Theo Bộ trưởng Công thương, thực hiện Nghị quyết 55 của Bộ Chính trị và Chính phủ, Bộ Công thương đã tiến hành xây dựng Quy hoạch điện VIII bảo đảm cân đối cung cầu, vùng miền và cơ cấu các nguồn điện. Đặc biệt, chú trong xây dựng thị trường phát điện và bán buôn điện cạnh tranh. Theo đó, thị trường phát điện cạnh tranh được triển khai khá sớm. Nhờ vậy, đến nay có 70% nguồn điện do tư nhân, công ty cổ phần sản xuất. Thị trường mua bán điện cạnh tranh cũng được vận hành từ năm 2019, đến nay EVN không còn là đơn vị duy nhất độc quyền mà có thêm 5 tổng công ty trực tiếp tham gia mua bán điện trên thị trường. Bộ Công thương cũng đang tiến hành việc chuyển Trung tâm Điều độ điện quốc gia thành công ty TNHH một thành viên vận hành hệ thống điện hạch toán độc lập trong EVN.
Bộ Công thương cũng đang khẩn trương xây dựng thị trường bán lẻ điện cạnh tranh, trong đó thực hiện cơ chế mua bán điện trực tiếp giữa nhà máy điện và khách hàng, là bước đi đầu tiên trong thực hiện thị trường cạnh tranh điện bán lẻ ở nước ta. Hiện Bộ Công thương đã trình Chính phủ cho phép thực hiện thí điểm cơ chế này từ nay đến năm 2025. Đồng thời trình Chính phú và Quốc hội cho sửa 1 điều của luật Điện lực để tư nhân có thể đầu tư vào phân khúc truyền tải điện. Về đề xuất gia hạn thời gian cho cơ chế giá FIT (biểu giá điện ưu đãi) đối với các dự án điện gió, Bộ trưởng Công thương chia sẻ với những khó khăn của các chủ đầu tư và các địa phương có dự án chậm tiến độ. Tuy nhiên, ông cho rằng giá FIT là cơ chế giá hỗ trợ của nhà nước chỉ được hỗ trợ trong thời gian nhất định để khuyến khích trong các lĩnh vực cần đầu tư. Việc kéo dài thời gian hưởng giá FIT là không hợp lý bởi không đúng với bản chất có thời hạn của chính sách hỗ trợ, gây bất bình đẳng với các dự án cùng cơ chế nhưng đã thực hiện đúng. Hiện nay giá vật liệu, thiết bị vật tư đầu vào trong lĩnh vực điện gió giảm so với thời điểm ban hành chính sách và tiếp tục có xu hướng giảm mạnh. Nếu kéo dài thời gian hưởng chính sách này có thế gây ra hậu quả về pháp lý, thiệt hại về kinh tế cho nhà nước và các đối tượng sử dụng điện. Ngoài ra, khi lấy ý kiến về các nội dung trên Bộ Công thương không nhận được ý kiến thống nhất từ các bộ, ngành và các cơ quan liên quan. “Hiện Bộ Công thương đang xây dựng dự thảo các quy định điện gió, điện mặt trời theo luật Đầu tư đối tác công tư. Trong đó, điểm cốt yếu là cơ chế đấu thầu, đấu giá để lựa chọn nhà đầu tư xác định giá điện. Các nhà đầu tư sẽ đàm phán với EVN trong khung giá do Bộ Công thương ban hành, các dự án dở dang sẽ được xem xét giải quyết trong điều khoản chuyển tiếp của dự thảo quyết định nên trên. Đồng thời, Bộ Công thương cũng đang khẩn trương xây dựng khung giá đầu tư điện gió, điện mặt trời làm căn cứ cho nhà đầu tư đàm phán với EVN”, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nói. Tin liên quan
Nhằm khơi gợi được những quan điểm tận tâm góp thêm phần hoạch định chủ trương, kiến thiết xây dựng được chính sách hiệu suất cao để lôi cuốn những nhà đầu tư tư nhân, có tâm, có tầm, có vốn và công nghệ tiên tiến tiên tiến và phát triển chung tay tăng trưởng hạ tầng nguồn năng lượng vương quốc, Tọa đàm trực tuyến đưa Nghị quyết 55 của Bộ Chính trị vào đời sống với chủ đề “ Kinh tế tư nhân góp vốn đầu tư hạ tầng, tăng trưởng nguồn năng lượng sạch ” do ban Nhân dân điện tử báo Nhân dân tổ chức triển khai chiều ngày 10/7/2020 . Phát biểu tại tọa đàm này, ông Nguyễn Ngọc Thanh, Vụ trưởng – Trưởng ban Nhân dân điện tử nêu lên sự quan ngại tiềm năng bảo vệ bảo mật an ninh nguồn năng lượng vương quốc còn nhiều thử thách. Một số chỉ tiêu bảo vệ bảo mật an ninh nguồn năng lượng đang dịch chuyển theo khunh hướng bất lợi. Nguồn cung trong nước không đủ, phải nhập khẩu nguồn năng lượng ngày càng nhiều lên . Nhiều dự án Bất Động Sản nguồn năng lượng do doanh nghiệp nhà nước góp vốn đầu tư thua lỗ, 1 số ít dự án Bất Động Sản nguồn năng lượng góp vốn đầu tư ra quốc tế tiềm ẩn nhiều năng lực mất vốn. Nhiều dự án Bất Động Sản đang triển khai khá chậm. Chính sách giá nguồn năng lượng chưa tương thích với cơ chế thị trường … Để thu hút vốn đầu tư tư nhân, các ý kiến tại tọa đàm đã cho rằng cần phải có một thị trường cạnh tranh, minh bạch và công bằng, cần có cơ chế giá phù hợp, cần kiên quyết, xóa bỏ bao cấp và độc quyền… Những vấn đề này đã được nêu lên trong Nghị quyết 55.
Bạn đang đọc: Vì sao vẫn còn độc quyền Nhà nước trong ngành điện? “ Trong Nghị quyết 55 có hai điểm mà những đơn vị chức năng tư nhân như chúng tôi rất mong đợi. Đó là khuyến khích nhiều thành phần kinh tế tài chính tham gia vào việc làm nguồn năng lượng. Đó là xóa bỏ độc quyền và rào cản để tư nhân tham gia vào mảng nguồn năng lượng, trong đó có truyền tải ”, ông Nguyễn Tâm Tiến, Tổng Giám đốc Tập đoàn Trung Nam phát biểu . Tuy nhiên, trong thực tiễn là Nhà nước đang không xóa bỏ 100 % độc quyền. Vậy Nhà nước độc quyền cái gì, tại sao Nhà nước độc quyền ? Tư nhân hoàn toàn có thể làm được gì và được làm những gì ? Trả lời thắc mắc về độc quyền, ông Nguyễn Tuấn Anh, Phó Cục trưởng Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo ( Bộ Công Thương ) cho biết, chủ trương của Bộ Chính trị cũng như nhà nước không phải xóa bỏ trọn vẹn về độc quyền Nhà nước về truyền tải điện mà cần tách bạch khoanh vùng phạm vi nào cần độc quyền, khoanh vùng phạm vi nào triển khai được góp vốn đầu tư tư nhân trên cơ sở bảo vệ quốc phòng, bảo mật an ninh . Hệ thống truyền tải điện vương quốc là mạng lưới hệ thống mang tính xương sống và huyết mạch của Hệ thống điện vương quốc nên phải do Nhà nước độc quyền, nếu không do Nhà nước độc quyền không may trong quy trình góp vốn đầu tư không bảo vệ chất lượng dẫn đến sự cố trên mạng lưới hệ thống truyền tải điện vương quốc, gây tác động ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc bảo vệ cung ứng điện và rình rập đe dọa trực tiếp đến bảo mật an ninh nguồn năng lượng và bảo mật an ninh vương quốc . Nhưng những đường dây truyền tải từ một vài dự án nguồn điện hoặc các nhóm nguồn điện đến điểm đấu nối, chúng ta có thể giao cho tư nhân, bởi vì khi có sự cố trong những đường dây này chỉ mang tính cục bộ, không ảnh hưởng đến an ninh năng lượng.
Xem thêm: Chuyện lạ ăn đất như ăn “kẹo” ở Vĩnh Phúc Thực tế, đã có nhiều chủ góp vốn đầu tư tư nhân góp vốn đầu tư nguồn điện, đường dây truyền tải từ dự án Bất Động Sản nguồn điện đến điểm đấu nối, trạm biến áp ship hàng đấu nối, chuyển giao lại cho ngành điện quản trị hoặc tự quản lý trong khoanh vùng phạm vi hạ tầng lưới điện đấu nối của mình . Thị trường phát điện cạnh tranh đối đầu đã được hoàn thành xong về cơ bản. Đến nay, Tập đoàn Điện lực Việt Nam không còn giữ vai trò độc quyền trong khâu mua buôn điện, mà có 5 doanh nghiệp là Công ty Điện lực TP. TP. Hà Nội, Công ty Điện lực TP. Hồ Chí Minh, Công ty Điện lực miền Bắc, Công ty Điện lực miền Trung và Công ty Điện lực miền Nam . Bộ Công Thương đang điều tra và nghiên cứu để triển khai thị trường kinh doanh bán lẻ điện cạnh tranh đối đầu từ nay tới sau năm 2023. Sau 2023 sẽ chuyển dần việc Nhà nước điều tiết giá điện sang chính sách xác lập trải qua giá thị trường . Lâu nay, đã nói nhiều đến yếu tố quan trọng để thu hút được đầu tư tư nhân đó là giá. Nếu có cơ chế giá hấp dẫn thì nhà đầu tư sẵn sàng chấp thuận đầu tư. Đơn cử như Công ty CP Xây dựng Trung Nam đầu tư dự án Điện mặt trời (450 MW) tại Ninh Thuận với vốn tư nhân. Nhà đầu tư này đã đầu tư từ nhà máy đến hạ tầng truyền tải bao gồm Trạm biến áp 500 kV và đường dây đấu nối bàn giao lại 0 đồng cho ngành điện quản lý. Điều này chứng tỏ rằng, với cơ chế giá điện hấp dẫn, nhà đầu tư sẵn sàng chấp thuận đầu tư.
Xem thêm: Chuyện lạ ăn đất như ăn “kẹo” ở Vĩnh Phúc “ Xét về mặt quyền lợi khi tư nhân thực thi dự án Bất Động Sản này thì toàn bộ đều có lợi. Cụ thể, Nhà nước, tỉnh không phải bỏ tiền góp vốn đầu tư ; Tập đoàn Điện lực Việt Nam có thêm gia tài, giải tỏa được hiệu suất. Trung Nam bảo vệ hoạt động giải trí sản xuất kinh doanh thương mại, người dân cũng được hưởng lợi khi có mạng lưới hệ thống truyển tải không thay đổi ”, ông Nguyễn Tâm Tiến, Tổng Giám đốc Tập đoàn Trung Nam phát biểu . Tọa đàm đã bàn đến việc tăng trưởng thị trường điện và việc từng bước vận dụng giá thị trường, tạo môi trường tự nhiên cạnh tranh đối đầu thuận tiện để những thành phần kinh tế tài chính tham gia. Trong đó, Tọa đàm đã bàn về chính sách bán điện trực tiếp từ đơn vị sản xuất cho hộ tiêu dùng mà Bộ Công Thương đang nghiên cứu và điều tra . Với chính sách này, sẽ tạo động lực cho nhà đầu tư tư nhân góp vốn đầu tư những nguồn điện, nhất là những nguồn điện nguồn năng lượng tái tạo. Tiến tới nhân rộng chính sách trong thị trường kinh doanh nhỏ điện cạnh tranh đối đầu, tạo lập thiên nhiên và môi trường bảo vệ triển khai theo đúng ý thức của Nghị quyết số 55 của Bộ Chính trị.
Phóng viên Báo SGGP có cuộc trao đổi với PGS-TS Ngô Trí Long, nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu khoa học thị trường giá cả, xung quanh nội dung này.
 - PHÓNG VIÊN: Thưa ông, để thu hút nhiều nguồn lực, tăng sản lượng điện, hiện nay chúng ta đã xã hội hóa, cho phép tư nhân đầu tư nhiều nhà máy điện, áp dụng thị trường phát điện cạnh tranh. Nhưng vì sao giá điện bán cho người dân vẫn chưa thể rẻ hơn? - PGS-TS NGÔ TRÍ LONG: Theo Quyết định số 63/2013/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, thị trường điện ở nước ta được phát triển theo 3 cấp độ. Theo đó, từ năm 2014, bắt đầu áp dụng thị trường phát điện cạnh tranh; từ năm 2015 đến năm 2021, thí điểm và hoàn thiện thị trường bán buôn điện cạnh tranh; thị trường bán lẻ điện cạnh tranh sẽ thí điểm từ năm 2021 đến năm 2023 và chính thức áp dụng từ sau năm 2023. Nhưng nhiều năm qua, chúng ta chủ yếu mới chỉ phát triển thị trường phát điện cạnh tranh, còn thị trường bán buôn điện cạnh tranh thì từ 1-1-2019 mới bắt đầu thực hiện nhưng vẫn còn nhiều bất cập. Đến nay, dù Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) không còn là đơn vị sản xuất điện duy nhất nhưng EVN vẫn giữ tỷ trọng độc quyền cao vì vẫn là đơn vị mua duy nhất từ các nguồn phát và là đơn vị bán duy nhất. Tình trạng độc quyền chưa thể chấm dứt nếu vẫn kéo dài tình trạng này. * Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết 55 về định hướng Chiến lược Năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030 và tầm nhìn đến 2045, cho phép kinh tế tư nhân tham gia vào các khâu và lĩnh vực của ngành điện. Quan điểm của ông thế nào? - Tư tưởng chủ đạo của nghị quyết này là chống độc quyền trong ngành điện. Muốn chống thì phải cho phép nhiều thành phần kinh tế tham gia và tiến tới xã hội hóa đầu tư vào năng lượng sạch, tái tạo. Nhưng muốn chống được độc quyền điện thì phải triển khai trên cả 3 lĩnh vực gồm: phát điện, vận hành truyền tải và phân phối. Nghị quyết 55 yêu cầu đẩy nhanh lộ trình thực hiện thị trường điện cạnh tranh, cơ chế hợp đồng mua bán điện trực tiếp giữa nhà sản xuất với khách hàng tiêu thụ. Thực tế, cũng nhờ đa dạng hóa thu hút các thành phần kinh tế đầu tư nên thời gian qua chúng ta đã phát triển được nhiều dự án, nhà máy sản xuất điện. Nhưng điểm đáng chú ý nhất của nghị quyết là yêu cầu có cơ chế khuyến khích thu hút vốn ngoài nhà nước đầu tư xây dựng vào hệ thống truyền tải điện quốc gia. * Bộ KH-ĐT đang xây dựng dự thảo quyết định phê duyệt chiến lược phát triển EVN đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, đưa ra phương án bán các nhà máy sau khi đi vào hoạt động cho nhà đầu tư bên ngoài. Có phải như thế sẽ rộng cửa cho khu vực tư nhân và EVN sẽ bị xóa dần độc quyền trong ngành điện, thưa ông? - Dự thảo của Bộ KH-ĐT là chỉ giữ tỷ lệ sở hữu phù hợp của công ty mẹ tại các khối phát điện, kinh doanh bán lẻ điện và Nhà nước không bắt buộc phải nắm cổ phần chi phối; từng bước thoái vốn của EVN tại những công ty cổ phần phát điện, bán các nhà máy điện sau khi đã đi vào hoạt động ổn định cho các nhà đầu tư bên ngoài để huy động vốn cho dự án mới, bảo đảm phù hợp với kế hoạch giảm nợ công của Chính phủ. Điều này là hoàn toàn đúng nhằm đa dạng thành phần kinh tế tham gia sở hữu, đầu tư vào điện để huy động thêm nguồn lực để EVN có thể làm những việc khác như đầu tư dự án mới hoặc đầu tư cho vùng sâu vùng xa... Nhà nước chỉ nên tập trung vào những lĩnh vực tư nhân không làm hoặc những vấn đề có tính an ninh quốc phòng. Cách này cũng đồng nghĩa sẽ giảm dần độc quyền của EVN nhưng điều khó nhất hiện nay là tiến độ cổ phần hóa của chúng ta đang “chậm như rùa”. Để có thị trường điện cạnh tranh, giá bán điện hợp lý cho người tiêu dùng phải xóa bỏ cả độc quyền mua bán điện, liên quan tới khâu truyền tải và phân phối. - Nghị quyết 55 đã mở cửa cho tư nhân được tham gia vào cả lĩnh vực đầu tư xây dựng hệ thống truyền tải điện quốc gia. Ông nghĩ sao về định hướng này? * Đây là điểm mới, được nhiều doanh nghiệp, người dân chờ đợi để hướng tới xóa bỏ độc quyền trong ngành điện. Quan trọng nhất trong lưới điện hiện nay là truyền tải. Công suất phát đã có nhưng truyền tải điện lại còn hạn chế. Ví dụ, hiện nay điện mặt trời, các dự án năng lượng tái tạo phát triển rất mạnh nhưng truyền tải không đáp ứng được nên nhà đầu tư gặp khó khăn, vướng mắc. Vì vậy, cần phải xã hội hóa cả trong đầu tư cho khâu truyền tải, để giải tỏa những điểm nghẽn trong phát triển năng lượng tái tạo hiện nay. Hiện nay, Luật Điện lực đang quy định truyền tải là độc quyền nhà nước. Sau khi có Nghị quyết 55, các cơ quan chức năng đang đề xuất Chính phủ trình Quốc hội cho ban hành Luật Đầu tư theo phương thức Đối tác công tư (PPP), trong đó cho phép tư nhân được đầu tư vào lưới điện truyền tải để gỡ bỏ độc quyền. - Việc gỡ bỏ độc quyền trong truyền tải điện sẽ như thế nào? * Theo nguyên tắc của thế giới, truyền tải điện bao giờ cũng phải đảm bảo cơ chế là Nhà nước độc quyền. Từ điểm A đến điểm B mà làm nhiều hệ thống truyền tải thì quá lãng phí. Trong truyền tải có 3 khâu là đầu tư, quản lý và vận hành. Tuy nhiên, theo tinh thần của Luật PPP đề xuất, Nhà nước sẽ chỉ độc quyền trong khâu quản lý và vận hành, còn khâu đầu tư vào lưới điện truyền tải sẽ xã hội hóa. Tức Nhà nước sẽ không độc quyền toàn bộ nữa. Ví dụ, các doanh nghiệp đầu tư xây dựng điện mặt trời có thể bỏ vốn xây dựng đường dây truyền tải để giải phóng công suất. Nhưng quản lý và vận hành lưới điện thì vẫn là Nhà nước. Lâu nay, doanh nghiệp đầu tư vào các dự án năng lượng tái tạo đang bị vướng mắc công suất và lưới truyền tải. Do đó, chính sách này của Nhà nước được nhiều doanh nghiệp mong đợi. Và xã hội hóa đầu tư cho khâu truyền tải cũng là cách để tăng nguồn lực đầu tư cho ngành điện. * Thủ tướng vừa có chỉ đạo về phát triển thị trường bán lẻ điện cạnh tranh thí điểm bắt đầu từ năm 2021. Như vậy EVN sẽ hết độc quyền và người dân có thể được đàm phán về giá điện, thưa ông? - Thị trường bán điện cạnh tranh là đích cuối cùng, có nhiều anh mua và nhiều anh bán, không để tình trạng độc quyền nhiều anh bán (buôn) nhưng chỉ có một anh mua; tức tiến tới không chỉ EVN sản xuất, mua buôn mà có rất nhiều doanh nghiệp cùng mua. Bán lẻ điện cạnh tranh là tiến tới có nhiều đơn vị mua - bán. Chỉ trên cơ sở cạnh tranh thực sự giữa các doanh nghiệp cung cấp, phân phối điện bán lẻ thì người dân mới được lợi, có giá bán lẻ hợp lý. Giá bán lẻ hợp lý là như thế nào? Nguyên tắc cạnh tranh là giá cả sẽ được ép sát giá thành. Nhiều anh mua, nhiều anh bán, tăng sức cạnh tranh, giá điện sẽ có xu hướng giảm. Tất nhiên, chỉ giảm tới giá thành bình quân chứ cũng không thể giảm thấp hơn vì giảm quá thì doanh nghiệp điện sẽ không sản xuất nữa. |
