Mục lục bài viết
Show 1. Khu phi quân sự là gì ?Khu phi quân sự, giới tuyến quân sự hay vùng phi quân sự (tiếng Anh: Demilitarized Zone, viết tắt DMZ) là khu vực, biên giới hoặc ranh giới nằm giữa hai hay nhiều lực lượng quân sự đối lập mà tại đó hoạt động quân sự không được phép tiến hành. Giới tuyến phi quân sự thông thường được hình thành bởi thỏa thuận song phương, đa phương hoặc hiệp định đình chiến, hiệp định hòa bình. Nói chung, giới tuyến phi quân sự nằm bao trùm lên đường kiểm soát và trên thực tế, hình thành biên giới giữa các quốc gia. Khu vực mà tại đó các bên tham chiến cùng nhau thỏa thuận và cam kết không tiến hành tấp hoạt động vũ trang hoặc thiết lập, duy trì các căn cứ quân đội, các công trình, công sự chiến đấu, trinh thám, các căn cứ hậu cần phục vụ chiến đấu. Khu phi quân sự được thiết lập trên cơ sở thỏa thuận giữa các quốc gia hay giữa các lực lượng sà lập thuộc một quốc gia trong một khu vực địa lí nhé: định. Khu phi quân sự có thể là một khu vực sế: một vùng không phận hoặc hải phận nhất định. Mỗi khu phi quân sự có quy chế đặc biệt do các bên thỏa thuận. Các thỏa thuận, cam kết về thiết lập khu phi quân sự và các chế định kèm theo nhằm bảo đảm trách nhiệm của các bên trong việc duy trì khu phi quân sự thường được thông qua dưới các hình thức hiệp định, hiệp ước hay các tuyên bố chung do các bên liên quan cùng tham gia thỏa thuận, kí kết. Theo đó, các bên có trách nhiệm không tiến hành các hoạt động vũ trang, triển khai vũ trang, không sản xuất, tàng trữ, sử dụng vũ khí hay thiết lập, duy trì các căn cứ quân sự, các căn cứ hậu cần phục vụ chiến đấu. Ngoài ra, mỗi bên có quyền yêu cầu bên còn lại chấm dứt hoạt động vũ trang, hoạt động quân sự hay chấm dứt việc duy trì các căn cứ quân sự, căn cứ hậu cần phục vụ chiến đấu. Các bên tham gia còn có trách nhiệm cùng nhau đảm bảo không cho các lực lượng bên ngoài tiến hành các hoạt động quân sự trên phạm vi khu vực đã cam kết, thỏa thuận. Trong khu phi quân sự, nếu là địa bàn có người dân định cư, sinh sống hợp pháp, các bên có trách nhiệm đảm bảo sự bình an cho cuộc sống của người dân theo các thông lệ và quy định của luật quốc tế: các hoạt động dân sự vẫn được các bên cam kết đảm bảo. Khi không cần thiết phải duy trì khu phi quân sự, các bên có thể thỏa thuận hoặc đơn phương chấm dứt hiệu lực của hiệp định, hiệp ước hay tuyên bố chung về khu phi quân sự đã thỏa thuận hay ký kết. Hiện nay, trên thế giới đã hình thành nhiều khu phi quân sự do các quốc gia hay lực lượng đối lập trong một quốc gia thỏa thuận. Sự ra đời và duy trì các khu phi quân sự là một trong những nội dung chủ yếu góp phần hạn chế các tranh chấp quân sự, tranh chấp vũ trang đối với các vấn đề về lãnh thể, chủ quyền của quốc gia trong quan hệ đối ngoại cũng như trong nội bộ từng quốc gia, dân tộc.
2. Các khu phi quân sự hiện nay trên thế giới2.1. Châu PhiKhu phi quân sự tại bắc Morocco nằm giữa nước này và các thành phố do Tây Ban Nha kiểm soát là Ceuta và Melilla. Morocco chưa bao giờ thừa nhận hai thành phố trên thuộc lãnh thổ Tây Ban Nha.
2.2. Châu ÂuĐảo Síp Khu phi quân sự đảo Síp phân cách Cộng hòa Thổ Nhĩ Kỳ tại bắc đảo Síp (quốc gia tự tuyên bố độc lập nhưng không được quốc tế thừa nhận) với Cộng hòa Síp. Vùng này do Liên hợp quốc lập ra năm 1974 sau cuộc tấn công của Thổ Nhĩ Kỳ vào đảo Síp. Vùng phi quân sự Åland - Phần Lan Khu phi quân sự Åland - vùng đất tự trị ở bờ biển phía đông của Phần Lan, được quy định bởi Hội Quốc Liên năm 1921, khi xảy ra bạo động ở đây trong hai năm 1920 - 1922. Vùng đất trung lập nằm giữa Gibraltar của Anh và Tây Ban Nha. Dải đất này rộng bằng 2 lần tầm bắn đại bác, đặt ra bởi Hiệp định Seville năm 1729. Năm 1908, người Anh xây dựng một hàng rào bên phần đất trung lập do họ kiểm soát. Để tránh xung đột với Tây Ban Nha, hàng rào này được đặt cách lằn ranh 1m về phía Anh. Ngày nay, dù cả Anh và Tây Ban đều thuộc Liên minh Châu Âu, hàng rào này vẫn có tác dụng vì Gibraltar là vùng đất có thuế đặc biệt thấp. Biên giới hai bên mở cửa 24 giờ trong ngày cho phép Tây Ban Nha thu thuế các lượt hàng hóa, người qua lại. Quần đảo Svalbard của Na Uy: Hiệp định Svalbard ngày 9 tháng 2 năm 1920 thừa nhận quyền kiểm soát của Na Uy trên quần đảo (vì vậy quần đảo này không phải khu trung lập), chấm dứt mọi tuyên bố của bất kỳ quốc gia nào về chủ quyền với quần đảo này. Hiệp định cũng quy định quần đảo là khu phi quân sự.
2.3. Châu ÁVùng ngăn cách Kuwait và Iraq: đây là dải đất dài 120 dặm Anh (192km), rộng 4,8km (3 dặm Anh) về phía Kuwait và 9,6km (6 dặm Anh) về phía Iraq. Vùng phi quân sự này lập ra bởi Hội đồng Bảo an Liên Hiệp quốc, chạy từ biên giới hai nước trên với A-rập Saudi đến bờ biển vịnh Péc-xích Khu phi quân sự bán đảo Triều Tiên ngăn cách Cộng hòa Dân chủ nhân dân Triều Tiên và Đại Hàn Dân Quốc, lập ra bởi Liên Hợp quốc năm 1953 cho phép Chiến tranh Triều Tiên ngừng bắn. Cao nguyên Golan Khu phi quân sự giữa Syria và Israel trên cao nguyên Golan, lập ra bởi Liên Hợp quốc năm 1974. Khu phi quân sự vĩ tuyến 17, 5km từ mỗi bên của sông Bến Hải theo quy định của Hiệp định Geneve năm 1954 (trên thực tế có chỗ không đúng 5km), ngăn cách hai miền Bắc - Nam ở Việt Nam. Hiện nay những dấu tích của khu phi quân sự này chỉ còn lại một số ít.
2.4. Nam CựcHiệp định Nam Cực ký bởi 45 quốc gia, có hiệu lực ngày 23 tháng 06 năm 1961, cấm mọi hoạt động quân sự tại Nam Cực, tuy vậy quân nhân và thiết bị quân sự vẫn có thể được huy động ở vùng này với mục đích hòa bình.
3. Những khu phi quân sự nổi tiếng trong lịch sử Vùng Rhineland của Đức là khu phi quân sự sau Thế chiến thứ nhất theo Hiệp ước Versailles năm 1919. Rhineland bị nước Đức phát xít chiếm lại và bỏ tình trạng phi quân sự năm 1936. Khu phi quân sự giữa Trung Hoa Dân Quốc và Mãn Châu: Quân đội Nhật Bản bắt đầu chiếm Mãn Châu từ tháng 9 năm 1931 đến tháng 2 năm 1932 và thành lập chính phủ bù nhìn cho vùng đất này. Tháng 5 năm 1933, Hiệp ước Tanggu giữa Trung Hoa và Nhật Bản xác định ranh giới giữa Mãn Châu với phần còn lại của lãnh thổ Trung Quốc là khu phi quân sự. Các khu phi quân sự giữa Israel với Syria (ba vùng), giữa Israel với Ai Cập và giữa Israel với Jordan sau cuộc chiến tranh Ả rập - Israel, 1948. Khu phi quân sự vĩ tuyến 17 trong Chiến tranh Việt Nam, lập ra theo Hiệp định Genève về Đông Dương năm 1954. Khu phi quân sự này rộng 1,6km (một dặm Anh) về mỗi phía tính từ bờ sông Bến Hải, bắt đầu từ biên giới Việt Nam - Lào cho đến bờ biển Đông.
4. Khu phi quân sự vĩ tuyến 17 - biểu tượng sự chia cắt của Việt Nam trong quá khứKhu phi quân sự vĩ tuyến 17 (được biết nhiều trên quốc tế với tên gọi Khu phi quân sự Việt Nam, tiếng Anh: Vietnamese Demilitarized Zone - V-DMZ) là một khu phi quân sự dọc theo 2 bờ sông Bến Hải được lập ra vào ngày 21/7/1954 theo Hiệp định Genève về Đông Dương năm 1954, với mục đích ban đầu là 1 giới tuyến quân sự tạm thời ngăn cắt vùng tập kết giữa một bên là các lực lượng của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa với quân đội Pháp và các lực lượng đồng minh. Về nguyên tắc, khu phi quân sự này rộng 1,6 km (một dặm Anh) về mỗi phía tính từ bờ sông Bến Hải, bắt đầu từ biên giới Việt Nam – Lào cho đến bờ Biển Đông. Dự kiến, đường giới tuyến tạm thời sẽ bị xóa bỏ sau cuộc tổng tuyển cử 2 năm sau đó. Tuy vậy, nó thực tế trở thành một biên giới chia cắt Việt Nam suốt thời gian chiến tranh. Đến ngày 2/7/1976,Quốc hội Việt Nam chính thức xóa bỏ sự tồn tại của khu phi quân sự vĩ tuyến 17 khi thành lập Nhà nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam dưới sự lãnh đạo tuyệt đối của Đảng Cộng sản Việt Nam. Trên thực tế, đường giới tuyến quân sự tạm thời được quy hoạch từ Cửa Tùng lên đến Bến Tắt. Khu phi quân sự rộng hẹp không đều nhau, từ 2,5 - 6 km tùy từng nơi, nhằm đảm bảo không chia cắt xóm làng. Cả hai Miền đều đóng các đồn cảnh sát giới tuyến dọc theo tuyến quy hoạch này. Giới tuyến quân sự tạm thời được lập ra về danh nghĩa sau khi Hiệp định này được ký kết và có hiệu lực ngày 21/7/1954 mà chính thức được phân định sau ngày 25/8/1954, khi toàn bộ quân Pháp rút về phía Nam sông Bến Hải và việc kiểm soát ra vào Khu phi quân sự, qua lại giới tuyến bắt đầu từ ngày 21/2/1955. Từ đó, nơi này trở thành một biên giới chia cắt Việt Nam suốt trong hơn 10 năm cho tới tháng 10 năm 1967 thì Chính phủ Việt Nam Cộng hòa và đồng minh quyết định tiếp tục leo thang nội Biểu tượng của sự chia cắt trong quá khứ (21/7/1954-2/7/1976) 17/5/2021 Khu phi quân sự vĩ tuyến 17 6/7 loạn và chiến tranh khiến khu phi quân sự mất giá trị mà nằm trong vùng kiểm soát của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam (Tiền thân của Cộng hòa Miền Nam Việt Nam) dù về danh nghĩa thì biên giới Bắc - Nam chỉ thực sự bị bãi bỏ ngày 2/7/1976. Dù hết sức nỗ lực ngăn chặn, chính quyền Việt Nam Cộng hòa vẫn không thể cản được ý chí thống nhất đất nước của những người Cộng sản. Tháng 10/1967, trước áp lực của Quân đội Nhân dân Việt Nam và Quân Giải phóng miền Nam, toàn bộ các đồn cảnh sát Sài Gòn bỏ chạy và quận Trung Lương bị chính quyền Việt Nam Cộng hòa ra Nghị định giải tán. Đường giới tuyến quân sự tạm thời chia cắt Việt Nam tại sông Bến Hải được xóa bỏ [13] . Từ tháng 6/1969, vùng này nằm dưới sự kiểm soát của Chính phủ Cách mạng Lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam cho đến tháng 7/1976. Năm 1968 thì toàn bộ phía tây tỉnh Quảng Trị ở bờ nam được giải phóng bởi Mặt trận. Năm 1972 thì toàn bộ bờ nam sông Bến Hải của vĩ tuyến 17 bị quân"Giải phóng Miền Nam" chiếm giữ nhưng quân Cộng sản lại thất bại khi chiếm phía nam sông Thạch Hãn, dù bị đẩy lùi về sông Thạch Hãn nhưng Chính phủ Việt Nam Cộng hòa không bị mất hết bờ nam tỉnh Quảng Trị và vẫn tuyên bố một chủ quyền toàn bộ miền Nam. Ngày 2/7/1976, Quốc hội Việt Nam chính thức xóa bỏ sự tồn tại của khu phi quân sự vĩ tuyến 17 khi đổi tên đất nước sau khi nội chiến hết ở ngày 30/4/1975. Ngày nay, vùng V-DMZ ngày xưa hầu như không còn dấu tích gì của sự chia cắt. Chỉ còn một số. Luật Minh Khuê (tổng hợp và phân tích) |
