Tiểu Ä‘Æ°á»ng là tình trạng lượng Ä‘Æ°á»ng (glucose) trong máu cao hÆ¡n mức bình thÆ°á»ng. Việc duy trì Ä‘Æ°á»ng huyết trong giá»›i hạn mục tiêu có thể giúp ngăn ngừa hoặc trì hoãn các vấn Ä‘á» vá» sức khá»e do tiểu Ä‘Æ°á»ng gây ra. Hầu hết các bÆ°á»›c cần thiết để kiểm soát tiểu Ä‘Æ°á»ng là những việc bạn có thể tá»± thá»±c hiện được:
Các triệu chứng của tiểu Ä‘Æ°á»ng là gì?Các triệu chứng thÆ°á»ng gặp của tiểu Ä‘Æ°á»ng chÆ°a được chẩn Ä‘oán là :
Việc hiểu và nháºn biết các triệu chứng của tiểu Ä‘Æ°á»ng là rất cần thiết. Việc phát hiện tiểu Ä‘Æ°á»ng ở giai Ä‘oạn sá»›m có thể giúp trì hoãn hoặc ngăn ngừa sá»± hình thà nh các biến chứng nghiêm trá»ng. Tiểu Ä‘Æ°á»ng tuýp 1 Ở tiểu Ä‘Æ°á»ng tuýp 1, các dấu hiệu và triệu chứng có thể hình thà nh rất nhanh, và có thể phát triển đáng kể trong khoảng thá»i gian và i tuần hoặc tháºm chà và i ngà y – đặc biệt ở trẻ em và thanh thiếu niên. Ở trẻ em và thanh thiếu niên, các dấu hiệu nhÆ° tiểu nhiá»u, khát nhiá»u, mệt má»i và giảm cân Ä‘á»™t ngá»™t có xu hÆ°á»›ng trở thà nh các triệu chứng đáng chú ý nhất. Tiá»n sá» gia đình có tiểu Ä‘Æ°á»ng tuýp 1 có thể là m tăng nguy cÆ¡ phát triển tiểu Ä‘Æ°á»ng tuýp 1. Tiểu Ä‘Æ°á»ng tuýp 2 Tiểu Ä‘Æ°á»ng tuýp 2 có xu hÆ°á»›ng phát triển cháºm hÆ¡n, thÆ°á»ng trong khoảng thá»i gian và i tháng hoặc và i năm và cÅ©ng có thể hình thà nh từ tình trạng tiá»n tiểu Ä‘Æ°á»ng. Các triệu chứng có thể xuất hiện rất cháºm, Ä‘iá»u nà y là m cho việc nháºn biết các dấu hiệu trở nên khó khăn hÆ¡n. Việc bệnh nhân sống cùng bệnh tiểu Ä‘Æ°á»ng tuýp 2 trong nhiá»u năm nhÆ°ng không biết vá» tình trạng của mình không phải là trÆ°á»ng hợp hiếm thấy. Äôi khi, các trÆ°á»ng hợp tiểu Ä‘Æ°á»ng chÆ°a chẩn Ä‘oán nà y chỉ có thể được phát hiện trong quá trình kiểm tra sức khá»e định kỳ. Các Ä‘Æ°á»ng huyết mục tiêu cho ngÆ°á»i bị tiểu Ä‘Æ°á»ng là gì?DÆ°á»›i đây là các chỉ số mục tiêu của Hiệp há»™i Tiểu Ä‘Æ°á»ng Hoa Kỳ (ADA) dà nh cho ngÆ°á»i lá»›n không mang thai. Hãy trao đổi vá»›i nhân viên y tế vá» Ä‘Æ°á»ng huyết mục tiêu của bạn.
Là m thế nà o để theo dõi nồng Ä‘á»™ Ä‘Æ°á»ng huyết?Việc kiểm tra Ä‘Æ°á»ng huyết sẽ cho biết bạn có đạt Ä‘Æ°á»ng huyết mục tiêu của mình hay không. Có 2 cách để kiểm tra:
Là m thế nà o để sá» dụng máy Ä‘o Ä‘Æ°á»ng huyết?Nhiá»u ngÆ°á»i sá» dụng máy Ä‘o Ä‘Æ°á»ng huyết để kiểm tra Ä‘Æ°á»ng huyết nhiá»u lần trong ngà y. Hãy trao đổi vá»›i nhân viên y tế vá» thá»i Ä‘iểm và số lần kiểm tra Ä‘Æ°á»ng huyết của bạn. Nhân viên y tế có thể cung cấp sổ theo dõi để bạn ghi lại các chỉ số Ä‘Æ°á»ng huyết của mình. Bạn có thể lá»±a chá»n thức ăn, hoạt Ä‘á»™ng thể chất, và các loại thuốc dá»±a và o chỉ số Ä‘Æ°á»ng huyết nà y. Kết quả Ä‘Æ°á»ng huyết sẽ cho biết kế hoạch kiểm soát tiểu Ä‘Æ°á»ng của bạn có hiệu quả hay không. Bạn có thể nhìn và o sổ theo dõi và kiểm tra xem các kết quả có lặp lại tÆ°Æ¡ng tá»± hay không, từ đó giúp bạn và nhân viên y tế có thể Ä‘iá»u chỉnh kế hoạch kiểm soát tiểu Ä‘Æ°á»ng để đạt chỉ số mục tiêu. Xét nghiệm HbA1c là gì?Xét nghiệm HbA1c, còn được gá»i là xét nghiệm haemoglobin A1c hoặc glycated haemoglobin, là má»™t xét nghiệm máu quan trá»ng giúp cung cấp thông tin chÃnh xác vá» việc kiểm soát tiểu Ä‘Æ°á»ng của bạn có hiệu quả hay không. HbA1c xảy ra khi haemoglobin, là protein váºn chuyển oxy trong các tế bà o hồng cầu, gắn kết vá»›i glucose trong máu. Sá»± gắn kết vá»›i glucose được gá»i là quá trình Ä‘Æ°á»ng hóa (glycation). Nồng Ä‘á»™ Ä‘Æ°á»ng huyết cà ng cao, thì số lượng tế bà o hồng cầu bị Ä‘Æ°á»ng hóa cà ng nhiá»u, và từ đó, nồng Ä‘á»™ HbA1c sẽ tăng cao. LÆ°u ý rằng các tế bà o hồng cầu sẽ tồn tại trong cÆ¡ thể khoảng 3 tháng, vì váºy chỉ số HbA1c thÆ°á»ng phản ánh nồng Ä‘á»™ Ä‘Æ°á»ng huyết trong 8-12 tuần trÆ°á»›c đó. Chỉ số HbA1c dÆ°á»›i 6% là bình thÆ°á»ng; từ 6% đến 6.4% là “tiá»n tiểu Ä‘Æ°á»ngâ€, và từ 6.5% trở lên là tiểu Ä‘Æ°á»ng tuýp 2. Nên xét nghiệm Hb1Ac Ãt nhất 2 lần má»™t năm, nếu chỉ số nà y vẫn quá cao, bạn có thể cần thay đổi kế hoạch kiểm soát tiểu Ä‘Æ°á»ng. Theo nghiên cứu của Thụy Äiển được trình bà y trong cuá»™c há»p thÆ°á»ng niên của Hiệp há»™i Nghiên cứu Bệnh tiểu Ä‘Æ°á»ng Châu Âu và o tháng 9 năm 2012, những ngÆ°á»i bị tiểu Ä‘Æ°á»ng khi có HbA1c giảm xuống 1% thì có thể giảm 50% nguy cÆ¡ tá» vong trong vòng 5 năm. Äiá»u gì sẽ xảy ra nếu tăng Ä‘Æ°á»ng huyết thÆ°á»ng xuyên?Tăng Ä‘Æ°á»ng huyết xảy ra khi cÆ¡ thể có quá Ãt insulin hoặc khi cÆ¡ thể không thể sá» dụng insulin má»™t cách hiệu quả. Các nguyên nhân khác gây tăng Ä‘Æ°á»ng huyết bao gồm:
Hạ Ä‘Æ°á»ng huyết là gì?Hạ Ä‘Æ°á»ng huyết (thÆ°á»ng gá»i là đưá»ng huyết thấp), xảy ra khi nồng Ä‘á»™ Ä‘Æ°á»ng huyết giảm dÆ°á»›i 4 mmol/L (70mg/dL). Trong khi nhiá»u ngÆ°á»i trong chúng ta nghÄ© rằng tiểu Ä‘Æ°á»ng sẽ gây ra vấn Ä‘á» khi nồng Ä‘á»™ Ä‘Æ°á»ng huyết cao, tuy nhiên ở má»™t số ngÆ°á»i bị tiểu Ä‘Æ°á»ng khi dùng thuốc có thể là m cho Ä‘Æ°á»ng huyết hạ quá thấp và điá»u nà y có thể gây nguy hiểm. Việc nháºn biết sá»›m các dấu hiệu hạ Ä‘Æ°á»ng huyết sẽ giúp bạn Ä‘iá»u trị tình trạng nà y nhanh chóng – nhằm Ä‘Æ°a nồng Ä‘á»™ Ä‘Æ°á»ng huyết trở vá» giá»›i hạn bình thÆ°á»ng. Ngoà i ra, việc nhá» bạn bè và gia đình nháºn biết giúp các dấu hiệu hạ Ä‘Æ°á»ng huyết trong trÆ°á»ng hợp bạn không thể nháºn ra các triệu chứng cÅ©ng được khuyến cáo. Các triệu chứng của hạ Ä‘Æ°á»ng huyết là gì?Các dấu hiệu hạ Ä‘Æ°á»ng huyết Ä‘iển hình bao gồm:
Các triệu chứng hạ Ä‘Æ°á»ng huyết cÅ©ng có thể bao gồm:
Hầu hết má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u có và i dấu hiệu cảnh báo trÆ°á»›c khi khởi phát tình trạng hạ Ä‘Æ°á»ng huyết. Tuy nhiên, má»™t số trÆ°á»ng hợp tiểu Ä‘Æ°á»ng có thể không có hoặc có rất Ãt các dấu hiệu cảnh báo trÆ°á»›c khi khởi phát tình trạng hạ Ä‘Æ°á»ng huyết Ä‘á»™t ngá»™t hoặc nghiêm trá»ng. Ai là ngÆ°á»i có nguy cÆ¡ hạ Ä‘Æ°á»ng huyết?Dù tình trạng hạ Ä‘Æ°á»ng huyết có thể xảy ra cho bất kỳ ai, nhÆ°ng hạ Ä‘Æ°á»ng huyết nguy hiểm có thể xảy ra cho những ngÆ°á»i dùng các loại thuốc sau:
Äiá»u quan trá»ng là bạn phải biết thuốc tiểu Ä‘Æ°á»ng của mình có nguy cÆ¡ gây hạ Ä‘Æ°á»ng huyết hay không. Nếu bạn không chắc chắn vá» Ä‘iá»u nà y, hãy Ä‘á»c tá» thông tin hÆ°á»›ng dẫn bệnh nhân Ä‘i kèm vá»›i má»—i loại thuốc hoặc trao đổi vá»›i bác sÄ© của bạn. Nguyên nhân gây hạ Ä‘Æ°á»ng huyết là gì? Dù thuốc là yếu tố chÃnh liên quan đến tình trạng hạ Ä‘Æ°á»ng huyết ở những ngÆ°á»i bị tiểu Ä‘Æ°á»ng, nhÆ°ng các yếu tố khác cÅ©ng có thể là m tăng nguy cÆ¡ hạ Ä‘Æ°á»ng huyết. Các yếu tố liên quan đến nguy cÆ¡ cao gây hạ Ä‘Æ°á»ng huyết bao gồm:
Bạn có thể thá»±c hiện các bÆ°á»›c để giảm nguy cÆ¡ của các yếu tố gây hạ Ä‘Æ°á»ng huyết. Hạ Ä‘Æ°á»ng huyết nguy hiểm nhÆ° thế nà o?Các triệu chứng hạ Ä‘Æ°á»ng huyết có thể xuất hiện từ nhẹ đến nặng. Hạ Ä‘Æ°á»ng huyết nhẹ thÆ°á»ng có thể tá»± Ä‘iá»u trị hoặc được xem là bình thÆ°á»ng ở mức Ä‘á»™ nà o đó cho ngÆ°á»i Ä‘ang dùng insulin. Tình trạng nà y không liên quan đến các vấn Ä‘á» vá» sức khá»e lâu dà i trừ khi chúng xảy ra rất thÆ°á»ng xuyên hoặc xảy ra trong má»™t khoảng thá»i gian dà i. Tuy nhiên, tình trạng hạ Ä‘Æ°á»ng huyết nặng sẽ cần ngÆ°á»i khác Ä‘iá»u trị và có thể phải gá»i cấp cứu. Tình trạng nà y có thể gây nguy hiểm ngay láºp tức nếu không được Ä‘iá»u trị tức thì. Hạ Ä‘Æ°á»ng huyết nặng có khả năng gây hôn mê và tá» vong tuy trÆ°á»ng hợp nà y hiếm gặp. Là m thế nà o để Ä‘iá»u trị hạ Ä‘Æ°á»ng huyết?Hạ Ä‘Æ°á»ng huyết có thể nhanh chóng trở nên nguy hiểm nếu không được Ä‘iá»u trị. Vì váºy, Ä‘iá»u quan trá»ng là ngay khi bạn phát hiện hoặc xác nháºn bị hạ Ä‘Æ°á»ng huyết, hãy tiến hà nh Ä‘iá»u trị ngay láºp tức. Äể Ä‘iá»u trị hạ Ä‘Æ°á»ng huyết, bạn cần khoảng 15 đến 20 gram carbohydrate tác dụng nhanh. Carbohydrate tác dụng nhanh là thá»±c phẩm dá»… dà ng chuyển hóa thà nh Ä‘Æ°á»ng trong cÆ¡ thể, nhÆ° kẹo, nÆ°á»›c trái cây, nÆ°á»›c ngá»t thông thÆ°á»ng – không phải loại dà nh cho ngÆ°á»i ăn kiêng, hoặc viên glucose. Thá»±c phẩm chứa chất béo hoặc chất đạm không phải là thứ giúp Ä‘iá»u trị tốt cho tình trạng hạ Ä‘Æ°á»ng huyết, vì chất béo và chất đạm có thể là m cháºm sá»± hấp thu Ä‘Æ°á»ng trong cÆ¡ thể. Viên glucose là má»™t phÆ°Æ¡ng pháp Ä‘iá»u trị lý tưởng vì chúng tác dụng rất nhanh và giúp đẩy lùi tình trạng hạ Ä‘Æ°á»ng huyết nhanh chóng. Ngoà i ra, chúng còn giúp đánh giá lượng Ä‘Æ°á»ng mà bạn Ä‘ang sá» dụng tÆ°Æ¡ng đối dá»… dà ng. Äôi khi, việc đánh giá lượng Ä‘Æ°á»ng mà bạn Ä‘ang sá» dụng trong các loại thức uống có Ä‘Æ°á»ng sẽ hÆ¡i khó khăn nhÆ°ng chúng vẫn là nguồn cung cấp Ä‘Æ°á»ng rất tốt trong trÆ°á»ng hợp khẩn cấp. 15-20g Ä‘Æ°á»ng có thể tìm thấy trong:
Kiểm tra lại Ä‘Æ°á»ng huyết của bạn sau 15 phút. Nếu Ä‘Æ°á»ng huyết vẫn còn dÆ°á»›i 70 mg/dL, hãy ăn má»™t loại carbohydrate  khác. Lặp lại việc nà y cho đến khi Ä‘Æ°á»ng huyết đạt Ãt nhất là 70 mg/dL. Khi nồng Ä‘á»™ Ä‘Æ°á»ng huyết đã trở lại mức bình thÆ°á»ng, Ä‘iá»u quan trá»ng là bạn phải ăn má»™t bữa ăn nhẹ hoặc bữa ăn chÃnh để giúp ổn định lượng Ä‘Æ°á»ng huyết. Äiá»u nà y còn giúp cÆ¡ thể bổ sung lượng glycogen dá»± trữ có thể đã cạn kiệt trong quá trình hạ Ä‘Æ°á»ng huyết. Nếu các triệu chứng của bạn nặng hÆ¡n, là m bạn không còn khả năng bổ sung Ä‘Æ°á»ng qua Ä‘Æ°á»ng miệng, bạn có thể cần phải tiêm glucagon hoặc truyá»n glucose qua Ä‘Æ°á»ng tÄ©nh mạch. Không Ä‘Æ°a thức ăn hoặc thức uống cho ngÆ°á»i rối loạn ý thức,  vì há» có thể hÃt các chất nà y và o phổi. Bạn nên là m gì khi hạ Ä‘Æ°á»ng huyết thÆ°á»ng xuyên?Nếu tình trạng hạ Ä‘Æ°á»ng huyết xảy ra thÆ°á»ng xuyên, bạn cần thay đổi chế Ä‘á»™ ăn, hoạt Ä‘á»™ng thể chất, hoặc thuốc tiểu Ä‘Æ°á»ng. Hãy theo dõi các thá»i Ä‘iểm bạn bị hạ Ä‘Æ°á»ng huyết. LÆ°u ý những nguyên nhân có khả năng xảy ra, nhÆ° hoạt Ä‘á»™ng thể chất ngoà i ý muốn. Sau đó trao đổi lại vá»›i bác sÄ© của bạn. Nếu bạn có nguy cÆ¡ hạ Ä‘Æ°á»ng huyết nặng, hãy trao đổi vá»›i bác sÄ© để xem bạn có thÃch hợp dùng bá»™ dụng cụ glucagon tại nhà hay không. Thông thÆ°á»ng, những ngÆ°á»i bị tiểu Ä‘Æ°á»ng Ä‘ang Ä‘iá»u trị bằng insulin nên chuẩn bị sẵn bá»™ dụng cụ glucagon để dùng trong trÆ°á»ng hợp hạ Ä‘Æ°á»ng huyết khẩn cấp. Gia đình và bạn bè cần biết nÆ¡i để bá»™ dụng cụ nà y và được hÆ°á»›ng dẫn cách sá» dụng trÆ°á»›c khi xảy ra trÆ°á»ng hợp khẩn cấp. Thông tin nà y chỉ dà nh cho mục Ä‘Ãch cung cấp thông tin và không dùng để thay thế cho việc thăm khám tÆ° vấn vá»›i bác sÄ© chuyên khoa. Nếu bạn có câu há»i liên quan đến tình trạng sức khá»e, hãy trao đổi vá»›i bác sÄ© của bạn. |