Cuộc chiến vì Trung Đông Show Cuộc nội chiến Syria phát triển từ cuộc nổi dậy chống lại chế độ Tổng thống Bashar al-Assad vào tháng 3 năm 2011, một phần của cuộc nổi loạn mùa xuân Ả rập ở Trung Đông . Phản ứng tàn bạo của lực lượng an ninh chống lại các cuộc biểu tình hòa bình ban đầu đòi hỏi cải cách dân chủ và kết thúc đàn áp đã gây ra một phản ứng bạo lực. Một vũ trang Tại sao Hezbollah ủng hộ Regimerebellion Syria cho chế độ sớm nắm giữ Syria, kéo đất nước vào một cuộc nội chiến toàn diện. 01 trên 06 Các vấn đề chính: Rễ của xung đột Cuộc nổi dậy của Syria bắt đầu như một phản ứng đối với mùa xuân Ả rập , một loạt các cuộc biểu tình chống chính phủ trên toàn thế giới Ả Rập lấy cảm hứng từ sự sụp đổ của chế độ Tunisia vào đầu năm 2011. Nhưng ở gốc rễ của cuộc xung đột là sự tức giận về thất nghiệp, hàng thập kỷ độc tài , tham nhũng và bạo lực nhà nước theo một trong những chế độ đàn áp nhất của Trung Đông.
02/06 Tại sao Syria lại quan trọng?Vị trí địa lý của Syria ở trung tâm của Levant và chính sách đối ngoại độc lập quyết liệt của nó làm cho nó trở thành một quốc gia quan trọng ở phần phía Đông của thế giới Ả Rập . Một đồng minh thân cận của Iran và Nga, Syria đã xung đột với Israel kể từ khi thành lập nhà nước Do Thái vào năm 1948, và đã tài trợ cho nhiều nhóm kháng chiến Palestine khác nhau. Một phần lãnh thổ của Syria, Cao nguyên Golan, nằm dưới sự chiếm đóng của Israel. Syria cũng là một xã hội hỗn hợp tôn giáo và bản chất ngày càng mạnh mẽ của bạo lực ở một số khu vực của đất nước đã góp phần vào sự căng thẳng Sunni-Shiite rộng lớn hơn ở Trung Đông . Cộng đồng quốc tế lo ngại rằng cuộc xung đột có thể tràn qua biên giới để ảnh hưởng đến các nước láng giềng Lebanon, Iraq, Thổ Nhĩ Kỳ và Jordan, tạo ra một thảm họa khu vực. Vì những lý do này, các cường quốc toàn cầu như Mỹ, Liên minh châu Âu và Nga đều đóng một vai trò trong cuộc nội chiến Syria.
03/06 Những người chơi chính trong cuộc xung độtChế độ của Bashar al-Assad phụ thuộc vào lực lượng vũ trang và ngày càng tăng trên các nhóm bán quân sự ủng hộ chính phủ để chống lại các dân quân nổi loạn. Ở phía bên kia là một loạt các nhóm đối lập, từ những người Hồi giáo đến các đảng thế tục bên trái và các nhóm hoạt động thanh niên, những người đồng ý về nhu cầu khởi hành của Assad, nhưng chia sẻ một số điểm chung về những gì sẽ xảy ra tiếp theo. Các diễn viên đối lập mạnh mẽ nhất trên mặt đất là hàng trăm nhóm nổi dậy vũ trang, mà vẫn chưa phát triển một lệnh thống nhất. Sự cạnh tranh giữa các bộ trang phục nổi loạn khác nhau và vai trò ngày càng tăng của các chiến binh Hồi giáo cứng cỏi kéo dài cuộc nội chiến, nâng cao triển vọng của những năm bất ổn và hỗn loạn ngay cả khi Assad rơi. 04/06 Nội chiến ở Syria có xung đột tôn giáo không?Syria là một xã hội đa dạng, quê hương của người Hồi giáo và Kitô hữu, một quốc gia Ả Rập đa số với một dân tộc thiểu số người Kurd và Armenia. Một số cộng đồng tôn giáo có khuynh hướng ủng hộ chế độ nhiều hơn những người khác, thúc đẩy sự nghi ngờ lẫn nhau và không khoan dung tôn giáo ở nhiều nơi trên đất nước. Tổng thống Assad thuộc nhóm thiểu số Alawite, một đạo diễn Hồi giáo Shiite. Hầu hết các tướng quân là Alawites. Phần lớn các phiến quân vũ trang, mặt khác, đến từ đa số người Hồi giáo Sunni. Cuộc chiến đã gây ra sự căng thẳng giữa người Sunni và người Shiite ở Lebanon và Iraq láng giềng. 05/06 Vai trò của các cường quốc nước ngoàiTầm quan trọng chiến lược của Syria đã biến cuộc nội chiến thành một cuộc thi quốc tế về ảnh hưởng khu vực, với cả hai bên đều hỗ trợ ngoại giao và quân sự từ nhiều nhà tài trợ nước ngoài khác nhau. Nga, Iran, nhóm Shiite người Li-băng Hezbollah, và ở một mức độ thấp hơn Iraq và Trung Quốc, là những đồng minh chính của chế độ Syria. Chính quyền khu vực quan tâm đến ảnh hưởng khu vực của Iran, mặt khác, trở lại phe đối lập, đặc biệt là Thổ Nhĩ Kỳ, Qatar và Saudi Arabia. Việc tính toán rằng bất cứ ai thay thế Assad sẽ ít thân thiện hơn với chế độ Iran cũng nằm sau sự hỗ trợ của Mỹ và châu Âu cho phe đối lập. Trong khi đó, Israel ngồi bên lề, lo lắng về sự bất ổn ngày càng tăng trên biên giới phía bắc của nó. Các nhà lãnh đạo Israel đã đe dọa với sự can thiệp nếu vũ khí hóa học của Syria rơi vào tay của lực lượng dân quân Hezbollah ở Lebanon. 06 trên 06 Ngoại giao: Đàm phán hoặc can thiệp?Liên Hợp Quốc và Liên đoàn Ả Rập đã cử các phái viên hòa bình chung thuyết phục cả hai bên ngồi vào bàn đàm phán, không thành công. Lý do chính cho tình trạng tê liệt của cộng đồng quốc tế là những bất đồng giữa chính phủ phương Tây ở một bên, và Nga và Trung Quốc ở bên kia, cản trở bất kỳ hành động quyết định nào của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc . Đồng thời, phương Tây đã miễn cưỡng can thiệp trực tiếp vào cuộc xung đột, cảnh giác về sự lặp lại của sự thất bại mà nó đã phải chịu đựng ở Iraq và Afghanistan. Không có thỏa thuận dàn xếp thương lượng trong tầm nhìn, chiến tranh có thể tiếp tục cho đến khi một bên chiếm ưu thế quân sự.
Về mặt chính thức, Nga hỗ trợ Damas trong cuộc chiến chống tổ chức Nhà Nước Hồi Giáo, nhưng trên thực tế, Matxcơva đang cứu chế độ Bachar Al Assad. Sau một thập kỷ rút khỏi trường quốc tế khi Liên Bang Xô Viết tan rã, Nga đã nối lại chính sách can thiệp có từ thời các Sa hoàng. Theo giải thích của trang Journal du Dimanche (JDD, 16/04/2018), tham gia vào cuộc xung đột tại Syria, Nga theo đuổi 6 mục đích khác nhau : 1. Nga muốn thể thiện là nước bảo vệ cộng đồng Cơ Đốc giáo Đông Phương Để biện minh cho hành động tham chiến, Nga thường xuyên nêu mối đe dọa đè nặng lên cộng đồng Cơ Đốc giáo Đông Phương. Tại Syria, khoảng 7-9% dân số là giáo dân. Theo nhà sử học Frédéric Pichon, tác giả cuốn « Syria : thách thức nào đối với Nga ? », cách thể hiện vai trò của điện Kremlin và Tòa Thượng phụ Chính thống Matxcơva « biến Nga thành nước che chở truyền thống cho các cộng đồng Cơ Đốc giáo thiểu số trong thế giới Ả Rập ». 2. Lợi ích kinh tế Nga tại Syria, quan trọng nhưng không hẳn quyết định Nga có hai căn cứ quân sự tại Syria : cảng Tartus là nơi neo đậu duy nhất của Nga hướng ra Địa Trung Hải và cũng là cửa ngõ duy nhất dẫn ra các vùng « biển nóng » ; căn cứ không quân Latakia là cũng là lối vào khu vực Trung Đông của Nga. Điện Kremlin còn muốn ngăn chặn ý đồ của Qatar xây dựng một đường ống dẫn khí đi qua Syria vì đường ống này có thể cạnh tranh với khí đốt của Nga tại châu Âu. Ngoài ra, chế độ Bachar Al Assad cũng là một khách hàng vũ khí quan trọng của Matxcơva. Tuy nhiên, theo đánh giá của sử gia Frédéric Pichon, đây là « một thách thức quan trọng, nhưng không hẳn là trọng yếu » vì lợi ích kinh tế của Nga tại Trung Đông dường như không quan trọng bằng vị trí chiến lược của vùng này đối với phương Tây, kể cả đối với việc xuất khẩu khí đốt. 3. Ngăn tình hình bất ổn ở Syria lan đến các nước láng giềng của Nga « Nga lập luận rất nhiều về vùng đệm. Nhưng trước hết, Nga muốn chú ý đến các nước lân cận và kiểm soát tình hình bất ổn ở những nước này », theo nhận định của nhà nghiên cứu Isabelle Facon, thuộc Quỹ Nghiên cứu Chiến lược. Điện Kremlin quan niệm rằng tình hình tại Trung Đông rất có nguy cơ « thành vết dầu loang tại Trung Á và vùng Kavkaz, nằm sát sườn Nga. Đây là luận điểm không đáng tin cậy nhưng Nga luôn viện vào cớ này ». Vì vậy, mục tiêu giảm đà phát triển của Hồi Giáo cực đoan trong khối hậu Xô Viết không chỉ còn là một cái cớ. « Đối với Nga, tình hình bất ổn ở Trung Đông có liên quan đến an ninh cho nước Nga và các nước láng giềng », vẫn theo giải thích của bà Facon. Đó là chưa kể đến các nhóm thánh chiến hiện diện trên lãnh thổ Nga và ở các nước Cộng hòa Xô Viết cũ. Chính vì những lý do này, tổng thống Putin cho rằng làn sóng Cách mạng Mùa xuân Ả Rập là một mối đe dọa cho an ninh của Nga. 4. Nga không muốn chỉ là « cường quốc trong khu vực » Năm 2014, tổng thống Barack Obama đã khiến điện Kremlin tức giận khi đánh giá Nga là « một cường quốc trong khu vực » đang mất ảnh hưởng. Tham chiến vào Syria là cách trực tiếp phản đối phát biểu trên và cũng là một lời cảnh báo : « Chúng tôi là một cường quốc có tầm cỡ thế giới, có thể can thiệp khi lợi ích bị thách thức ». Nước Nga của tổng thống Putin đang tìm cách lấy lại vị thế trong trật tự quốc tế mà Nga từng bị loại khi Liên Bang Xô Viết tan rã. Điện Kremlin tìm cách thu hẹp sự hiện diện khắp nơi của Mỹ để phát triển một thế giới đa cực. Và để làm được việc này, Nga cần nhiều đối tác như với Syria, Iran, Trung Quốc… Khi can thiệp vào Syria, Nga cũng muốn buộc phương Tây phải đối thoại với mình. Tuy nhiên, kết quả lại không như mong đợi vì « phương Tây vẫn không dỡ bỏ các biện pháp trừng phạt và vẫn chưa quên hồ sơ Ukraina ». 5. Lo sợ thay đổi chế độ trong vòng ảnh hưởng của Nga Một kịch bản mà Nga muốn tránh bằng mọi giá : thay đổi chế độ Syria hiện nay. Đây cũng là « chiến mã của Matxcơva trong cuộc xung đột Syria », theo sử gia Frédéric Pichon. Còn nhà nghiên cứu Isabelle Facon nhận định : « Đối với Nga, các nước phương Tây một lần nữa lại theo đuổi chiến dịch thay đổi chế độ từ nhiều năm gần đây, như các cuộc cách mạng mầu (ở Gruzia, Ukraina, Kirghizistan, Belarus, Liban), lật đổ chế độ ở Irak, Libya… ». Tất cả những sự kiện này, đều có vai trò của phương Tây, đã đẩy xa những nước trên khỏi vòng ảnh hưởng của Nga. Vẫn theo bà Facon, « ý nghĩ một nước phương Tây chấm dứt các chế độ không theo « tiêu chí » của họ ngày càng trở nên quan trọng với Nga ». Những ý đồ này lại càng mất uy tín trong mắt Nga khi mà các chế độ được dựng lên, tại Irak hay Libya chẳng hạn, cũng không phải là những nền dân chủ từng được hứa hẹn để biện minh cho các chiến dịch can thiệp quân sự của phương Tây. 6. Nga bác bỏ ý đồ « can thiệp để bảo vệ » của phương Tây Ngoài nỗi sợ mất ảnh hưởng, một cuộc xung đột về giá trị cũng được tiến hành trong cuộc chiến tại Syria. Nga tỏ ra rất nghi ngờ về những giới hạn « trách nhiệm bảo vệ », lý do được phương Tây đưa ra để giải thích các tình huống can thiệp. Vì theo Nga, những tiêu chí được đưa ra quá bấp bênh. Nga rút kinh nghiệm từ cuộc chiến tại Libya. Thay vì sử dụng quyền phủ quyết như mọi lần, Nga đã quyết định bỏ phiếu trắng về dự thảo nghị quyết lập vùng cấm bay tại Libya với điều kiện là nghị quyết này không nhằm lật đổ chế độ. Với điện Kremlin, vụ xử tử tổng thống Mouammar Kadhafi đã vi phạm nghị quyết trên. Từ đó, Nga luôn phủ quyết mọi hành động được tiến hành dưới danh nghĩa của Liên Hiệp Quốc tại Syria. |
