Luật Giáo dục năm 2019 (gồm 9 chương, 115 điều) và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục năm 2009, có điểm mới đáng chú ý là sinh viên sư phạm được hỗ trợ tiền đóng học phí, chi phí sinh hoạt trong toàn khóa học, phải hoàn trả nếu không làm đúng ngành sau 2 năm tốt nghiệp. Cụ thể, Luật Giáo dục có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2020, quy định học sinh, sinh viên sư phạm được hỗ trợ tiền đóng học phí và chi phí sinh hoạt trong toàn khóa học. Học sinh, sinh viên sư phạm được hưởng các chính sách học bổng khuyến khích học tập, trợ cấp xã hội, miễn, giảm học phí. Người được hỗ trợ tiền đóng học phí và chi phí sinh hoạt sau 2 năm kể từ khi tốt nghiệp nếu không công tác trong ngành giáo dục hoặc công tác không đủ thời gian quy định thì phải bồi hoàn khoản kinh phí Nhà nước đã hỗ trợ. Thời hạn hoàn trả tối đa bằng thời gian đào tạo. Quy định này nhằm khắc phục những hạn chế của chính sách không phải đóng học phí của học sinh, sinh viên sư phạm quy định tại Luật Giáo dục hiện hành. Những “thủ khoa chăn lợn” có phải bồi hoàn học phí? Tuy nhiên, không phải sinh viên sư phạm nào sau khi tốt nghiệp không làm đúng ngành cũng do chủ quan ý muốn cá nhân, có rất nhiều cử nhân sư phạm không được tuyển dụng, dẫn đến phải tìm một công việc trái ngành. Đáng nói, những học sinh, sinh viên nghèo, hoàn cảnh khó khăn được hỗ trợ tiền đóng học phí và chi phí sinh hoạt, nhưng đến khi tốt nghiệp, lại không đủ điều kiện xin việc đúng chuyên ngành, thì việc hoàn trả lại khoản kinh phí Nhà nước đã hỗ trợ cũng gặp những khó khăn nhất định.  Điển hình như trường hợp của thủ khoa sư phạm Bùi Thị Hà (Hà Giang). Năm 2016, Hà trong top 100 thủ khoa xuất sắc được vinh danh tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám, nhưng sau khi ra trường, suốt cả năm mong ngóng, đợi chờ, thấp thỏm, hy vọng, cô vẫn không tìm ra cơ hội nào hiện thực ước mơ. Cô thủ khoa từng chia sẻ, khi mới ra trường, cầm tấm bằng đại học trên tay, cô muốn được đi làm, được tận hiến cho quê hương Hà Giang. Nhưng quê hương từ chối tấm lòng của cô, bằng chứng là nhiều lần Hà đi nộp hồ sơ nhưng đều được trả lời là chưa có chỉ tiêu biên chế. Còn nhớ, bức tâm thư Hà gửi Chủ tịch tỉnh có đoạn: “Bỗng dưng cháu lại cảm thấy tiếc. Cháu tiếc cho sự nỗ lực, cố gắng của bản thân suốt 16 năm học vừa qua; cháu tiếc công mẹ cháu, người mẹ đã phải nhặt từng mớ rau, bán từng vác mía, nuôi từng con lợn, chắt chiu, dành dụm từng đồng, từng hào để cho con cái được bước vào đại học. Cháu tiếc số tiền học phí, học bổng mà Nhà nước và một số đơn vị, tổ chức đã bỏ ra, ủng hộ, giúp đỡ cháu…”. Thời điểm đó, Hà cũng từng chia sẻ rằng: “Em mong ước được đi dạy lắm. Em thực sự mong muốn được góp chút công sức và nhiệt huyết của mình để cống hiến cho quê hương đất nước. Đúng là trước đó, em có trò chuyện cùng bác Giám đốc sở GD&ĐT Hà Giang, bác hỏi em có chấp nhận đi làm xa không, em đã trả lời luôn là kể cả đi làm xa cũng được. Thế nhưng, câu trả lời vẫn là em phải chờ… có đợt tuyển dụng. Trong thời gian chờ đợi em ở nhà phụ giúp mẹ việc đồng áng và nuôi lợn. Thỉnh thoảng em cũng lôi sách vở ra đọc lại cho nhớ kiến thức và sẵn sàng cho tâm thế được đi dạy. Thế nhưng cho đến giờ em vẫn chờ đợi trong vô vọng. Có lẽ hai từ “biên chế” em khó mà với được”. Sau đó, trước đợt tuyển biên chế của tỉnh, Hà cho biết: “Mấy hôm nay, em nhận được rất nhiều lời mời từ các cơ sở giáo dục ở Hà Nội nhưng chủ yếu là trường tư. Nếu lần này, tỉnh Hà Giang vẫn không “trọng dụng” em thì em sẽ xuống Hà Nội làm giáo viên hợp đồng dù em không muốn điều này”. Thời điểm hiện tại, khi PV báo Người Đưa Tin phỏng vấn, Hà từ chối trả lời với lý do “động chạm tới nhiều vấn đề của tỉnh nhà”. Được biết, cô thủ khoa sư phạm vẫn đang ở Hà Giang. Có thể khẳng định đây không phải là cử nhân sư phạm duy nhất thất nghiệp. Một số lượng không nhỏ những sinh viên sư phạm sau khi ra trường vẫn loay hoay tìm đường đến bục giảng. Một câu chuyện khác, Nguyễn Việt Hùng (SN 1994, cử nhân sư phạm Hóa học, đại học Sư phạm Hà Nội), sau khi ra trường cũng chật vật không tìm được việc đúng chuyên ngành. Gia đình khó khăn, anh không thể mất quá nhiều thời gian chờ đợi công việc, tìm kiếm một vị trí trên bục giảng, mà vì gánh vác gia đình, anh đã phải đi tìm một công việc khác: giao đồ ăn nhanh cho các nhà hàng. Tương tự, những cử nhân sư phạm vẫn muốn được gắn bó và cống hiến với sự nghiệp “trồng người” nhưng lại chưa được tuyển dụng, liệu có phải bồi hoàn học phí? Thừa giáo viên khiến nhiều cử nhân thất nghiệp TS. Lê Thống Nhất, Tổng Giám đốc công ty Cổ phần Trường học lớn Việt Nam đã từng nhận định: “Sư phạm là ngành mà dự báo về lượng sinh viên tốt nghiệp không có việc làm trong tương lai sẽ lên con số hàng vạn. Chưa nói đến nơi thừa, nơi thiếu, môn thừa, môn thiếu…, các nhà hoạch định chính sách về đào tạo cần giải quyết bài toán này”. Hiện nay, tình trạng thừa – thiếu giáo viên phổ biến ở nhiều địa phương trong cả nước, mà nguyên nhân là do thiếu dự báo về số lượng học sinh trước các năm học; đồng thời, chỉ tiêu tuyển dụng không sát thực tế, nhiều nơi nhiều năm không có chỉ tiêu tuyển dụng vì nhiều lý do. Đó là còn chưa kể, tình trạng dôi dư giáo viên ở các cấp học sẽ còn gia tăng sau khi áp dụng chương trình giáo dục phổ thông mới. Như vậy, bước đầu, bộ GD&ĐT cùng các địa phương có thể giải quyết bằng việc luân chuyển giáo viên từ địa phương này sang địa phương khác, từ huyện này sang huyện khác, thậm chí từ tỉnh này sang tỉnh khác, điều chuyển kịp thời, công khai, minh bạch. Bên cạnh đó, việc bám sát thực tế để điều chỉnh đầu vào của ngành sư phạm cũng là vấn đề rất quan trọng, đào tạo phải bám sát thị trường, bám sát nhu cầu của xã hội. Nếu chỉ lo đầu vào không tính đến đầu ra cho các sinh viên, có thể xem là thiếu trách nhiệm xã hội, trách nhiệm với sinh viên, với chính ngành giáo dục của các cơ sở đào tạo sư phạm, và tất nhiên, tỷ lệ lớn sinh viên ra trường không có việc làm đúng chuyên môn đào tạo. Theo Người đưa tin
Nữ sinh Trần Phương Thảo quê tỉnh Hòa Bình, trở thành Thủ khoa ngành Sư phạm Văn với số điểm 27.75, cũng là thí sinh có điểm đầu vào cao nhất của đại học Sư phạm Hà Nội năm 2018. Thời điểm đó, "cơn bão" gian lận điểm ở Hòa Bình đang khiến dư luận cả nước xôn xao. Vậy nhưng, Thảo tự tin khẳng định: "Điểm số đó là do bản thân em tự làm được chứ không phải bằng một tác động nào hết. Và em tự tin, tự hào về điều đó”. Thế mà nay, Thảo lại tự xin nghỉ với lý do gian lận điểm thi. Từ chuyện của Thảo, tôi nhớ chuyện của em Bùi Thị Hà. Hơn một năm sau khi ra trường, cô thủ khoa đại học Sư phạm Hà Nội 2 (năm học 2015-2016) đã quen với việc đồng áng, nuôi lợn cùng mẹ. Ra trường với tấm bằng giỏi, Hà là 1 trong 100 thủ khoa xuất sắc được vinh danh tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám (Hà Nội), một sự kiện thường niên do Thành Đoàn Hà Nội tổ chức. Nhưng thế, có lẽ chưa đủ để cô có thể xin việc ở quê nhà. Ai đã tước đoạt "biên chế" của một thủ khoa ra trường với tấm bằng giỏi? Những người như Thảo chăng? Đó là câu hỏi cần được kiểm chứng và có sự vào cuộc của nhiều cơ quan chức năng. Nhưng, tôi chắc nếu Thảo ra trường dù không được tấm bằng giỏi, cô ấy vẫn không phải đi chăn lợn, hoặc làm một công việc trái ngành để chờ "biên chế". Bởi, Thảo đã được trải thảm từ đầu, con đường danh vọng của Thảo được lót bằng những con điểm giả dối, bằng sự tước đoạt cơ hội của những học sinh miệt mài học tập bằng lòng trung thực. Một việc khó là thay đổi điểm số của một kỳ thi cấp Quốc gia mà "ê-kíp" của nữ sinh này còn làm được thì "biên chế" vào dạy tại một ngôi trường ở địa phương hẳn không khó, hoặc quá dễ dàng. Có lẽ, nơi Thảo về dạy học và rồi thăng tiến đã được hoạch định, chỉ đợi nữ sinh mang tấm bằng tốt nghiệp trở về quê hương. Nước mắt của thủ khoa chăn lợn sẽ không tái diễn với nữ thủ khoa dỏm đã ngạo nghễ, tự tin che lấp sự giả dối ở ngày khai giảng dưới mái trường đại học. Đam mê dạy học của Bùi Thị Hà sẽ phải nhường chỗ cho những sắp đặt đen tối phía sau dành cho những người như Thảo. Những trẻ thơ đáng ra được học với cô giáo Hà có tài năng thực thụ, lại phải dùi mài trên ghế nhà trường bằng sự giả dối như cô Thảo. Bởi, ai dám chắc Thảo sẽ lĩnh hội hết những điều học ở giảng đường sư phạm khi cô ấy bắt đầu bằng sự giả dối, trơ trẽn. "Đâm lao phải theo lao", nếu không đủ năng lực giảng dạy, Thảo có thể lại phải "chạy giáo viên giỏi" hay chuyển sang làm công tác quản lý giáo dục chăng? Nếu đúng vậy, sự nghiệp “trồng người” của đất nước lại trở thành trò “đánh lận con đen” của những người đáng ra phải đi chăn lợn? Và điều tôi lo sợ nhất là cô Thảo có thể sẽ dạy học sinh mình những điều giả dối khi điều đó đã giúp cô ấy có được tất cả quá dễ dàng. Dù về nhà chăn lợn nhưng Hà vẫn tự hào với tấm bằng có được nhờ sức học và sự chăm chỉ. Còn Thảo, cô đã đánh mất cơ hội được là chính mình khi trông cậy vào bệ đỡ đen tối phía sau. Giá như, cuộc đời là một bộ phim giả tưởng, để phép màu hoán đổi Thảo vào hoàn cảnh của Hà. Lúc ấy, Thảo sẽ biết Hà đã khổ sở ra sao khi cầm bằng thủ khoa đi chăn lợn. Liệu rằng khi ấy, Thảo có gật đầu chấp nhận ai đó "chạy điểm" cho mình. Và nếu Thảo trung thực, cuộc đời cô ấy có thể sẽ ở một trang khác thú vị hơn. Nhưng, Thảo đã không lựa chọn trung thực. Và, cuộc đời không bao giờ có bản nháp để chúng ta lựa chọn phần hoàn hảo... * Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả. |
