| Ca dao tục ngữ về heo  Ca dao tục ngữ thường đề cập đến nhiều khía cạnh khác nhau trong cuộc sống, đặc biệt là xã hội, gia đình và tình yêu. Và xã hội nào cũng vậy, có kẻ giàu người nghèo. Đáng buồn là dân nghèo thì chiếm đa số. Để diễn tả sự chênh lệch của hai giai cấp này, trong đó người ta lấy con "Heo" hay "Lợn" làm biểu tượng cho sự giàu có sung túc qua các lễ hội, đám đình vì thế dân gian Việt đã đặt ra bài ca dao sau đây: "Anh là con trai nhà nghèo Nàng mà thách thế anh liều anh lo Cưới em anh nghĩ cũng lo Con lợn chẳng có, con bò thì không Tiền gạo chẳng có một đồng Thiên hạ hàng xứ cũng không đỡ đần Sớm mai sang hiệu cầm khăn Cầm được đồng bạc để dành cưới em..." Cũng có những câu ca dao khen tặng sự khéo léo, chăn nuôi quanh năm hay làm ăn thành công của những gia đình nông dân: "Chăn nuôi vừa khéo vừa khôn Quanh năm gà lợn xuất chuồng quanh năm." Hay: "Giàu lợn nái, lãi gà con" Nuôi lợn để đem bán là một sinh kế của giới nông dân Việt. Lắm khi chẳng được gì nên từ đó cũng nẩy sinh ra những câu ca dao đùa cợt cảnh mấy bà gánh heo đi rồi lại gánh về:"Ba bà đi bán lợn con Bán đi chẳng được lon ton chạy về Ba bà đi bán lợn sề Bán đi chẳng được chạy về lon ton" Người đàn bà Á Châu bản tánh vốn đảm đương. Đàn bà Việt Nam xưa nay giỏi trên nhiều phương diện, nhất là lo cho gia đình chồng con. Để diễn tả sự khó nhọc, bổn phận làm vợ và khả năng đa diện của người đàn bà Việt, ca dao có câu: "Đang khi lửa tắt cơm sôi Lợn đói, con khóc, chồng đòi tòm tem Bây giờ lửa đã cháy rồi Lợn no, con nín, tòm tem thì tòm" Hoặc để ám chỉ sự giàu có của ai đó: "Cồng cộc bắt cá dưới bàu Cha mẹ mày giàu, đám giỗ đầu heo" Cảnh mẹ chồng khắc nghiệt với nàng dâu thời phong kiến và cho đến bây giờ đã làm cho nhiều cuộc tình tan vỡ hay vợ chồng lục đục. Dân Việt chúng ta đã lồng hình ảnh này vào ca dao, tuy nhẹ nhàng nhưng rất phong phú qua lối diễn đạt: "Bố chồng là lông con lợn Mẹ chồng như tượng mới tô, Nàng dâu mới về là bồ chịu chửi" Dân quê Việt Nam hầu hết nhà nào cũng nuôi gia súc, trâu, bò, gà, vịt, heo... Heo, người ta cố nuôi cho mập, hy vọng chúng đẻ nhiều heo con đem bán lấy tiền nuôi dưỡng gia đình con cái. Con heo thường ăn xong nằm trong chuồng nên ca dao đã tả hình ảnh chú lợn như sau: "Con gà cục tác lá chanh Con lợn ụt ịt (ủn ỉn) mua hành cho tôi Con chó khóc đứng khóc ngồi Bà (Mẹ) ơi đi chợ mua tôi đồng riềng" Ai có gia đình con cái đều biết rõ sự khó khăn khi nuôi dưỡng con cái. Cách dạy con trai hay gái thường khác nhau. Đề cập đến phương diện này, ca dao Việt cũng đã diễn tả cảnh nuôi đứa con trai mà không dạy thì cũng giống như nuôi một con lừa. Còn nuôi đứa con gái mà không dạy, thì cũng giống như nuôi một con lợn: "Dưỡng nam bất giáo như dưỡng lư Dưỡng nữ bất giáo như dưỡng trư" Nói lên sự thiếu thật thà của con buôn, dân gian cũng có câu: "Treo đầu heo, bán thịt chó." Lắm khi cha mẹ phải vắng nhà, giao cho con trẻ trông coi. Khi về nhà thì hỡi ơi, nhiều chuyện bất ngờ xảy ra và ca dao Việt đã ví von kể lại chuyện này, nhẹ nhàng nhưng phản ảnh rõ nét sự ngây thơ của trẻ con:"Để cho con trẻ ăn chơi giữ nhà. Bao nhiêu củ rím củ hà Để cho con lợn con gà nó ăn." Nhằm trách khéo những người mẹ nghèo muốn con gái mình lấy chồng giàu nên (ngày xưa) đã ép duyên con và đưa đến những chuyện không may như sau: "Mẹ em tham thúng xôi dền Tham con lợn béo, tham tiền Cảnh Hưng. Em đã bảo mẹ rằng đừng Mẹ lườm mẹ nguýt mẹ bưng ngay vào Bây giờ chồng thấp vợ cao Như đôi đũa lệch so sao cho bằng." Cảnh ép duyên đôi khi mang lại một cuộc sống buồn, không mấy hạnh phúc đối với người đàn bà Việt tại thôn quê nói riêng. Nhiều người đã mượn ca dao để than trách số phận hẩm hiu của mình: "Thân em mười sáu tuổi đầu Cha mẹ ép gả làm dâu nhà người Nói ra sợ chị em cười Năm ba chuyện thảm, chín mười chuyện cay Tối về đã mấy năm nay Buồn riêng thì có, vui rày thì không. Ngày thời vất vả ngoài đồng Tối về thời lại nằm không một mình. Có đêm thức suốt năm canh Rau heo, cháo chó, loanh quanh đủ trò." Thay vì nói rõ ra mình muốn gì, ca dao Việt thâm thúy hơn mượn hình ảnh con lợn để diễn tả ý nghĩ thầm kín đó, nên có câu: "Trông mặt mà bắt hình dong Con lợn có béo thì lòng mới ngon" Cũng có câu ca dao trách khéo sự thiên vị như: "Mèo theo thịt mỡ ồn ào Cọp tha con lợn thì nào thấy chi!" Tỏ tình là cả một nghệ thuật, thông thường mấy chàng văn hoa bóng bẩy nhưng cũng có người mượn con lợn làm phương tiện hầu đạt được cứu cánh. Hãy nghe anh chàng ngố tìm cách làm quen, bày tỏ: "Cô kia đi chợ Hà Đông Để anh kết nghĩa vợ chồng cùng đi Anh đi chưa biết mua gì Hay mua con lợn phòng khi cheo làng" Đặc biệt ca dao cũng là phương tiện để những chàng trai tìm cách tán tỉnh đàn bà, thiếu nữ. Nhiều anh chàng tỏ tình kín đáo, khéo nói: "Tình cờ bắt gặp nàng đây Mượn cắt cái áo, mượn may cái quần May xong anh trả tiền công Bao giờ lấy chồng anh đỡ vốn cho Anh giúp một thúng xôi vò Một con lợn béo một vò rượu tăm... Anh giúp đôi chiếu em nằm Đôi chăn em đáp đôi tằm em đeo Anh giúp quan tám tiền cheo..." Hoặc than thân trách phận vì không cưới được người yêu giống như cảnh con heo bị chủ bỏ đói để rồi mừng rỡ khi ước mơ thành sự thật: "Yêu nhau chả lấy được nhau Con lợn bỏ đói buồng cau bỏ già Bao giờ sum họp một nhà Con lợn lại béo cau già lại non." Không những chỉ nhẫn nại thôi mà người đàn bà Việt hy sinh cho chồng con. Lắm khi vì thương chồng phải gánh chịu nhiều cay đắng cho nên ca dao đã để lại những câu: "Bởi vì con heo nên phải đèo khúc chuối, Bởi vì con muỗi nên phải thả màn loan, Bởi vì chàng nên thiếp phải chịu đòn oan Phụ mẫu nhà đay nghiến, thế gian chê cười." Người Việt mình, nhất là nữ giới thường mê tín dị đoan. Tết về hay đi xem bói xin quẻ. Để mỉa mai mấy ông thầy bói dỏm, ca dao Việt không nhân nhượng: "Bói cho một quẻ trong nhà Chuồng heo ở dưới, chuồng gà ở trên" Trong thi ca bình dân, heo được nhắc đến qua câu hò tiếng hát, mà chúng ta đã nghe dưới ánh trăng thanh, bên lũy tre xanh con đường làng bé nhỏ. .. Trong thi ca bình dân, heo được nhắc đến qua câu hò tiếng hát, mà chúng ta đã nghe dưới ánh trăng thanh, bên lũy tre xanh con đường làng bé nhỏ. .. Em về thưa với mẹ cha Dưới chế độ phong kiến, cảnh đàn ông năm thê bảy thiếp, cho nên tâm tư của người đàn bà bình dân lúc nào cũng phảng phất chống đối hờn dỗi ghen tương... Làm cho cha mẹ vui lòng Cuộc sống hôn nhân ở thôn quê không kiêu sa đài các, chỉ có uớc mơ bé nhỏ trở thành vợ chồng thật đơn giản, lễ cưới không cần đầu heo mâm thịt, hay vàng bạc châu báu. Con heo đôi khi là một tài sản lớn của nhà nông nghèo ! Họ chỉ cần một cặp vịt đôi bông làm sánh lễ, Tình yêu không đến với con người bằng ý nghĩ lý luận mà bằng sự giao cảm giữa 2 con tim, đem lại nguồn sống thanh bần và chung thủy. .. Người ta giàu thì đầu heo mâm thịt Quanh năm trên đồng ruộng vườn rau, nên quan niệm về hôn nhân của giới bình dân đơn sơ, mộc mạc làm sao đủ tiền để nợp cheo cho làng khi "rước nàng về dinh ". Lập gia đình so sánh giống như nuôi heo phải vớt bèo... hoặc chọn một người vợ phải xem dòng họ đó ra sao ? Nuôi heo thì phải vớt bèo Phản ảnh một phần nào sinh hoạt của xã hội, thi ca trào phúng đã đưa giá trị con heo lên để so sánh . Bà già lật đật mua heo cưới chồng Người bình dân quanh năm sống với ruộng đồng, gieo mạ, trồng rau, họ đã từng trải cách ăn uống ở miền quê hay thiên tai bão lụt, theo kinh nghiệm họ có thể đoán trước thời tiết sẽ xảy ra: Gió heo may chẳng mưa dai thì bảo giật Không rõ Tác Giả (bạn đọc cung cấp) |
