T�c phẩm của Hồ Biểu Ch�nh lu�n dẫn người đọc tới một lối tho�t, một trật tự r� r�ng, kh�ng ẩn �, kh�ng huyền nhiệm, kh�ng phi l�. Người ta c� thể n�i t�c giả qu� dễ d�i. Người ta cũng c� thể n�i t�c giả muốn trung thực với những ho�n cảnh sống m�nh đ� chứng kiến v� viết lại. Cuộc sống ph�t hiện dưới ng�i b�t Hồ Biểu Ch�nh nhằm đạt gần tới mức độ tự tại của n�, n� hiện hữu chống lại ng�n ngữ mặc d� ng�n ngữ l� cơ hội xuất hiện cho n�, n� hiện hữu chống lại t�c giả v� t�c giả đ� vẽ n�n n� qu� sống thật. Hồ Biểu Ch�nh, người kể chuyện đời. Chuyện đời trăm ng�n bộ mặt do t�c giả kể lại cho ch�ng ta hay tự ch�ng đang l�n tiếng dưới ng�i b�t t�c giả? Đ�u l� bi�n giới giữa c�u chuyện kể v� lời kể c�u chuyện? Phải chăng điều kiện tồn tại của c�u chuyện kể ch�nh l� sự phủ nhận của ch�nh lời kể, người kể. Ph�t biểu c� nghĩa l� ph�t biểu sự thật. Nhưng sự thật ngay khi được ph�t biểu đ� chống lại sự ph�t biểu. Những c�u chuyện kể của Hồ Biểu Ch�nh, ch�ng quấn qu�t đ�u đ�y. Ch�ng đeo đẳng người đọc. Ch�ng l�m quen với người đọc. Ch�ng đi t�m một r�ng buộc mật thiết với người đọc. Đọc Hồ Biểu Ch�nh tức l� tham dự v�o những c�u chuyện kể đ�, l� ph� bỏ khoảng c�ch để đạt tới một bầu kh�ng kh� th�n mật kh�ng phải với t�c giả m� với những g� t�c giả n�i. T�c giả kh�ng dẫn người đọc đi qu� xa. C� lẽ v� t�c giả kh�ng c� tham vọng n�o qu� lớn lao ngo�i c�ng việc m� tả, l�m sống lại một tập thể x� hội, một ho�n cảnh sống, một giai đoạn lịch sử với những nền nếp, những niềm tin, những c�ch thế của n�. Hồ Biểu Ch�nh gần gũi ch�ng ta v� �ng đ� n�i đ�ng, đ� ghi nhận x�c thật, ngay trong những chi tiết tỉ mỉ nhưng kh�ng k�m phần th� vị, h�nh ảnh một x� hội trong giai đoạn trở m�nh của n�, những giằng co giữa c�i mới v� c�i cũ. Những c�i nh�n ph�ng tới trước, đồng thời những lưu luyến, những tiếc nhớ. T�c giả kh�ng ồn �o, kh�ng cực đoan, kh�ng quyết liệt khi b�nh vực một gi� trị cổ truyền (lu�n l�, tập qu�n...) cũng như khi đề cao những tư tưởng cấp tiến, tự do hấp thụ từ những x� hội b�n ngo�i. Vẫn một giọng điệu trầm tĩnh của một chứng nh�n từng trải, v� nếu cần, một �ng thầy đ�n hậu. ���������� III Nh�n vật Hồ Biểu Ch�nh ăn ở, t�nh tự, sinh hoạt...theo một chiều hướng nhất định, gần như bắt buộc : cải thiện. Kh�ng c� những tranh chấp gay go đến độ v� phương h�n gắn d� ngoại tại hay nội tại. Điều đ� qu� dễ hiểu : Ở nh�n vật Hồ Biểu Ch�nh, th�ng thường c�i tốt, c�i thiện hoặc tiềm ẩn hoặc bộc lộ. Những kẻ lầm lạc sau c�ng sẽ biết m�nh lầm lạc m� trở về. Những người cấp tiến thường h� h�o tranh đấu cho c�i mới đồng thời c�n lưu giữ những t�m t�nh xưa cũ. Giữa những người đối kh�ng lẫn nhau h�y c�n sự gắn b�. Ta c� thể n�i kh�ng ngần ngại rằng Hồ Biểu Ch�nh đ� vẽ những nh�n vật m�nh, đ� kể chuyện bằng tất cả t�nh thương hay sự rộng lượng. Con người do Hồ Biểu Ch�nh nh�o nặn n�n c� thể cực đoan, nham hiểm, xấu xa, lầm lạc, sa ng�...nhưng họ chỉ chờ một cơ hội để trở th�nh một c� nh�n ngoan ngo�n, một c�ng d�n xứng đ�ng. B� Cả Kim trong quyển " Tại T�i "sau c�ng cũng đ� buột miệng :" Tại t�i tất cả ". Cũng như thầy B�nh, cũng như c� Thinh trong " Lời Thề Trước Miểu " cũng đ� trở về. Cũng như bao " đứa con hoang " kh�c đ� trở về dưới ng�i b�t Hồ Biểu Ch�nh. S�ch với Hồ Biểu Ch�nh l� thể hiện c�i thiện bao giờ cũng thắng. Nh�n vật Hồ Biểu Ch�nh chỉ c� thật trong c�i tốt, ngo�i ra l� những c�ch thế hiện hữu giả tạo. Ở đ�y người kể chuyện vượt ngo�i ch�nh c�u chuyện kể. N�i c�ch kh�c kể l� x�c nhận, l� phủ quyết, l� minh định một lập trường. Lập trường đạo đức của Hồ Biểu Ch�nh đơn giản v� dứt kho�t. Đ� l� : Sự hiện hữu đương nhi�n của gi� trị đạo đức trong con người cũng như trong thế cuộc. Truyện Hồ Biểu Ch�nh được viết ra cũng như được đọc tới : đ� l� gi� trị đang lần lượt v�n mở, đang t�m c�ch khẳng định cho ch�nh n�. Phủ nhận đạo đức, điều n�y v� �ch v� ch�nh n� lại sẽ t�m c�ch trở lại với ch�ng ta. Phải chăng đ� l� c�u n�i sau c�ng của t�c giả. trong � nghĩa đ� phải chăng s�ch vở Hồ Biểu Ch�nh ch�nh l� tiếng n�i �m thầm nhưng khẳng định đang l�n tiếng, đang nhắc nhở, đang l�m sống lại một c�i g� c� thể đ� l�ng qu�n, khuất mờ. V� cũng trong � nghĩa đ�, ta c� thể n�i Hồ Biểu Ch�nh l� một người kể chuyện với tất cả l�ng khoan dung v� sự lạc quan. H�y nghe Hồ Biểu Ch�nh ph�t biểu về c�ng việc viết văn của m�nh : " Phải viết chớ, viết đặng giải phiền, viết đặng bớt giận. Phải viết đặng ghi c�i hay c�i dở của nhơn t�nh thế th�i, về khoảng đời trụy lạc m� để lại cho em ch�u đời sau được biết chỗ thấp chỗ cao. Phải viết đặng giải nỗi u sầu của m�nh v� lu�n dịp đặng chỉ đường vạch nẻo cho con ch�u trong nh� ng� thấy ". ( đoạn mở đầu quyển Bức Thư Hối Hận ). T�c giả ph�t biểu tầm quan trọng của c�ng việc m�nh l�m một c�ch thẳng thắn kh�ng ch�t mặc cảm, kh�ng ch�t lẩn tr�nh. C�u n�i g�i trọn một niềm tin đương nhi�n, m�nh liệt ở vai tr� s�ng tạo của người viết truyện, s�ng tạo một gi� trị tinh thần l�m mẫu mực cho kẻ kh�c. Người viết truyện trong � nghĩ đ� bắt buộc phải l� một kẻ s�ng suốt đứng tr�n, l� kẻ đầu ti�n nhận thức gi� trị, vai tr� cũng như sứ mạng tốt đẹp của m�nh. Hồ Biểu Ch�nh, nh� đạo đức của ch�ng ta. ��������� IV Bằng ng�n ngữ thường ng�y, bằng những đề t�i linh động quen thuộc thấm nhuần vể sử t�nh v� x� hội t�nh sống thật, v� nhất l� bằng một bầu kh�ng kh� t�c giả tạo được bao tr�m l�n khắp d�ng chữ c� thể g�y n�n ở người đọc một cảm x�c tức th�, cũng như bằng một � hướng về gi� trị đ�ng y�u, Hồ Biểu Ch�nh cần được x�c định một vị tr� ri�ng biệt trong nền văn học Việt Nam. Cũng như mỗi lần ch�ng ta nhắc tới những Vũ Trọng Phụng, L� Van trương..v..v... Bởi Hồ Biểu Ch�nh l� kẻ tiền phong, dĩ nhi�n ở đ�y, cho một truyền thống m� ta đ� kh�ng ngần ngại đặt t�n cho n� : truyền thống Hồ Biểu Ch�nh. |
