.
Cập nhật lúc: 20:52, 13/03/2020 (GMT+7)
Đối với nhiều nước châu Á, đũa là một vật dụng rất quen thuộc trong bữa ăn. Tuy nhiên, văn hóa dùng đũa ở mỗi quốc gia lại có sự khác nhau về cách sử dụng lẫn quan niệm.
| Trong bữa cơm, người Việt Nam chủ yếu dùng đũa |
* Nguồn gốc ra đời của đôi đũa
Đũa là vật dụng quan trọng và vô cùng quen thuộc với người dân Á Đông, nó trở thành một nét văn hóa của người Á châu. Và cùng với lịch âm, nến, giấy, mực…, đũa là một trong những phát minh lớn của người Trung Quốc. Theo nhiều tài liệu nghiên cứu của phương Tây, cách đây 3000 năm (thời Ân Thương) con người đã biết sử dụng đũa để gắp thức ăn thay cho việc bốc tay.
Thời gian đầu đũa ăn chưa được gọi là đũa, mà là “trợ” hoặc là “giáp”, đến thế kỷ thứ VI, VII TCN đũa còn được gọi là “cân”. Sau đó vì một số quan niệm của người dân Giang Nam miền Đông Trung Quốc đã đổi tên thành “đũa”. Từ đó, đũa đã trở thành nền văn minh, bộ mặt của cả một nền văn hóa rộng lớn gồm nhiều nước châu Á. Từ khoảng năm 1800 TCN, những đôi đũa có kích thước lớn thường dùng để nấu ăn là chính. Đến khoảng năm 200 TCN, đũa bắt đầu trở thành món đồ dùng phổ biến trong các bữa ăn.
* Việt Nam
Đối với người Việt, việc dùng đũa không chỉ đơn thuần là một công cụ để gắp thức ăn, nó còn thể hiện sự quan tâm, chia sẻ một cách tinh tế. Hầu như khi khởi đầu các bữa ăn, đặc biệt là trong các bữa tiệc, trước khi gắp đồ cho chính mình, họ thường dùng đôi đũa còn sạch để gắp đồ ăn mời mọi người quanh bàn. Còn trong suốt bữa ăn, nếu muốn tiếp đồ ăn cho người khác, phải đảo đầu đũa, đây là phép lịch sự tối thiểu nhất.
Nhìn chung, quy tắc dùng đũa của người Việt không quá khắt khe, trẻ nhỏ thường chỉ bắt đầu học cách sử dụng đũa khi đã lên 5-6 tuổi. Và cũng như nhiều quốc gia Á Đông khác, ngoài việc chống thẳng đôi đũa trong chén cơm bị coi là điềm gở, gắn liền với hình ảnh chén cơm cúng. Ở Việt Nam còn kiêng gõ đũa vào nhau, gõ đũa vào bát hay các vật dụng khác tạo tiếng động khi đang ăn. Họ quan niệm rằng, điều này sẽ khiến ma đói tìm tới quấy nhiễu, thêm vào đó kiêng gõ đũa là phép lịch sự mà người Việt rất đề cao.
Những đôi đũa truyền thống Việt Nam có thân tròn và để mộc, không sơn quét, trang trí, đầu đũa cũng thường không để quá nhỏ. Thông thường, ở miền Bắc đũa sẽ được làm từ tre, còn ở miền Nam đũa thường được làm từ gỗ dừa.
* Hàn Quốc
Cũng như các nước khác, đũa có vai trò rất quan trọng trong các bữa ăn của người Hàn. Người Hàn Quốc trong bữa ăn thường không bao giờ cầm bát đĩa lên mà chỉ dùng đũa, muỗng để gắp, múc thức ăn. Họ cũng không cầm thìa và đũa trong cùng một bàn tay. Khi ngồi chung một bàn ăn, ai muốn gắp đồ ăn từ dĩa đựng thức ăn chung phải đảm bảo đôi đũa của mình thật sạch, không bị dính đồ ăn hay cơm…
| Người Hàn Quốc thường dùng đũa dẹt, bằng kim loại |
Đặc biệt, những đôi đũa của người Hàn thường dẹt, đầu đũa tròn và phía trên đầu còn có khắc những chữ “phúc”, “hỷ” bằng chữ Hán hoặc những hình ảnh tượng trưng cho cát tường. Hầu như từ trong gia đình cho đến các quán ăn đều chỉ sử dụng đũa làm từ kim loại. Sở dĩ họ chuộng đũa kim loại vì vừa vệ sinh, vừa thân thiện với môi trường. Tuy nhiên, khi ăn uống ở xứ sở kim chi thì việc cầm đũa thực sự cần có kỹ năng, hơi vất vả.
* Trung Quốc
Văn hóa dùng đũa của người Trung Quốc cũng khá cởi mở, không có quá nhiều quy tắc. Đũa thường được giữ trong tay phải và việc sử dụng đũa bằng tay trái được coi là nghi thức không thích hợp ở đây. Ngoài ra, nghịch đũa được coi là một hành vi xấu, còn gắp thức ăn cho người già, trẻ em sẽ được coi là chu đáo, lịch sự. Khi đi ăn với người lớn tuổi, người Trung thường để người lớn cầm đũa trước mình và người chủ nhà sẽ chủ động gắp thức ăn vào dĩa của khách trước.
Có một số điều kiêng kỵ khi dùng đũa mà bạn nên biết ở đây nữa là họ không bao giờ dựng đũa thẳng đứng trong chén cơm, nó gợi nhắc tới chén cơm cúng thể hiện cho điềm gở và sự chết chóc. Thêm nữa, gõ đũa vào thành bát cũng được cho là hành động bất lịch sự.
* Nhật Bản
Ở Nhật Bản, hầu như trong các bữa ăn nào họ cũng đều dùng đũa. Bởi phần lớn các món Nhật đều được cắt nhỏ kể từ khâu chuẩn bị, chế biến. Hơn nữa, người Nhật cũng thường xuyên ăn cá nên việc dùng đũa sẽ giúp họ linh hoạt hơn trong việc loại bỏ phần xương. Do đó mà họ rất coi trọng đôi đũa, bên cạnh vai trò là món đồ dùng thì nó còn có thể là tác phẩm nghệ thuật. Thường các gia đình ở Nhật đều sở hữu những bộ đũa quý khảm trai hoặc thếp vàng, những bộ đũa sơn mài được sơn vẽ cầu kỳ.
Nếu đến du lịch Nhật Bản, bạn sẽ thấy nhiều nhà hàng ẩm thực ở đây chỉ phục vụ đũa trong bữa ăn (ngoài những món canh, súp… có muỗng đi kèm). Đó là lý do mà nhiều thực khách, nhất là khách Tây không biết dùng đũa, thường hay gặp khó khăn khi muốn dùng bữa tại những nơi như thế này.
Cách dùng đũa của người Nhật cũng khá hay ho, khi họ cảm thấy đã no và không muốn tiếp thêm đồ ăn nữa sẽ giữ nguyên đôi đũa giữa ngón cái và ngón trỏ rồi nói “gochisosama” - bữa ăn rất ngon, xin cảm ơn. Việc này vừa thể hiện sự trân trọng đối với bữa ăn mà mình được phục vụ vừa là một phép lịch sự. Ngoài ra, đối với văn hóa Nhật, việc ăn uống xì xụp không phải là bất lịch sự mà là thể hiện sự khen ngợi đối với tài nghệ của người đầu bếp.
* Thái Lan
Mặc dù người Thái cũng thường dùng đũa trong bữa ăn, đó thường là loại đũa gỗ dùng một lần rồi bỏ đi hoặc những đôi đũa nhựa, thế nhưng cho tới giờ, người dân nơi đây thực tế lại đang sử dụng dao nĩa nhiều hơn đũa. Ngoại trừ khi ăn cơm và các món mì dùng đũa ra hầu như trong các bữa ăn người dân nước này sử dụng muỗng khá nhiều. Trong khi có nhiều người vẫn dùng đũa để gắp và ăn bằng đũa, thì cũng có nhiều người Thái giờ chỉ dùng đũa để gắp đồ ăn, đưa vào chén và sau đó dùng muỗng để ăn.
Quang Anh (tổng hợp)
Suy nghĩ ăn món Á là phải dùng đũa đã thành nếp đối với rất nhiều du khách phương Tây. Và với người châu Á việc sử dụng đũa trong bữa ăn cũng tự nhiên như người phương Tây dùng muỗng nĩa. Nhưng có những văn hóa dùng đũa mà ngay chính người châu Á cũng còn chưa biết. Dưới đây là 6 quan điểm mà người phương Tây và cả một bộ phận người châu Á thường không biết hoặc hiểu sai về dùng đũa:
1. Không phải tất các nước châu Á đều sử dụng đũa khi ăn
Hiện tại, chỉ có 4 nước Việt Nam, Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc là luôn luôn sử dụng đũa trong các bữa ăn hàng ngày. Vì vậy, nếu đến Philippines thì du khách hoàn toàn có thể thưởng thức các món ăn bằng nĩa và muỗng.
Chỉ có 4 quốc gia châu Á thường dùng đũa trong bữa ăn - Ảnh: Internet
2. Tùy theo từng quốc gia mà các loại đũa sẽ khác nhau
Hình dạng và nguyên liệu để chế tạo đũa của mỗi quốc gia là khác nhau. So với đũa Trung Quốc, đũa Nhật Bản thường làm bằng gỗ, ngắn và dễ sử dụng hơn còn đũa Trung Quốc dài và hơi to nên khó sử dụng. Còn người Hàn lại “chuộng” dùng đũa bằng kim loại như nhôm hoặc inox. Người Việt thì thường dùng đũa làm từ tre và gỗ và có độ dài tương đương như đũa Trung Quốc.3. Không nên cắm đôi đũa thẳng đứng trong chén hoặc đĩa thức ăn
Điều này đúng trong ở hầu hết các nước châu Á, đặc biệt là Việt Nam, Trung Quốc và Nhật Bản. Bởi vì việc cắm đôi đũa thẳng đứng trong chén hoặc đĩa thức ăn chỉ dùng khi cúng người chết.
Ảnh: Internet
4. Không nên dùng đũa đang ăn gắp thức ăn cho người khác
Ở một số nước châu Á như Nhật Bản sẽ có một đôi đũa chung để gắp thức ăn vào bát của riêng mình. Nếu không có đôi đũa chung, họ phải trở đầu đũa ăn của mình để gắp thức ăn sau đó trở lại đầu đũa cũ để ăn.
Việc gắp thức ăn cho nhau ở Việt Nam không quá khắt khe như ở Nhật - Ảnh: Internet
5. Không nên cố gắng ăn cà ri bằng đũa
Tất nhiên không phải tất cả các món ăn đều bắt buộc bạn phải sử dụng đũa và khi ăn cà ri bạn hoàn toàn có thể sử dụng muỗng để thưởng thức chúng.
Ảnh: Internet
6. Không sử dụng đũa chỉ vào người khác, đây là một hành động vô cùng thô lỗ và bất lịch sự.
Đũa là thứ không thể thiếu trên bàn ăn của người Việt - Ảnh: Internet
Ở Việt Nam, đời sống văn hóa ẩm thực ngày càng trở nên đa dạng với sự du nhập của các loại đồ ăn đến từ khắp nơi trên thế giới. Nhưng để thưởng thức ẩm thực Việt một cách trọn vẹn và đúng nghĩa thì việc sử dụng thành thạo đôi đũa là điều kiện tiên quyết.
- Đăng bởi trần thắng
- nhắn tin
- 25/12/2014
- văn hóa dùng đũa, văn hóa châu á