Sẽ không quá lời khi nói lịch sử loài người đồng hành với lịch sử đi tìm định nghĩa về hạnh phúc. Biển đời thử thách trui rèn con người để con người cập bến bờ hạnh phúc. Phải là người nếm trải cái không hạnh phúc thì mới hiểu thế nào là hạnh phúc.
Con người sau khi được thỏa mãn nhu cầu nào đó thì coi là hạnh phúc, như vậy, trạng thái hạnh phúc xuất hiện từ cảm xúc trừu tượng và dường như chỉ có ở con người. Trong khi hạnh phúc là kết quả của trạng thái cảm xúc trừu tượng bậc cao, chịu sự tác động của lý trí, thì việc đi tìm một định nghĩa về hạnh phúc khác nào công việc “mò kim đáy biển” ?
Là vì đứng từ góc nhìn văn hóa của các tộc người, các quần cư, các vùng miền khác nhau... sẽ cho ra những cách nghĩ, cách cảm, cách nhận định về hạnh phúc khác nhau. Dù ta chưa gặp định nghĩa nào về hạnh phúc đạt tới “mười phân vẹn tám”, tuy vậy việc thiếu vắng định nghĩa hạnh phúc cũng không thể buộc con người ngưng khám phá tìm hiểu về nó.
Hạnh phúc là đặc trưng dường như chỉ có ở loài người. Từ thời Hy Lạp cổ đại, Platon sớm phân loại hạnh phúc theo các tiêu chí: Hạnh phúc xác thịt, hạnh phúc bên ngoài, hạnh phúc bên trong (tâm hồn). Triết gia Heraclitus thì nói “Nếu thỏa mãn vật chất là hạnh phúc thì ta có thể xem con bò là hạnh phúc”. Nửa đầu thế kỷ XIX, Karl Marx người Đức cho rằng: “Người hạnh phúc nhất là người đem đến hạnh phúc cho nhiều người nhất”. Lại có người ví “hạnh phúc như một con bướm, ta càng rượt đuổi thì nó càng bay xa hơn, khi ta không để ý thì nó lại tự bay đến gần ta”.
Như đã nói, hạnh phúc là trạng thái cảm xúc trừu tượng bậc cao của giống người, đến nay chưa có định nghĩa nào về hạnh phúc dù ở mức tương đối để cho tổ chức thế giới cấp bằng sáng chế phát minh. Điều hiển nhiên là hạnh phúc không lệ thuộc bất kỳ ai. Hạnh phúc ở trong ta và được hiện ra trong cách nghĩ cách cảm nhận của mỗi người về nó. Gần mà xa xa mà gần, hạnh phúc là cái gì đó thật mơ hồ khiến ta phải nghĩ, phải mơ ước, phải phấn đấu vì nó. Đúng là “mỗi người là một kiến trúc sư cho hạnh phúc của chính mình” (ngạn ngữ Anh).
Chẳng ai cập bến bờ hạnh phúc mà không vượt qua khổ đau, không ngập tràn niềm vui bạn bè. Người không hạnh phúc thường tìm hạnh phúc ở những vật thể - vật chất và cả ở thứ phi vật chất mình có, mà không hề ngờ rằng những thứ ấy chỉ là phương tiện để sống chứ không phải hạnh phúc đang hướng tới. Ai đó đã đúng khi nói rằng, người hạnh phúc là người biết hài lòng, biết thỏa mãn với cuộc sống của mình ở thời điểm hiện tại.
Lạc quan, không cầu toàn, không than vãn kêu ca, bằng lòng với những gì mình đang có; Quan tâm giúp đỡ người khác, không quan tâm người khác đang nghĩ gì về mình, cứ sống giản dị, không ồn ào, không vôi ve bột màu, biết dành thời gian cho bản thân, gia đình, bạn bè, cộng đồng....là người hạnh phúc. Cũng từ góc nhìn này, Frank Tyger người Mỹ, nhà báo, nhà vẽ tranh biếm họa đương đại đã đúng “Làm điều bạn thích là tự do. Thích điều bạn làm là hạnh phúc”. Hạnh phúc! Dường như là hiện tượng cá biệt khiến loài người xưa nay luôn nuôi hy vọng tìm ra định nghĩa về nó; vì vậy càng già người ta càng phong phú trong cách nhìn, cách nghĩ, cách cảm về hạnh phúc và tình yêu.
Ai đó từng minh triết rằng, trước một trạng thái, hiện tượng mà triết học và các lĩnh vực khác chưa thể lý giải thì thơ ca phát hiện và tự giác lên tiếng. Góp phần lý giải về viên xúc xắc tình yêu nhiều mặt này, Nhà thơ Nga Raxim Gamzatop đã thành công “bỏ biển vào chai”:
Trên đời này tôi chẳng tốt hơn ai Nhưng ngày xưa em yêu tôi, vì thế Em tưởng tôi siêu thường như thể Trên đời này tốt nhất là tôi.
Trên đời này tôi chẳng xấu hơn ai Nhưng bây giờ em không tin điều ấy Em chỉ thấy tôi sai, vì vậy Trên đời này xấu nhất là tôi. (Thái Bá Tân dịch)
Về hạnh phúc, tôi lục tìm trong bộ nhớ bản dịch tiếng Việt bài thơ nước ngoài, năm 1973 cánh lính trẻ chúng tôi thường chép tay. Sau 50 năm chẳng hiểu sao cái “hộp đen” xộc xệch của tôi vẫn nhớ như in bản dịch bài thơ “Hạnh phúc” này, trong khi tên tác giả bài thơ và tên người dịch ra tiếng Việt thì không nhớ nổi. Bài thơ có câu: “Hạnh phúc – khổ đau như đôi đũa lệch/ Thiếu một chiếc tay người không gắp được/ Nên suốt đời so đũa trước mâm cơm…”. Trong tâm tưởng tôi đến giờ vẫn neo chặt hình tượng thơ: Chàng trai đốt đuốc đi tìm hạnh phúc. Anh cứ mê mải kiếm tìm, mê mải đuổi theo hạnh phúc như cái bóng con chim đại bàng in trên mặt đất. Anh đâu biết xưa nay hạnh phúc luôn ở trong những chú chim sẻ, ngày ngày sà xuống trước mắt, đậu trên vai mà anh cứ bỏ qua...
Với bài thơ này một lần nữa, Hồng Vinh lại nói hộ tiếng lòng của những người phụ nữ. Đó là cuộc đời của họ dù nhiều thăng trầm, dù nhiều vất vả, có nước mắt, nụ cười, cần cả hoa, cả quà nhưng với họ, điều quan trọng nhất vẫn là những bông hoa hạnh phúc. Nói cách khác, giá trị tinh thần sẽ mãi tỏa hương, để cuộc sống gia đình được bền chặt, tình cảm vợ chồng thăng hoa, có như thế hạnh phúc mới mãi bền lâu.
Mà có được những bông hoa hạnh phúc ấy thì vợ chồng đôi bên và con cái cùng phải sẻ chia, vun đắp. Bằng hình tượng thơ, tác giả giúp người đọc hình dung một gia đình không quá trẻ nhưng cũng chưa già. Một gia đình có 15 năm bên nhau, đủ trải qua nhiều thăng trầm, biến cố, vượt qua những dấu mốc của rạn nứt, của nhiều va vấp hình sin của những gia đình thông thường để tiếp tục những chặng đường tiếp theo của hôn nhân.
“Đời không phải toàn hoa/ Nhưng lửa tình chẳng nguội”.
Có được như vậy là bởi người chồng luôn thấu hiểu, thông cảm và sẻ chia với người vợ. “Ba tháng ròng đẩy dịch/ Mẹ đi sớm về khuya”. Người phụ nữ là người giữ lửa của hôn nhân, là người nội trợ lo việc bếp núc của gia đình. Trong bài này, thông qua thái độ trân trọng công việc mà vợ đang làm của người chồng, ta thấy tác giả còn ngầm ca ngợi cũng như tôn vinh người phụ nữ hiện đại tần tảo lo việc nước việc nhà. Việc nước của họ được chu toàn cũng là do chồng và con luôn ủng hộ, giúp đỡ phía sau: “Con đảm đang nội trợ/ Chồng giữ ấm tình nhà”.
Vì thế, yêu thương nhau quanh năm nhưng đời có thêm ngày 8/3 để thêm một lần nữa trân trọng, gửi gắm đến người vợ, người mẹ của mình bởi những vất vả, tần tảo mà họ đóng góp cho gia đình, xã hội. Thể hiện tình cảm ấy đâu chỉ những bông hoa, mà còn là tâm nguyện mong mẹ ngơi vất vả. Chính tình cảm ấy mới là hương của bông hoa, của món quà khiến người phụ nữ cảm nhận trọn vẹn tình cảm gia đình, của những người thân yêu, của những người mà vì họ phụ nữ đã không quản ngại vất vả, hi sinh. Nói cách khác, sự hi sinh ấy được đền đáp xứng đáng, khiến người hi sinh, cống hiến được hạnh phúc với việc mình đã làm.
Những chặng đường rong ruổi
Buồn vui cùng sẻ chia
Giữ lửa hồng, tổ ấm
Đời thêm nhiều sắc hoa
.jpg)
Và như vậy, chúng ta mong "phái mạnh" hãy tặng “hoa” phụ nữ quanh năm bằng tình cảm chân thành, sự sẻ chia thiết thực. Đó là cách các anh nuôi trồng, gặt hái hạnh phúc bền lâu, để cuộc đời mỗi gia đình luôn cảm nhận có trăm ngàn sắc hoa rực rỡ, lung linh. Đó là điều tác giả Hồng Vinh đã nắm bắt được tâm lý của chị em phụ nữ để gửi gắm tới các anh.
Đọc xong bài thơ, tôi cũng như nhiều người khác thầm cảm ơn tác giả đã nói hộ nỗi lòng của “giới tóc dài”, đã giúp chúng tôi “giải mã” câu thơ trăn trở bao năm của nữ nhà thơ – chiễn sĩ Dương Hương Ly: “Hạnh phúc là gì? /Đã bao lần ta lúng túng/ Hỏi nhau hoài, mà tìm mãi không ra!”.
Trong chiến tranh, phụ nữ đã có câu trả lời thỏa đáng: hãy gác tình riêng, hòa vào đoàn quân vượt Trường Sơn đi cứu nước; còn ở hậu phương, người phụ nữ “tay cày, tay súng”, “tay búa tay súng”, làm thay công việc của người ra trận.
Trong thời bình, hạnh phúc được tạo dựng từ sự đảm đang lo việc nhà chu toàn, nuôi dưỡng bố, mẹ, chăm sóc, dạy bảo con cái nên người; đồng thời sẵn sàng hi sinh việc nhà để lo việc nước, việc cộng đồng – đó là những nhân tố căn cốt làm cho hạnh phúc ngời sáng, giữ mãi ngọn lửa tình yêu chung thủy với người bạn đời ngày đêm gắn bó, sẻ chia buồn – vui cả trong những thời điểm gặp thử thách khắc nghiệt của cuộc đời!