Ví dụ về phương châm về chất

Cho 5 ví dụ về 5 phương châm hội thoại

Ví dụ phương châm hội thoại lớp 9

Phương châm hội thoại là một nội dung học tập trong chương trình Ngữ văn lớp 9 tập 1. Có 5 phương châm hội thoại riêng biệt bao gồm phương châm về lượng, phương châm về chất, phương châm quan hệ, phương châm cách thức, phương châm lịch sự. Trong bài viết này Hoatieu xin chia sẻ gợi ý  5 ví dụ về 5 phương châm hội thoại giúp các em học sinh hiểu rõ hơn về cách sử dụng của các phương châm hội thoại trong văn bản.

• Top 6 mẫu dàn ý thuyết minh về chiếc nón lá hay chọn lọc

Mục lục

• 1. Ví dụ phương châm về lượng
• 2. Ví dụ phương châm về chất
• 3. Ví dụ phương châm quan hệ
• 4. Ví dụ phương châm cách thức
• 5. Ví dụ phương châm lịch sự

Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:

– Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hóa chơi với mẹ mày không?

…

Tôi gượng cười đáp lại cô tôi:

– Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.

(Trích Trong lòng mẹ – Nguyên Hồng)

Câu hỏi của người cô muốn biết ý định của Hồng có muốn vào thăm mẹ hay không. Hồng trả lời không muốn vào. Như vậy, câu trả lời của Hồng đúng với trọng tâm, ý muốn biết của người cô.

2. Ví dụ phương châm về chất

Hôm qua, Hoa bị ốm không thể đến lớp, trùng hợp thay, hôm qua có cô giáo dạy Văn đến dạy lớp Hoa. Hoa hỏi Mai:

– Hôm qua có cô giáo dạy Văn mới đến lớp mình hả? Trông cô như thế nào cậu?

Mai đáp:

– Cô xinh lắm, dáng người cô nhỏ nhắn, mái tóc dài ngang lưng, nụ cười tỏa nắng.

(Trong trường hợp này, Mai đã miêu tả cho Hoa chính xác đặc điểm của cô giáo đến dạy lớp mình. Như vậy, Mai đã tuân thủ phương châm về chất).

3. Ví dụ phương châm quan hệ

Dế Choắt nhìn tôi mà rằng:

– Anh đã nghĩ thương em như thế thì hay là anh đào giúp em một cái ngách sang bên nhà anh, phòng khi tối lửa tắt đèn có đứa nào đến bắt nạt thì em chạy sang…

Chưa nghe hết câu, tôi đã hếch răng lên, xì một hơi rõ dài. Rồi, với bộ điệu khinh khỉnh, tôi mắng:

– Hức! Thông ngách sang nhà ta? Dễ nghe nhỉ! Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được. Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. Đào tổ nông thì cho chết!

(Trong trường hợp này, Dế Mèn đã hiểu lời đề nghị của Dế Choắt và trả lời đúng lời đề nghị với giọng điệu mỉa mai, coi thường.)

4. Ví dụ phương châm cách thức

Tuần trước, cô giáo có giao cho lớp 9A một bài tập làm văn và hạn nộp là thứ hai tuần này. Cuối tiết học, cô hỏi:

– Cả lớp đã làm xong bài văn cô giao chưa?

– Rồi ạ! Cả lớp đồng thanh đáp.

(Trong trường hợp này, các bạn học sinh đã trả lời đúng trọng tâm câu hỏi của cô giáo vô cùng ngắn gọn, xúc tích).

5. Ví dụ phương châm lịch sự

Bà lão láng giềng lại lật đật chạy sang:

– Bác trai đã khá rồi chứ?

– Cảm ơn cụ, nhà cháu đã tỉnh táo như thường. Nhưng xem ý hãy còn lề bề lệt bệt chừng như vẫn mỏi mệt lắm.

(Trích Tắt đèn – Ngô Tất Tố)

(Trong đoạn hội thoại trên, chị Dậu đã trả lời bà lão hàng xóm vô cùng lịch sự trước sự quan tâm của bà.)

Mời các bạn tham khảo thêm các thông tin hữu ích khác trong nhóm Lớp 9 thuộc chuyên mục Học tập của EMG Online. 

Khái niệm [edit]

Hội thoại là hình thức giao tiếp rất phổ biến. Một ngày, mỗi người tham gia hội thoại rất nhiều lần với những đối tượng khác nhau. Nếu không nắm được các đặc điểm về vai trò xã hội, người tham gia hội thoại có thể không thành công.

Các phương châm hội thoại [edit]

1. Phương châm về lượng

• Khi giao tiếp, cần nói cho có nội dung; nội dung của lời nói phải đáp ứng đúng yêu cầu của cuộc giao tiếp, không thiếu, không thừa.
  

Sửa lại: “Nó đá bóng bằng chân trái”.

2. Phương châm về chất

• Khi giao tiếp, đừng nói những điều mà mình không tin là đúng hay không có bằng chứng xác thực.
  

3. Phương châm quan hệ

• Khi giao tiếp, cần nói đúng vào đề tài giao tiếp, tránh nói lạc đề.
  

4. Phương châm cách thức

• Khi giao tiếp, cần chú ý nói ngắn gọn, rành mạch; tránh cách nói tối nghĩa, mơ hồ về nghĩa.
  

Ví dụ các câu thành ngữ liên quan đến phương châm cách thức: Nói có đầu có đũa, Dây cà ra dây muống, Nửa úp nửa mở, Nói nước đôi,…

5. Phương châm lịch sự

• Khi giao tiếp cần phải tế nhị, tôn trọng người khác.
• Để đảm bảo lịch sự trong hội thoại, những người tham gia giao tiếp phải biết tuân thủ những quy ước giao tiếp mà cộng đồng đã chấp nhận, ví dụ xưng hô phải đúng với quan hệ xã hội.
  
• Đồng thời, những người tham gia hội thoại còn phải biết lựa chọn đề tài giao tiếp và thực hiện các hành động ngôn ngữ thích hợp, để tránh làm mất thể diện của những người khác.
  

Sự vi phạm các phương châm hội thoại [edit]

• Cần lưu ý, trong hội thoại, nhiều câu cùng lúc vi phạm nhiều phương châm. Ví dụ, khi vi phạm phương châm về lượng là vi phạm phương châm về quan hệ và phương châm cách thức.
  
• Các phương châm hội thoại chỉ áp dụng cho các cuộc hội thoại có tính tường minh. Trong thực tế, khi hội thoại, để tế nhị, người ta có thể cố tình vi phạm các phương châm hội thoại về mặt hình thức. Để cho chúng vẫn tuân thủ các phương châm hội thoại, những người tham gia hội thoại phải hiểu khác đi.
  

Về mặt hình thức, có thể thấy hai câu của A và B ít liên quan đến nhau. Nhưng, câu của A có ý rủ bạn đi ăn, còn câu của B có ý từ chối đi ăn. Do đó, chúng vẫn tuân thủ phương châm quan hệ.

• Việc vận dụng các phương châm hội thoại cần phù hợp với đặc điểm của tình huống giao tiếp. (Nói với ai? Nói khi nào? Nói ở đâu? Nói để làm gì?)
  
• Việc không tuân thủ các phương châm hội thoại có thể bắt nguồn từ những nguyên nhân sau:
  

           - Người nói vô ý, vụng về, thiếu văn hóa giao tiếp.

           - Người nói phải ưu tiên cho một phương châm hội thoại hoặc một yêu cầu khác quan trọng hơn.

           - Người nói muốn gây một sự chú ý, để người nghe hiểu câu nói theo một hàm ý nào đó.

Xưng hô trong hội thoại [edit]

• Tiếng Việt có một hệ thống từ ngữ xưng hô rất phong phú, tinh tế và giàu sắc thái biểu cảm.
  
• Người nói cần căn cứ vào đối tượng và các đặc điểm khác của tình huống giao tiếp để xưng hô cho thích hợp.
  
• Trong giao tiếp, người Việt có thể xưng hô bằng các đại từ:
  

           - Ngôi thứ nhất (người nói): tôi, tao, tớ… (số ít); chúng tôi, chúng tao,… (số nhiều)

           - Ngôi thứ hai (người nghe): mày, mi,… (số ít); chúng mày, bọn bay,… (số nhiều)

• Người Việt còn xưng hô:
  

           - Các từ chỉ quan hệ gia đình: ông, bà, chú, bác, cô, anh, chị, em…

           - Các từ chỉ nghề nghiệp, chức vụ: thủ trưởng, bác sĩ, giáo sư,…

           - Các từ chỉ quan hệ xã hội: bạn,…

• Bạn bè thân mật thường xưng hô bằng tên riêng.
  

(Trần Hoài Dương)

Lời dẫn [edit]

Có hai cách dẫn lời nói hay ý nghĩ (lời nói bên trong) của một người, một nhân vật:

1. Dẫn trực tiếp

• Khái niệm

Dẫn trực tiếp, tức là nhắc lại nguyên văn lời nói hay ý nghĩ của một người hoặc nhân vật; lời dẫn trực tiếp được đặt trong dấu ngoặc kép.

Có người nói xa xôi: “Trời có mắt đấy, anh em ạ!”. Người khác thì nói toạc: “Thằng nào chứ hai thằng ấy chết thì không ai tiếc! Rõ thật bọn chúng giết nhau, nào có phải cần đến tay người khác đâu”.

(Nam Cao)

• Về mặt vị trí: Lời dẫn trực tiếp có thể đứng trước, đứng giữa, đứng sau lời người dẫn.
  

2. Dẫn gián tiếp

• Khái niệm

Dẫn gián tiếp, tức là thuật lại lời nói hay ý nghĩ của người hoặc nhân vật, có điều chỉnh cho thích hợp; lời dẫn gián tiếp không đặt trong dấu ngoặc kép.

(Thạch Lam)

3. Chuyển đổi lời dẫn trực tiếp thành lời dẫn gián tiếp

Khi chuyển đổi lời dẫn trực tiếp thành lời dẫn gián tiếp, cần chú ý

• Thay đổi từ xưng hô cho thích hợp
  

=> Thầy giáo dặn chúng mình ngày mai đến sớm 5 phút.

• Lược bỏ các tình thái từ
  

=> Bà tôi dặn tôi đi nhớ giữ gìn sức khỏe.