“Trường học thân thiện” là trường học hội đủ các yếu tố: cảnh quan môi trường, điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị, đội ngũ nhà giáo, đối tượng học tập là học sinh, sinh viên. Quảng cáo  Để có một trường học thân thiện thì trường học cần có một cảnh quan môi trường sạch sẽ, thoáng mát, rộng rãi, cách xa khu vực đông dân cư, các đường phố lớn. Điều kiện cơ sở vật chất cần khang trang kiên cố, có đầy đủ phòng học, phòng chức năng, nhà vệ sinh, khu vui chơi giải trí. Tuy nhiên trong điều kiện nền kinh tế nước ta hiện nay thì một trường học thân thiện chỉ ít phải đảm bảo các yếu tố (trọng tâm): Đội ngũ nhà giáo cần hiểu biết, nhiệt tình, năng động, sáng tạo, hết lòng vì sự nghiệp giáo dục, vì học sinh thân yêu không phân biệt đối xử, không miệt thị, nhục mạ hoặc dùng bạo lực với học sinh. Nhà trường cần quan tâm tổ chức nhiều sân chơi, nhiều hoạt động bề nổi để chẳng những tạo không khí học tập sôi nổi, mà còn qua đó rèn luyện tri thức, đạo đức và kĩ năng sống cho học sinh. Nhà trường không nên ép học sinh học nhiều, học quá tải. vì tri thức không chỉ có trong sách vở mà còn nằm ngay trong cuộc sống quanh ta. Chính cách dạy vừa học vừa chơi của người thầy sẽ giúp các em ngộ ra nhiều điều thú vị. Từ đó khoảng cách giữa thầy và trò gần gũi, thân thiết hơn. Nhà trường phải biết huy động sự tham gia nhiệt tình từ đông đảo cha mẹ học sinh, cũng như các cơ quan đoàn thể ngoài nhà trường vào công tác giáo dục. Bởi sự nghiệp giáo dục là sự nghiệp của mọi người, mọi ngành, mọi nhà. Đối với học sinh trong nhà trường cần có ý thức đoàn kết, giúp đỡ nhau trong mọi hoạt động; tránh mọi va chạm dẫn đến bạo lực trong học đường. Đây là vấn đề đang nhức nhối trong học đường hiện nay. Tất cả học sinh phải thực hiện nếp sống văn minh, lịch sự, lành mạnh; phải có ý thức thực hiện tốt mọi quy định của nhà trường, của Nhà nước đặt ra một cách tự giác; trường hợp gặp phải những va vấp cần tự giác điều chỉnh hành vi. Giáo dục là một quá trình. Muốn xây dựng một trường học theo đúng nghĩa là nhân văn “thân thiện” cũng cần có một quy trình đầy chủ động và sáng tạo của người quản lí và đối tượng được quản lí: tuyển chọn - đào tạo - thành quả. Những giải pháp trên có thể là “hoang tưởng” khi mà hiện nay, áp lực học của học sinh và áp lực giảng dạy của giáo viên, cán bộ quán lí còn nặng nề. Nhưng tôi tin rằng bằng mọi cố gắng, trong tương lai không xa chúng ta sẽ có những ngôi trường thực sự “thân thiện”. Môi trường giáo dục trong trường mầm non là tổ hợp những điều kiện tự nhiên, xã hội cần thiết trực tiếp ảnh hưởng đến hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ ở trường mầm non. Xây dựng môi trường thân thiện là tất cả những gì trẻ em cần để sống và lớn lên một cách vui tươi, lành mạnh, an toàn. Đảm bảo cho trẻ tham gia tích cực chủ động vào quá trình phát triển thay vì thụ động chờ sự ban phát từ phía người lớn. Đảm bảo cho mỗi trẻ đều có cơ hội phát triển tối ưu những tiềm năng sẵn có để hình thành những kỹ năng cần thiết cho cuộc sống. Thực hiện phương châm “ Mỗi ngày đến trường là một ngày vui”, “ Giáo dục không chỉ chuẩn bị cho cuộc sống mà giáo dục phải chính là cuộc sống của trẻ”, thì việc chung tay xây dựng môi trường sống và học tập thân thiện trong trường mầm non cho trẻ là trách nhiệm của toàn đội ngũ giáo dục trong nhà trường, của gia đình trẻ và cộng đồng xã hội. Sự tham gia của trẻ chính là chủ thể của quá trình giáo dục. Môi trường của trẻ ở trường mầm non bao gồm: môi trường tâm lý- xã hội; môi trường thiên nhiên và môi trường vật chất.
Môi trường tâm lý xã hội bao gồm các mối quan hệ có liên quan và hỗ trợ lẫn nhau, tạo bầu không khí ấm cúng, thoải mái và an toàn cho trẻ. Mọi trẻ đều cảm thấy được cô yêu thương và được đối xử công bằng. Tạo tâm lý tin cậy, mong muốn sẻ chia, gần gũi, biết cách lắng nghe trẻ, chia sẻ cảm xúc kinh nghiệm, chia sẻ ý tưởng…, khuyến khích trẻ bộc lộ cảm xúc, ý nghĩ và tự tin diễn đạt trước đám đông, động viên trẻ tự tin vảo bản thân bằng các câu nói “ Con sắp làm được rồi”, “ Không sao đâu”, “ Làm lại đi nào”…. Cần kiên nhẫn đối với trẻ, tránh thúc ép căng thẳng khi luyện tập, tôn trọng sự khác biệt, tôn trọng ý kiến cá nhân của trẻ, tạo cơ hội cho trẻ tự phục vụ và giúp đỡ lẫn nhau. Không cần can thiệp quá nhiều vào quá trình trẻ chơi, nếu không cần thiết. Cân bằng giữa hoạt động tự do và hoạt động có chủ đích. Không hù dọa, chê bai, trách mắng, đánh trẻ. Tạo mối quan hệ đồng nghiệp thân thiện giữa cán bộ, giáo viên, nhân viên trong trường. Tạo bầu không khí thân ái, phân công trách nhiệm hợp lý rõ ràng. Quan tâm đến nhau. Bên cạnh đó cần tạo dựng mối quan hệ thân thiết với cha mẹ trẻ, phối hợp kịp thời để tạo sự thống nhất trong chăm sóc- giáo dục trẻ. Thu hút, mở rộng sự tham gia của cha mẹ trẻ vào quá trình giáo dục, thường xuyên tổ chức cho cha mẹ trẻ thăm quan các hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ ở lớp. Môi trường thiên nhiên chính là không gian sống thân thiện, trẻ có cảm giác được sống an toàn, được tiếp xúc gần gũi với thiên nhiên là điều kiện tác động mạnh mẽ đến cảm xúc, hành vi của trẻ. Cần đủ ánh sáng, không khí trong lành, sắp xếp phòng nhóm thông thoáng. Tận dụng các khoảng trống để trồng cây, cỏ, hoa, rau… Chọn các loại cây thích hợp để trồng cho trẻ quan sát, thực hành chăm sóc, khám phá thử nghiệm và bảo vệ.
Hạn chế bê tông hóa sân, vườn trường, hạn chế tối đa hóa chất khử mùi, tẩy rửa và trang trí trường lớp bằng các cây, hoa giả. Tổ chức cho trẻ hoạt động ngoài trời với các nội dung: quan sát có chủ đích, chơi vận động, chơi tự do, vẽ, đọc sách…. trên sân trường. Xây dựng môi trường vật chất trong trường mầm non cần quy hoạch hài hòa với thiên nhiên, cân bằng diện tích xây dựng với sân, vườn trường, tận dụng hướng gió mát, màu sắc hài hòa, sử dụng mái ngói, sàn dễ vệ sinh, đảm bảo quy chuẩn về diện tích. Sân chơi ngoài trời phải thỏa mãn nhu cầu vận động: đi, chạy, nhảy, bò, trườn, trèo, chui, ném…., thực hành tham gia giao thông của trẻ. Cần bố trí có chỗ tiếp đất êm cho các đồ chơi như thang leo, cầu trượt, tránh cảm giác sợ hãi cho trẻ. Nên thận trọng trang bị những đồ vật mang tính chất trang trí tốn kém như: hòn non bộ, các hình vật bằng bê tông… Nhà vệ sinh sạch sẽ, khô ráo, có đủ thiết bị vệ sinh, phù hợp với trẻ, nhằm hình thành các thói quen vệ sinh cơ thể, trẻ không có cảm giác sợ đi vệ sinh. Trong lớp học cần sắp xếp đồ dùng đồ chơi dễ lấy, dễ cất, có ký hiệu riêng cho các góc chơi, đồ chơi, đồ dùng cá nhân trẻ. Bố trí các góc hoạt động hợp lí: Góc hoạt động cần yên tĩnh bố trí xa góc hoạt động ồn ào, góc thư viện/sử dụng sách, tranh ở những nơi nhiều ánh sáng…Các góc hoạt động có “ranh giới” rõ ràng, có lối đi cho trẻ di chuyển thuận tiện khi liên kết giữa các góc chơi. Sắp xếp các góc để giáo viên có thể dễ dàng quan sát/ giám sát được toàn bộ hoạt động của trẻ. Tên hoặc ký hiệu các góc đơn giản, gần gũi với trẻ, được viết theo đúng quy định mẫu chữ hiện hành. Nhiều góc sẽ ở trong phòng, nhiều góc sẽ ở ngoài trời. Các góc phải được bày biện hấp dẫn. Có đồ chơi, học liệu và phương tiện đặc trưng cho từng góc. Đồ dùng, đồ chơi, nguyên vật liệu, học liệu có giá đựng ngăn nắp, gọn gàng, để ở nơi trẻ dễ thấy, dễ lấy, dễ dùng, dễ cất, được thay đổi và bổ sung phù hợp với mục tiêu chủ đề/hoạt động và hứng thú của trẻ. Có nguyên vật liệu mang tính mở (lá cây, hột hạt…), sản phẩm hoàn thiện, sản phẩm chưa hoàn thiện…Có sản phẩm mua sẵn, sản phẩm cô và trẻ tự làm, sản phẩm của địa phương đặc trưng văn hóa vùng miền (trang phục, dụng cụ lao động…) Đồ dùng, đồ chơi, nguyên vật liệu an toàn, vệ sinh, phù hợp với thể chất và tâm lí của trẻ mầm non. Học liệu, thiết bị, đồ chơi được điều chỉnh để hỗ trợ trẻ khuyết tật (nếu có). Đồ chơi, học liệu, trang thiết bị ở các góc/khu vực hoạt động đảm bảo an toàn, vệ sinh: không có đồ sắc nhọn, không độc hại, được vệ sinh sạch sẽ, được bảo dưỡng định kì, sửa chữa kịp thời, tạo hình ảnh và ấn tượng riêng của trường/lớp. Có thể nói xây dựng môi trường thân thiện trong trường mầm non sẽ góp phần giúp trẻ phát triển nhân cách toàn diện, là trách nhiệm của mỗi nhà giáo, mỗi gia đình và toàn xã hội. Hoàng Oanh - Phòng GD&ĐT Hoằng Hóa |
