Phương pháp dự án là gì

Làm thế nào để gắn nội dung học tập với thực tiễn, học đi đôi với hành? Có phương pháp nào để kích thích động cơ, hứng thú cho người học, để người học tự kiến tạo kiến thức cho bản thân?

Con đường nào để có thể học tập liên môn, liên ngành giúp người học hình thành kỹ năng nhận biết và giải quyết vấn đề, giao tiếp, làm việc nhóm,…?

Dạy học dự án (Project Based Learning – PBL) sẽ là câu trả lời cho những câu hỏi ở trên. Vậy chúng ta cùng tìm hiểu về phương pháp học tập của thế kỷ 21 này nhé!

Khái niệm

Dạy học dự án là một hình thức, phương pháp dạy học lấy người học làm trung tâm. Giáo viên đóng vai trò là người hướng dẫn, tham vấn, tạo môi trường, tạo tình huống có vấn đề, còn người học tích cực, chủ động lĩnh hội tri thức, kỹ năng thông qua các dự án gắn nội dung học tập với các vấn đề có thật trong thực tiễn trong cuộc sống. Từ đó tạo ra sản phẩm để báo cáo, trình bày.

Mục tiêu

Mục tiêu chính của dạy học dự án là quá trình, hiệu quả học tập chứ không phải bản thân sản phẩm.

Giải quyết các vấn đề có thật trong thực tiễn gắn với nội dung học tập, tránh hàn lâm, kinh viện.

Phát triển và rèn luyện cho người học kỹ năng thế kỷ 21 như kỹ năng phát hiện và giải quyết vấn đề, giao tiếp, làm việc nhóm,…

Khuyến khích tinh thần tự chủ, tự học của người học. Người học chủ động chiếm lĩnh trí thức, rèn kỹ năng và tạo ra sản phẩm có ích cho cộng động, xã hội.

Khích lệ sử dụng công nghệ thông tin vào quá trình học tập.

Đặc điểm

Tính thực tiễn: Trong dạy học dự án các nhiệm vụ thường mang tính chất phức hợp, được gắn nội dung học tập với các vấn đề có thực trong đời sống thực tiễn (nghề nghiệp, xã hội, đời sống).

Học qua hành: Thay vì cách học khô khan, giáo điều. Người học được trực tiếp thực hành, sáng tạo sản phẩm.

Kích thích động cơ, hứng thú người học: Người học được trực tiếp tham gia và lựa chọn đề tài phù hợp với năng lực, sở thích và hứng thú cá nhân.

Tính phức hợp, liên môn, liên ngành: Nhiệm vụ dự án thường mang tính chất phức hợp, vì thế người học cần vận dụng, kết hợp tri thức của nhiều lĩnh vực khác nhau của từng môn hoặc nhiều môn học để giải quyết vấn đề.

Người học là chủ thể tích cực: Tính tích cực thể hiện ở tính trách nhiệm, tự lực, khả năng sáng tạo trong quá trình thực hiện dự án.

Làm việc nhóm: Dạy học dự án thường được thực hiện theo nhóm. Vì thế, việc phối hợp làm việc nhóm, phân công công việc giữa các thành viên mang tính quyết định đến hiệu quả của dự án.

Định hướng sản phẩm: Các sản phẩm được tạo ra không chỉ giới hạn trong những thu hoạch lí thuyết, mà trong đa số trường hợp các dự án học tập tạo ra những sản phẩm vật chất của hoạt động thực tiễn, thực hành. Những sản phẩm này có thể sử dụng, công bố, giới thiệu.

Phân loại

Dạy học dự án có thể được phân loại theo nhiều hình thức khác nhau, tùy và cách tiếp cận và quá trình thực hiện dự án:

• Phân loại theo chuyên môn:
• Dự án trong một môn học: Phạm vi trong một môn học.
• Dự án liên môn: Có sự kết nối của nhiều môn học.
• Dự án ngoài chuyên môn: Không nằm trong phạm vi môn học, là các hoạt động ngoại khóa, ngoài giờ lên lớp,…
• Phân loại theo sự tham gia của người học: Dự án cá nhân, dự án nhóm, dự án toàn trường, dự án dành cho một khối lớp, dự án cho một lớp học.
• Phân loại theo sự tham gia của giáo viên: Dự án dưới sự hướng dẫn của một giáo viên, dự án với sự cộng tác hướng dẫn của nhiều giáo viên.
• Phân loại theo quỹ thời gian: Dự án nhỏ: thực hiện trong một số giờ học, có thể từ 2-6 giờ học. Dự án trung bình: dự án trong một hoặc một số ngày (“Ngày dự án”), nhưng giới hạn là một tuần hoặc 40 giờ học. Dự án lớn: dự án thực hiện với quỹ thời gian lớn, tối thiểu là một tuần (hay 40 giờ học), có thể kéo dài nhiều tuần (“Tuần dự án”).

Tiến trình tổ chức dạy học theo dự án

Chuẩn bị:

• Xây dựng ý tưởng: Tìm hiểu, phát hiện vấn đề thực tiễn cần giải quyết.
• Lựa chọn chủ đề, tiểu chủ đề: Lựa chọn một trong những vấn đề đã phát hiện để làm dự án.
• Lập kế hoạch các nhiệm vụ học tập: Trong việc xây dựng kế hoạch cần xác định những công việc cần làm, thời gian dự kiến, vật liệu, kinh phí, phương pháp tiến hành và phân công công việc trong nhóm.

Thực hiện dự án:

• Thu thập thông tin: Thu thập thông tin và xử lý thông tin thu được.
• Thực hiện điều tra: Kiến thức lý thuyết, các phương án giải quyết vấn đề được thử nghiệm qua thực tiễn.

Kết thúc dự án:

• Xây dựng sản phẩm và trình bày kết quả: Sản phẩm dự án có thể là những bài thu hoạch, báo cáo hay sản phẩm vật chất, thậm chí là những sản phẩm tinh thần như: Hát, kịch,…
• Đánh giá dự án: Đánh giá sản phẩm của nhóm theo tiêu chí đã đưa ra.

Ưu điểm

• Gắn lý thuyết với thực hành, tư duy và hành động, nhà trường và xã hội.
• Kích thích động cơ, hứng thú học tập của người học: từ phụ thuộc giáo viên sang hoạt động nhóm, giúp người học từ thụ động ghi nhớ sang khám phá tích hợp và trình bày.
• Giúp người học từ hình thức học thụ động sang hình thức học chủ động có định hướng.
• Phát huy tính tự lực, tính trách nhiệm.
• Phát triển khả năng sáng tạo.
• Rèn luyện năng lực giải quyết những vấn đề phức hợp.
• Rèn kỹ năng làm việc nhóm.
• Phát triển năng lực đánh giá.

Nhược điểm

• Không phù hợp trong việc truyền thụ tri thức lí thuyết mang tính trừu tượng, hệ thống cũng như rèn luyện hệ thống kĩ năng cơ bản.
• Phải đòi hỏi nhiều thời gian. Vì vậy không thay thế cho phương pháp thuyết trình và luyện tập, mà là hình thức dạy học bổ sung cần thiết cho các phương pháp dạy học truyền thống.
• Đòi hỏi phương tiện vật chất và phương tiện phù hợp.

Phương pháp dạy học theo dự án đang được nhiều trường áp dụng, đặc biệt các trường quốc tế, trường chất lượng cao. Với ưu điểm là giúp học sinh tự ý thức cũng như phát triển được kiến thức cùng các kỹ năng bản thân thông qua việc thực hiện các nhiệm vụ. Vậy, phương pháp này là gì, việc áp dụng nó như thế nào chúng tôi sẽ giúp bạn hiểu rõ nhất thông qua bài viết này.

Phương pháp dạy học theo dự án là một hình thức dạy học mà học sinh được học dưới sự điều khiển và giúp đỡ của các giáo viên, nhưng phải tự giải quyết nhiệm vụ học của mình, nó đòi hỏi sự kết hợp cả về mặt lý thuyết và thực hành. Thông qua quá trình nó sẽ tạo ra những sản phẩm học tập.

Có thể nói, dạy học theo dự án là một mô hình học tập hiện đại mà học sinh được làm trung tâm của buổi học. Các giáo viên sẽ hướng dẫn thực hiện nhằm giúp phát triển kiến thức cùng các kỹ năng của các em thông qua các nhiệm vụ học tập. Các học sinh được khuyến khích tìm tòi và thực hành kiến thức được học để tạo ra các sản phẩm của chính mình. Đây là một chương trình học xây dựng dựa trên những câu hỏi quan trọng và được lồng ghép các nội dung chuẩn.

a) Phân loại theo thời gian thực hiện dự án

Việc phân loại theo quỹ thời gian sẽ chia phương pháp dạy học theo dự án ở mầm non làm 3 mức: dự án nhỏ, dự án trung bình và dự án lớn. Mỗi dự án lại có thời lượng khác nhau.

– Dự án nhỏ: Với dự án nhỏ này sẽ được thực hiện trong 2 đến 6 giờ và lồng ghép trong một sống giờ học.

– Dự án trung bình: Nó còn được gọi là ngày dự án khi được thực hiện vài ngày. Với giới hạn thời lượng trong 40 giờ học hoặc 1 tuần.

– Dự án lớn: Với thời gian thực hiện có lượng thời gian nhiều, kéo dài trong nhiều tuần.

b) Phân loại dự án theo nhiệm vụ

– Dự án nghiên cứu: Các dự án nghiên cứu sẽ nhằm giải thích các hiện tượng trong cuộc sống, các quá trình diễn ra sự việc.

– Dự án tìm hiểu: Nhằm khảo sát các đối tượng cụ thể.

– Dự án kiến tạo: Đó là dự án thực hiện các hành động thực tiễn hoặc tập trung vào tạo ra các sản phẩm vật chất như trang trí, sáng tác, biểu diễn, trưng bày …

c)Phân loại theo mức độ của nội dung học

Ở phần phân loại theo mức độ nội dung học sẽ được chia làm 2 dạng dự án là dự án mang tính thực hành và dự án mang tính tích hợp.

Dự án mang tính tích hợp: Nó là các dự án nghiên cứu lý thuyết, thực hiện các hoạt động thực hành, thực tiễn, giải quyết vấn đề mang nội dung tích hợp của nhiều nội dung hoạt động.

Dự án mang tính thực hành: Đó là các dự án tập trung vào việc thực hành các nhiệm vụ trên cơ sở vận dụng kiến thức đã học, kiến thức thực tế, và các kỹ năng cơ bản để tạo ra sản phẩm.

Phương pháp dạy học theo dự án có nhiều đặc điểm riêng và rất rõ ràng để phân biệt với các phương pháp khác. Đồng thời các đặc điểm này cũng rất phù hợp và tạo nên sự tích cực cho các học sinh.

Định hướng hứng thú cho người học: Khác với cách học truyền thống, với phương pháp dạy học theo dự án học sinh được tham gia chọn nội dung cũng như đề tài phù hợp với khả năng của bản thân, nhờ đó tạo ra hứng thú cho các em.

Định hướng thực tiễn: Với các dự án mang chủ đề từ thực tiễn xã hội, thực tiễn của nghề nghiệp cũng như từ cuộc sống. Thông qua đó, giúp các em liên hệ với thực tiễn và cảm thấy hứng thú hơn. Ngoài ra, dự án học tập còn có ý nghĩa thực tiễn xã hội khi mà việc học tập của các em được gắn với cuộc sống hàng ngày. Với cách thực hiện đúng và trong các trường hợp lý tưởng nó có thể tạo ra tính tích cực cho xã hội.

Tính tự lực cho học sinh: Trong quá trình học, các học sinh phải tự lực, tự ý thức, tham gia tích cực vào các giai đoạn học. Việc này giúp các em có sự tự giác, tính trách nhiệm, sáng tạo. Trong phương pháp này, giáo viên đóng vai trò hướng dẫn, giúp đỡ. Thế nhưng, các giáo viên cũng cần dựa vào tình hình thực tế khả năng của các em để thực hiện.

Mang tính liên môn, phức hợp: Sự đòi hỏi các em có sự liên kết, xâu chuỗi nhiều lĩnh vực, nhiều môn khác nhau nhằm giải quyết các vấn đề.

Xem thêm: Tiểu Sử Nhạc Sĩ Minh Vy, Người Khai Sinh Ra Dòng Nhạc Mưa Bụi

Cộng tác làm việc: Việc học theo phương pháp dự án ở môn Tiếng Anh là chia theo nhóm, các em học sinh được phân chia nhiệm vụ, các em cần phải biết cách tìm kiếm thông tin và phối hợp cũng như làm việc của bản thân, thực hiện nhiệm vụ của mình.

Định hướng hành động: Giúp các em học sinh có sự kết hợp giữa nghiên cứu lý thuyết và thực hành.

Định hướng sản phẩm: Trong quá trình học, các sản phẩm được tạo ra theo định hướng với chức năng, công dụng riêng.

II. Áp Dụng Phương Pháp Dạy Học Theo Dự Án

Việc áp dụng phương pháp dạy học theo dự án cần thực hiện theo các bước chi tiết, mỗi bước sẽ có nhiệm vụ của giáo viên, nhiệm vụ của học sinh.

1. Bước chuẩn bị

Ở bước này, cần:

– Xây dựng ý tưởng buổi học, ý tưởng kiến thức

– Chọn chủ đề và các chủ đề nhỏ.

– Xây dựng nhiệm vụ học tập.

Hoạt động của giáo viên ở bước chuẩn bị:

– Giáo viên phải là người lên các câu hỏi liên quan tới nội dung học và gần với sự hiểu biết của các em học sinh.

– Chuẩn bị các dụng cụ, tài liệu để thực hiện dự án

– Lên các nhiệm vụ cho học sinh, cách thức tiến hành của học sinh để giải quyết được vấn đề.

– Xây dựng dự án nhằm xác định ai cần học, ý tưởng ra sao.

Hoạt động của các học sinh

– Học sinh phải cùng giáo viên thống nhất các tiêu chí để đánh giá.

– Học sinh phải làm việc nhóm để hoàn thành dự án

– Dự kiến các vật liệu, phương pháp hay kinh phí thực hiện công việc.

2. Thực hiện dự án

Hoạt động của các giáo viên

– Hướng dẫn và luôn theo sát việc thực hiện của các học sinh, đánh giá kết quả thực hiện.

– Chuẩn bị các điều kiện, vật dụng cho các em thực hiện dự án.

– Tạo và chuẩn bị cơ sở, liên hệ khách mời cho học sinh nếu cần.

Hoạt động của học sinh trong phương pháp dạy học theo dự án

– Các trưởng nhóm có nhiệm vụ phân công công việc cho các thành viên để hoàn thành dự án

– Thu thập và xử lý các thông tin nhằm đem lại kết quả.

– Tìm nguồn thông tin, nhờ giúp đỡ từ giáo viên

– Lập báo cáo và hoàn thiện sản phẩm báo cáo.

– Liên tục báo cáo cho giáo viên tình hình để có phương án thay thế nếu cần.

3. Kết thúc dự án

Học sinh và giáo viên chuẩn bị các tài liệu, sản phẩm, điều kiện cho buổi báo cáo. Theo dõi lại quá trình thực hiện sản phẩm của học sinh với giáo viên. Các học sinh cần tiến hành giới thiệu, thuyết trình cho sản phẩm của mình. Đánh giá các sản phẩm của các nhóm khác.