PHONG CÁCH MỘT SỐ NHÀ THƠ VIỆT NAM HIỆN ĐẠIA. Vài nét về khái niệm phong cách nghệ thuậtTrong chương trình lớp 12, ở cả hai cuốn cơ bản và nâng cao bài “Phong cách văn học” đãtrang bị cho người học những kiến thức cơ bản về đơn vị kiến thức lí luận này. Hơn nữa đây cũng làphần kiến thức lí luận khá quen thuộc trong chương trình bởi khi đề cập đến những tác giả, tác phẩmcụ thể, ta đều có nói đến phong cách nghệ thuật. Vì thế trong chuyên đề nhỏ này, chúng tôi chỉ lưu ýnhững điểm cơ bản sau :Trong đời sống thường ngày, phong cách thường được hiểu là diện mạo, lối sống đặc trưngcủa một người nào đó. Phong cách nghệ thuật là một phạm trù thẩm mĩ, chỉ sự thống nhất tương đốiổn định của hệ thống hình tượng, các phương tiện nghệ thuật biểu hiện, nói lên cái nhìn độc đáo trongsáng tác của một nhà văn, trong trào lưu văn học, trong nền văn học dân tộc. Phong cách cá nhân lànhững nét riêng biệt, khuôn mặt riêng, giong điệu riêng chủ yếu của một tài năng nghệ thuật độc đáo.Bởi vậy, mỗi người nghệ sĩ khi bước vào con đường sáng tạo nghệ thuật vốn rất công phu đều mơ ướctạo lập cho mình một phong cách riêng biệt. Tuốcghênhiep gọi tiếng nói riêng ấy là một nét đặc biệtcủa người nghệ sĩ và không dễ tìm thấy ở bất kì một người nào khác “Cái quan trọng trong tài năngvăn học, và tôi nghĩ rằng cũng có thể trong bất kì tài năng nào, là cái mà tôi muốn gọi là tiếng nóicủa riêng mình”.Nhưng không phải bất cứ ai viết văn, làm thơ đều có được phong cách nghệ thuật. Phong cáchnghệ thuật đòi hỏi một quá trình rèn luyện bền bỉ và công phu cùng với sự sáng tạo không ngừng nghỉ,sự tìm tòi đổi mới trên cái nền ổn định của một cá tính sáng tạo. Trước hết nó thể hiện ở cái nhìn độcđáo, mới mẻ so với hiện thực, nó thể hiện ở chiều sâu của sự cảm nhận và khám phá đời sống củangười nghệ sĩ, những nét độc đáo ấy thể hiện cả ở cả nội dung và hình thức. Song cái khó của phongcách là trên cái nền ổn định, bền vững của các phương thức, phương tiện thể hiện cái nhìn đó, nhà vănphải biết biến báo một cách linh hoạt để không rơi vào tình trạng đơn điệu, lặp đi lặp lại một cáchnhàm chán. Phong cách do vậy xét đến cùng là bản lĩnh nghệ thuật, tài nghệ xuất sắc của một nhà văn. Phong cách nghệ thuật của nhà văn chịu ảnh hưởng của lối sống (cái tạng, con người bảnngã của tác giả). Đây là yếu tố ảnh hưởng nhiều nhất đến sự hình thành phong cách nghệ thuật của họ“Phong cách chính là người” (Buy phông). Không những thế, “Mỗi trang văn đều soi bóng thời đại mànó ra đời” (Tô Hoài). Phong cách của trào lưu, giai đoạn, xu hướng văn học có liên quan đến tác giả vàphong cách chung của một dân tộc đều có tác động đến sự hình thành phong cách của nhà văn.Trên thi đàn Văn học Việt Nam hiện đại, những cây bút tài năng đã khẳng định được vị trí củamình với phong cách nghệ thuật độc đáo. Thời thơ mới nở rộ về phong cách ; trong văn học khángchiến, mặc dù sáng tác theo khuynh hướng chung nhưng các nhà thơ cũng vẫn tìm cho mình một tiếngnói riêng độc đáo, hấp dẫn, cuốn hút Trong chuyên đề nhỏ này chúng tôi không có điều kiện đi sâu,nghiên cứu tìm hiểu phong cách nghệ thuật của tất cả các nhà thơ hiện đại mà chỉ giới thiệu ba gươngmặt là những tác gia tiêu biểu trong chương trình học.B. Phong cách một số các nhà thơ hiện đạiI. Phong cách nghệ thuật của Xuân Diệu1. Những yếu tố hình thành phong cáchXuân Diệu sống trong thời đại có nhiều biến cố dữ dội, lớn lên đã bắt gặp xã hội thựcdân nửa phong kiến không chắp cánh ước mơ cho con người; rồi cách mạng tháng Tám thànhcông; tiếp đó là hai cuộc kháng chiến trường kì của dân tộc. Ông được sinh ra và lớn lên ở vùngbiển có nhiều cảnh sắc thiên nhiên tươi đẹp, được thừa hưởng và học được đức tính cần cù chịukhó của người cha là ông đồ xứ Nghệ. Song vốn là con vợ lẽ, sớm phải sống xa mẹ nên luôn khaokhát tình thương. Bản thân Xuân Diệu là một trí thức Tây học, chịu ảnh hưởng và hấp thụ nhiềuvăn hoá Pháp nhưng đồng thời cũng thừa hưởng văn hoá truyền thống từ người cha của mình. ỞXuân Diệu ta bắt gặp một con người có tình yêu thiết tha mãnh liệt với cuộc sống và khát khaođược chia sẻ. Tất cả các yếu tố trên góp phần không nhỏ tạo nên phong cách nghệ thuật thơ XuânDiệu - một Xuân Diệu yêu đời, khát sống, khao khát tình yêu, đắm say với vẻ đẹp thiên nhiên.2. Đặc điểm phong cách thơ Xuân Diệu 2.1. Nhà thơ của niềm khát khao giao cảm mãnh liệt với cuộc đời trần thếXuân Diệu ra đời như một đỉnh cao của phong trào Thơ mới. Mà thơ mới là tiếng nói vănhọc của cái tôi cá nhân cá thể (indiudu). Xuân Diệu hơn bất cứ nhà thơ nào khác, không muốn hoàtan cái tôi của riêng mình vào trong cái biển đời vô danh nhạt nhẽo. Nhưng ý nghĩa nhân bản lớncủa Xuân Diệu còn là ở chỗ ông muốn khẳng định cái tôi cá nhân ấy trong quan hệ hoà hợp vớiđời, đó chính là niềm khát khao giao cảm với cuộc đời trần thế của Xuân Diệu.Ta muốn ômCả sự sống mới bắt đầu mơn mởn (Vội vàng)Ông muốn ôm lấy tất cả cuộc sống này, viết lấy tất cả trong đôi tay của mình và ông tha thiếtmong được mọi người đến với mình “đây là quán tha hồ muôn khách đến” (Cảm xúc), ông mở rộngtâm hồn và chào mời tất cả, ông muốn lòng mình như phấn thông tươi bãi biển bay vàng cả trời đấtmênh mông. Người ta phát hiện trong lĩnh vực thơ tình ở nước ta, Xuân Diệu là một trong nhữngngười đầu tiên đã thực sự hoà nhịp linh hồn với xác thịt. Tình yêu với Xuân Diệu phải là tình yêu thựcsự của con người trần tục, cái đích mà tình yêu nhằm tới phải là sự hoà hợp cao độ của tâm hồn. Conngười ấy sinh ra để mà yêu nên suốt đời khao khát, tình yêu: “Kẻ uống tình yêu dập cả môi”. Đấy làphút giây giao cảm tuyệt vời của những con người. Thơ Xuân Diệu nói giao cảm đầy đủ hơn là nói yêu sung sướng hay là luôn luôn được giaocảm với đời. Ta hiểu vì sao ngay trước cách mạng tháng Tám dù có hoang mang bế tắc đến thế nàocũng không chấp nhận những trường thơ Điên. Ông cần có người giao cảm thật hiểu người nên đã nhấtquyết không nói thứ tiếng nào khác thứ tiếng của đồng loại. Ở thời thơ mới Xuân Diệu đã không tìmđược niềm giao cảm ấy. Đó là lý do khiến ông đã chào đón cách mạng một cách nhiệt tình hơn ai hết.Nhiệt tình và đầy lòng biết ơn. Bây giờ không phải là sự giao cảm của hai mái đầu lẻ loi giữa cuộc đờiđạm bạc mà là sự giao cảm của hàng vạn, hàng triệu người. Phải chăng cái vĩ đại nhất của cách mạnglà đã tạo ra được sự giao cảm lớn của cả dân tộc trên cơ sở tình đồng chí, đồng bào? Đối với XuânDiệu, không có sự giao cảm giữa những con người thì cuộc đời chỉ là sa mạc, chỉ là hư vô.Tình yêu không có tuổi, Thơ tình hay càng không tính tuổi bao giờ. Thơ tình của Xuân Diệutrẻ mãi, kể cả những bài thơ tình ông viết lúc đời đã vào thu. Lý do mà thơ ông sống lâu được như vậytrong lòng độc giả là bởi vì ông có một tình yêu luôn mạnh mẽ, luôn khát khao và nồng cháy với cuộcđời. Xuân Diệu là một nhà thơ tình, tình yêu của những người yêu cái rạo rực, thiết tha, nồng cháytrong thơ, ai mà không qua, không sống qua ít nhất dăm ba lần trong tuổi trẻ của mình. Cái da diết, cáiđằm thắm xen lẫn vị đắng cay trong “Gửi hương cho gió” có phải của riêng gì Xuân Diệu. Riêngchăng là sự cảm quan đặc biệt sâu sắc, sâu sắc đến đau đớn của tác giả trước những trạng thái tinh vi,những biến chuyển kỳ diệu của tình yêu trước những đe doạ được mất của tình cảm nữa. Sở dĩ nhưvậy là vì: Thơ tình của Xuân Diệu trước hết nói về tình, nhưng thông qua tình yêu nói lên cảm xúc sâuthẳm về cuộc sống, về đời người. Bên cạnh những câu thơ nói về sự mê say, tha thiết, rạo rực, bănkhoăn trong tình yêu như :- Làm sao sống được mà không yêuKhông nhớ không thương một kẻ nào- Hãy sát đôi đầu ! Hãy kề đôi ngựcHãy trộn nhau đôi mái tóc ngắn dài.Chúng ta vẫn bồi hồi nhớ những câu như :- Với bàn tay ấy ở trong tayTôi đã nguôi quên hận tháng ngày- Lòng tôi rộng nhưng lượng trời cứ chậtKhông cho dài thời trẻ của nhân gian. Có thể nói bất cứ bài thơ tình nào của Xuân Diệu cũng mang theo nó âm hưởng, cộng hưởngcủa cuộc đời, của đời người. Thơ tình Xuân Diệu, suy cho cùng, ngẫm cho kĩ là bài ca cuộc sống. Thơtình về sau này của Xuân Diệu có gì khác? Thơ tình của Xuân Diệu về sau này vẫn say, vẫn đắmnhưng cái giọng thơ dường như đắm hơn, lắng hơn, vẫn rạo rực nhưng là cái rạo rực của lửa ngún, củathan hồng có phủ ít gio :- Vai anh khi để đầu em tựa Cần cả buồn vui của một đời- Uống xong lại khát là tình Gặp rồi lại nhớ, là mình của taCho đến thiết tha, da diết như Biển, vẫn toát lên “nhịp đời” hồn hậu :Đã hôn rồi hôn lạiCho đến mãi muôn đờiĐến tan cả đất trờiAnh mới thôi dào dạtNhững người yêu nhau thường đi ra giữa thiên nhiên. Đó là một quy luật vì chỉ có kíchthước của vũ trụ hoạ chăng mới đo được cái không bờ bến của xúc động tình yêu. Thơ tình Xuân Diệucàng ngày càng hoà hợp với hương sắc của thiên nhiên, với nhịp đi của trời đất.- Vũ trụ là chốn anh gặp em- Thời gian là nơi anh với em sinh cùng thời đại- Một lần đặt bước đôi ta Gốc cây, đường cái bỗng là thịt xươngTừ sự sống trở về sự sống, Thơ tình của Xuân Diệu bắt nguồn từ sự sống của con người rấtmực say mê, rất mực yêu đời, từ sự sống của những con người đã trở về sự sống của muôn người.Những con người gắn bó với cuộc đời, yêu nhau, yêu đời và do đó phấn đấu làm cho đời đẹp hơn, đẹpthêm mãi mãi.Vì là nhà thơ của tình yêu nên Xuân Diệu hiểu về nó rất rõ, ông luôn có xu hướng tìm vềnguyên bản của tình yêu. Tình yêu của Xuân Diệu biểu hiện mãnh liệt bằng khát khao luyến ái. Thếgiới nghệ thuật trong thơ Xuân Diệu tràn đầy khát khao luyến ái, nguyên bản chất, cốt lõi nhất của tìnhyêu con người. Chữ luyến ái giữ nguyên vẹn được tính sắc dục và khuynh hướng thụ hưởng ái ânmuôn thuở của ái tình. Mọi phương diện tình cảm ở Xuân Diệu đều mang trong mình tình yêu xen lẫnsắc dục. Tình bằng hữu thì : “Những bước song song xéo dặm trường/Nghe hát ân tình giữa giósương” (Tình trai). Với cuộc đời thì : “Tay ân ái như những làn thân thể. Đã ân đời vào ngực để mơnru”. Với sự sống thì : “Ta muốn ôm/ Cả sự sống mới bắt đầu mơn mởn/ Ta muốn riết mây đưa và giólượn/Ta muốn say cánh bướm với tình yêu” (Vội vàng)… Đó đâu còn là cách biểu cảm mà ta vẫn thấyở con người ứng xử với tình bằng hữu, tình đồng bào ? Đó là những cuộc tình tự ái ân. Đó là nhữngcâu thơ mang khuynh hướng sắc dục cho nên ở Xuân Diệu mới có một niềm khát khao luyến ái dồidào mãnh liệt khác hẳn người thường.2.2. Cách cảm thụ, cách nhìn thế giới mới mẻTư tưởng nghệ thuật của Xuân Diệu đã tạo cho thơ cũng như văn xuôi của ông một vũ trụnghệ thuật riêng, một thế giới hình thể và màu sắc riêng chứa chan tình tứ. Trái tim đa tình của nhà thơvới tác động của môi trường vào giữa tuổi xuân phơi phới của nhà thơ đã tạo ra ở Xuân Diệu một thứnhãn quan riêng về thế giới khiến trời đất, cỏ cây, sông núi qua con mắt ông đã hiện lên với một vẻđẹp thật là tình tứ và đầy tính sắc dục. 2.3. Quan niệm thẩm mĩ mớiTrong cái vũ trụ mà Xuân và Tình làm chủ ấy, người ta thấy một nguyên tắc mỹ học được xácđịnh: vẻ đẹp của con người là chuẩn mực của vẻ đẹp thế giới, của vũ trụ. Nếu như trong văn chươngxưa, người ta thường lấy vẻ đẹp của thiên nhiên làm chuẩn cho vẻ đẹp của con người thì ta thấy XuânDiệu đã làm một cuộc cách tân táo bạo về thi pháp. Người xưa viết về người đẹp với mặt hoa, tócmây, mày liễu thì Xuân Diệu giờ đây đã so sánh ngược lại:…Lá liễu dài như một nét miTrăng vú mộng của muôn đời thi sĩHơi gió thở như ngực người yêu đếnQuan niệm mỹ học lấy vẻ đẹp xuân tình của con người làm chuẩn mực đã tạo nên trang thơ Xuân Diệu những hình ảnh có một vẻ đẹp riêng khoẻ khoắn, đầy sức sống :… Em đẹp khi em phồng nét ngựcHít không gian và gió thẳng trời xa- Những lá thu xanh đuổi chút vàngTóc em ngược nắng toả hào quangCái mỹ học ấy đã khiến trang thơ Xuân Diệu, cõi âm, cõi ma cũng nồng nàn tình yêu :…Kẻ đa tình không cần đủ thịt daKhi chết rồi thì tôi sẽ yêu ma (Đa tình)Sự cách tân táo bạo ấy khiến Xuân Diệu trở thành một hiện tượng độc đáo trong thơ mới.2.4. Bút pháp tượng trưng kết hợp với cổ điểnTrước khi trở thành một nhà thơ mới, Xuân Diệu cũng đã sáng tác nhiều ca dao, viết tuồng,hát nói, thơ Đường luật. Có nghĩa là nghệ thuật thơ mới của Xuân Điệu đã bắt rễ rất sâu trong cộinguồn truyền thống. Là thơ mới nhưng thơ Xuân Diệu đã thu hút nhiều tinh tuý của thơ ca dân gian,thơ ca cổ điển. Tượng trưng là một thủ pháp mới được nhào nặn từ gốc rễ truyền thống và tư duy mới.Hãy nhìn thử vào đôi câu thơ:“Mây biếc về đâu bay gấp gấpCon cò trên ruộng cánh phân vân (Thơ duyên)Đôi câu thơ diễn tả trạng thái cặp đôi đang chuyển thành thế giới li cách, chia rời. Hình ảnhcon cò là hình ảnh của một cá thể bơ vơ trong thế giới cô quạnh của cõi đời sa mạc cô liêu. Xuân Diệuđã huy động thật nhiều nguyên liệu truyền thống rồi tái tạo bằng cách thổi hồn của mình, của thế hệmình vào đó, đồng thời chế tác bằng một thi pháp mới. Ca dao từng có câu : “Trên trời có đám mâyxanh /ở giữa mây trắng xung quanh mây vàng”. Xuân Diệu đã dùng thủ pháp gia tăng nghĩa “mâyxanh” thành “mây biếc”. “Biếc” không chỉ có màu xanh mà còn có cả ánh rõ ràng, từ ca dao bay vàothơ mới, qua Xuân Diệu áng mây kia đã được điểm tô lại thêm thắm sắc, tươi màu. Thời thơ mới đãbiến đổi đám mây, nó trở nên gấp gáp hơn, vội vã hơn, nó mang đậm cái không khí sôi sục của thờiđaị mới.Với những tìm tòi khám phá của một thi sĩ tài năng, Xuân Diệu đã đem đến cho thơ ca hiện đại một “lối nói mới, một cách nhìn mới và bao trùm là một thứ thơ thật sự mới”, “nhà thơ mới nhất trong các nhà thơ mới”(Hoài Thanh). II. Phong cách thơ nghệ thuật Hồ Chí Minh 1.Những yếu tố hình thành phong cáchHồ Chí Minh sinh ra trong một gia đình nhà nho yêu nước, quê ở làng Kim Liên, huyện Nam Đàntỉnh Nghệ An. Thủa nhỏ học chữ Hán sau học chữ quốc ngữ và chữ Pháp ở trường Quốc học Huế.Năm 1911, Người xuống tàu ra nước ngoài tìm đường cứu nước. Trong thời gian ở Pháp, Người tíchcực viết báo tuyên truyền chống chủ nghĩa thực dân và đoàn kết các dân tộc thuộc địa. Năm 1930thành lập Đảng cộng sản Việt Nam ở Hương Cảng – Trung Quốc . Đầu năm 1941 Người về nướcthành lập mặt trận Việt Minh . Người lãnh đạo hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốcMĩ giành tự do cho dân tộc. Hồ Chí Minh là nhà yêu nước cách mạng vĩ đại của dân tộc Việt Nam.Người anh hùng giải phóng dân tộc. Danh nhân văn hoá thế giới. Đóng góp của Người lớn nhất vớiđất nước là sự nghiệp cách mạng. Sinh thời Hồ Chí Minh không nhận mình là nhà văn, nhà thơ mà chỉlà người bạn của văn nghệ. Nhưng rồi do hoàn cảnh thôi thúc, nhiệm vụ cách mạng yêu cầu, môitrường xã hội, thiên nhiên gợi cảm, cộng tài năng nghệ thuật tâm hồn nghệ sĩ chan chứa cảm xúcNgười đã sáng tác nhiều tác phẩm có giá trị với phong cách nghệ thuật hết sức phong phú đa dạng2.Đặc điểm phong cách thơ Hồ Chí Minh.2.1.Một sự nghiệp văn học phong phú, đa dạng về thể loại và phong cách Phong cách nghệ thuật của Hồ Chí Minh phong phú, đa dạng mà thống nhất. Đó là cách viếtngắn gọn, trong sáng, giản dị, sử dụng linh hoạt các thủ pháp và bút pháp nghệ thuật khác nhau nhằmthể hiện một cách nhuần nhị mà sâu sắc nhất tư tưởng tình cảm của người cầm bút. Thơ của người cóthể chia làm hai loại, mỗi loại có những nét phong cách riêng : - Những bài thơ nhằm mục đích tuyên truyền cách mạng thường được viết bằng nhiều hình thức khác nhau : bài ca, bài vè, thơ châm ngôn, thơ chúc tết, tục ngữ, lời lẽ giản dị mộc mạc, dễ nhớ mang màu sắc dân gian hiện đại. - Những bài thơ nghệ thuật viết theo cảm hứng thẩm mĩ hầu hết là thơ tứ tuyệt cổ điển, mang đặc điểm của thơ cổ phương Đông với sự kết hợp hài hoà giữa màu sắc cổ điển và bút pháp hiện đại. Phần lớn được viết bằng chữ Hán vừa hồn nhiên tự nhiên, vừa thâm trầm sâu sắc, vừa trẻ trung hiện đại, đâm đà cổ điển, bút pháp kiên cường, chan chứa tình cảm nhân đạo, dạt dào cảm xúc trước thiên nhiên.Điều quan trong là từ tư tưởng tới hình tượng nghệ thuật đều luôn vận động một cách tự nhiên nhất quán hướng về sự sống ánh sáng tương lai. 2.2.Phong cách thơ nghệ thuật Hồ Chí Minh a. Trong sáng giản dị hồn nhiên tự nhiên Thơ Hồ Chí Minh không cần trang sức mà rạng rỡ ánh sáng tự bên trong, không cần đếnnhững cách gây xúc động mà xúc động sâu xa đến lòng người. Nó giản dị và sáng tỏ như chân lí, gầngũi như cuộc đời, không cần đến sự làm duyên và tô điểm nghệ thuật, vì đó là cuộc đời trong cộinguồn và trong sự chọn lọc tinh chất, đó là cái gốc của nghệ thuật. Người đến với thơ ca với tiếng nóihồn nhiên nhất của tâm hồn cao đẹp và tình cảm giàu có :“ Tiếng suối trong như tiếng hát xaTrăng lồng cổ thụ bóng lồng hoaCảnh khuya như vẽ người chưa ngủChưa ngủ vì lo nỗi nước nhà”(Cảnh khuya)“ Tiếng suối trong như tiếng hát xa” câu thơ đẹp và trong trẻo, một liên tưởng so sánh nên thơ.Cảnh rừng Việt Bắc trong đêm khuya không gian như mở rộng trải ra mênh mông trong không khítĩnh mịch yên ắng. Tiếng hát từ xa vọng lại hay tiếng hát từ trong lòng người ngắm cảnh đang bay xa. .Liên tưởng đẹp ấy đến từ hai phía của cuộc đời và tìm gặp trong một câu thơ với ngôn ngữ giản dị,thanh điệu gợi cảm, nhẹ nhàng như có cánh bay. Từ xa đến gần, từ âm thanh như hoạ đàn đến cảnh vậtnhư hoạ sắc bức tranh dần hiện ra gần gũi và lộng lẫy “ Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa”Ánh trăng được dát từ bầu trời cao rộng xuống cây rừng, và bóng trăng bóng cây lồng vào tôđiểm cho vẻ đẹp của hoa lá . Câu thơ giản dị như một nét vẽ đơn sơ mà lộng lẫy . Ngôn ngữ không tôđiểm, trở đi trở lại cầu kì mà gần với lời nói với mạch tư duy hồn nhiên. Ngôn ngữ trong thơ Hồ ChíMinh đẹp nhưng không hoa mĩ . Người ưa sự chân thực giản dị muốn nói cho đúng sự thật tâm hồn“ Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà ”Cái đẹp của cuộc sống khách quan, mà cụ thể là vẻ đẹp của giang sơn Tổ quốc càng làm cholòng Người thêm nặng ưu tư về trách nhiệm với dân tộc nhất là trong hoàn cảnh cuộc chiến tranh áiquốc đang vào những năm tháng khó khăn nhất. Mạch thơ từ bên ngoài chuyển vào tâm trạng vớinhững xúc động của lòng mình b. Cổ điển mà hiện đạiMối quan hệ giữa truyền thống và hiện đại là một đặc điểm quan trọng trong thơ Hồ ChíMinh. Người sử dụng một cách và khá quen thuộc hệ thống thi pháp cổ với những hình ảnh ngôn từphù hợp để biểu hiện những tư tưởng cách mạng hiện đại. Trong một số bài thơ của Người, tính truyềnthống và hiện đại tạo nên sự hoà hợp“ Chống gậy lên non xem trận địa Vạn trùng núi đỡ vạn trùng mây Quân ta khí mạnh nuốt Ngưu Đẩu Thề diệt xâm lăng lũ sói cày”Trong bài thơ 3 câu đầu nói lên sức mạnh của ba quân, khí thế của sông núi và phong vị mang hơi thở cổ điển quen thuộc của thơ Lí Thường Kiệt, Phạm Ngũ Lão…Câu kết trở về với hiện tại đối diệnvới kẻ thù khẳng định một quyết tâm. Câu cuối mang tính chất hiện đại từ nội dung cho đến cách thức biểu hiện ngôn từ và tạo được sự hoà hợp cần thiết giữa phong vị truyền thống và hiện đại.Trong bài “ Cảnh rừng Việt Bắc” ta cũng thấy bắt gặp một hơi thơ chân thực và gần gũi :“ Cảnh rừng Việt Bắc thật là hay Vượn hót chim kêu suốt cả ngày. Khách đến, thì mời ngô nếp nướng Săn về, thường chén thịt rừng quay Non xanh, nước biếc, tha hồ dạo Rượu ngọt, chè tươi, mặc sức say Kháng chiến thành công ta trở lại Trăng xưa, hạc cũ, với xuân này”Câu kết của bài thơ mang phong vị cổ điển. Hồ Chí Minh muốn nói đến cảnh sống thiên nhiênthanh đạm cao đẹp và luôn gắn bó thuỷ chung tình nghĩa với con người. Trăng xưa hạc cũ tuy hình ảnhcổ kính nhưng vẫn có giá trị biểu hiện thích hợp với yêu cầu của chủ đề và tư tưởng của bài thơ. Đọc thơNgười các nhà nho tìm thấy những kiến thức uyên thâm, hệ thống sâu sắc của các bậc nho học cũ , đặcbiệt là qua tập “Nhật kí trong tù” ( Chiều tối, Cảnh chiều hôm, Mới ra tù tập leo núi…) Thơ của Người rất giống thơ Đường, thơ Tống, thơ Nguyễn Trãi, Nguyễn Du bên cạnh đó cónhiều bài rất Việt Nam như ca dao. Bài “ Đi thuyền trên sông Đáy” giàu chất “Truyện Kiều”, “ChinhPhụ Ngâm”. Giáo sư Trần Đình Sử nhận xét : “Trong thơ Người, cái thú cổ điển hoà quyện với cuộckháng chiến hiện đại, với nhịp độ khẩn trương hiện đại. Về nhiều mặt, ta có thể nói thơ Hồ Chí Minhlà một mẫu mực kết hợp hài hoà truyền thống và hiện đại”.c. Tinh thần chiến sĩ ẩn trong hình tượng thi sĩTrong những ngày tháng bị giam cầm ở nhà tù Tưởng Giới Thạch những vần thơ của Ngườivẫn vượt khỏi cảnh lao lung mang theo phong độ cốt cách của một tâm hồn lớn. Trên hành trình bị ápgiải, mặc dù bị trói, người chiến sĩ như cất từng bước nặng nhọc trên chặng đường núi non hiểm trở,nhưng Người vẫn khắc phục mệt mỏi để tinh thần hoà vui với thiên nhiên :“ Mặc dù bị trói chân tayChim ca rộn núi hương bay ngát rừngVui say ai cấm ta đừngĐường xa âu cũng bớt chừng qụạnh hiu”(Trên đường đi)Hồ Chí Minh luôn tìm niềm vui từ trong cảnh vật và sinh hoạt của xóm làng để khuây khoả đimệt nhọc hàng ngày. Có những bài làm ta xót xa và ngạc nhiên trước cảnh ngộ và tinh thần củaNgười. Cảnh áp giải trên sông tay chân bị cùm trói trong cảnh nhục hình . Ở vào cảnh đó ai cũng chánchường hoặc thu mình vào thế giới riêng cách biệt. Những mối tinh thần hoà hợp của Người với ngoạicảnh vẫn gắn bó và tha thiết lạ lùng :“ Đáp thuyền thẳng xuống huyện Ung NinhLủng lẳng chân treo tựa giảo hình;Làng xóm ven sông đông đúc thếThuyền câu lướt sóng nhẹ thênh thênh”Con thuyền nhẹ thênh thênh ấy không phải chỉ trong cuộc đời thực mà đang xuôi dòng trongtâm tư thanh thản của người cách mạng. Phải có tấm lòng tha thiết với cuộc sống , tin yêu vào conngười , phải có một tinh thần chủ động và lạc quan cách mạng, có chất thép của cuộc đời và tình ngườithì mới có phẩm chất tinh thần đó. Màu hồng của niềm tin hi vọng xuất hiện ở rất nhiều bài thơ“ Cô em xóm xay ngô tốiXay hết lò than đã rực hồng”“Phương đông màu trắng chuyển sang hồng”Trường Chinh nhận xét “Ý chí đấu tranh kiên cường bất khuất và tinh thần lạc quan cáchmạng và phẩm chất cao quý thấu suốt đời hoạt động cách mạng của Hồ Chí Minh”-Trong những bài thơ được viết ra khi Người trở về Tổ quốc , thiên nhiên luôn là bộ phận củađất nước và tình cảm với thiên nhiên là một khía cạnh sâu sắc của tình yêu đất nước. Qua thơ Hồ ChíMinh phong cảnh thiên nhiên tươi đẹp luôn gợi tình cảm yêu thương đất nước và tình thần lo lắngtrách nhiệm. Cái đẹp nên thơ man mác mà trang nghiêm của cảnh rừng Việt Bắc với trăng sáng suốitrong không cuốn hút người đọc đi về phía thưởng ngoạn mà phần thưởng ngoạn nằm trong cảm hứngbao trùm của tình yêu đất nước :“ Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủChưa ngủ vì lo nỗi nước nhà”Vẻ đẹp thiên nhiên luôn khơi dậy tình cảm yêu nước một cách tự nhiên tha thiết. Có những câu thơ tưởng là đơn sơ mộc mạc như tiếng nước non thầm kín :“ Non xa xa, nước xa xaNào phải thênh thang mới gọi làĐây núi Lê nin kia núi MácHai tay xây dựng một sơn hà”Câu thơ viết theo tầm nhìn phóng xa về phía trước. Núi non cảnh vật xa gần của ông cha từngàn xưa để lại . Nhưng câu thơ gợi về mặt âm thanh như tiếng gọi nhẹ nhàng xao xuyến, nghe ấmmãi một tình cảm yêu đất nước. Trong những năm kháng chiến chống thực dân Pháp một lần đi thuyềntrên sông Đáy, trước cảnh sông nước mênh mang trong đêm thanh vắng, nỗi lo lắng về đất nước lạidội lên khắc khoải“ Dòng sông lặng ngắt như tờSao đưa thuyền chạy thuyền chờ trăng theoBốn bề phong cảnh vắng teoChỉ nghe cót két tiếng chèo thuyền nanLòng riêng riêng những bàn hoànLo sao khôi phục giang san Tiên Rồng”Và sự vận động của thiên nhiên rất phù hợp với cảm hứng của con người“Thuyền về trời đã rạng đôngBao la nhuốm một màu hồng đẹp tươi”Qua nhiều bài thơ về thiên nhiên chúng ta không thể quên sắc thái tự biểu hiện kín đáo bên cạnh phần miêu tả nổi lên như quán xuyến nội dung“ Hai mươi tư tháng sáuLên ngọn núi này chơiNgẩng đầu: mặt trời đỏ,Bên suối một nhành mai”« Mặt trời đỏ » và « nhành mai » là những vật có thật trong thiên nhiên đồng thời là hình ảnhtượng trưng giàu ý nghĩa. Mặt trời rực rỡ biểu tượng tương lai thắng lợi của phong trào cách mạng.Nhành mai là hạnh phúc, niềm vui có được trong mỗi người. Nhưng đó cũng chính là vẻ đẹp của tâmhồn người. Trong Hồ Chí Minh sự toả sáng rực rỡ của tư tưởng cách mạng không che lấp đi vẻ mềmmại thanh khiết của một nhành mai. Đó cũng là biểu hiện của chất thép của nghị lực, ý chí đấu tranhvới lòng nhân ái, ân tình của Người trong cuộc sống.d. Một nụ cười thoải mái trẻ trungBút pháp sở trường của Hồ Chí Minh là châm biếm. Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã nhận xét thêm :«lối viết châm biếm của Người kín đáo và thú vị luôn gây hứng thú cho người đọc » :“ Đầy mình đỏ tía như hoa gấm Sột soạt luôn tay tựa gẩy đàn Mặc gấm bạn tù đều khách quý Gảy đàn trong ngục thảy tri âm”“ Năm ba cây số một ngày Áo mù dầm mưa rách cả giầy Lại khổ thâu đêm không chỗ ngủ Ngồi trên hố xí đợi ngày mai” Văn chương nghệ thuật của Hồ Chí Minh đã để lại dấu ấn sâu đậm trong đời sống tinhthần của người Việt Nam và bạn bè quốc tế, thể hiện rõ nét bản sắc Việt Nam . Đây là những di sản vôcùng quý báu lưu lại mãi mãi những khía cạnh tâm hồn của một người Việt Nam đẹp nhất, vĩ đại nhấttrong thời đại ngày nay.III. Phong cách nghệ thuật thơ Tố Hữu1.Những yếu tố hình thành phong cách Tố Hữu sinh tại thị xã Hội An Quảng Nam, quê ở làng Phù Lai, huyện Quảng Điền, ThừaThiên Huế. Cha là một nhà nho nghèo yêu thích thơ ca và thích sưu tầm ca dao, tục ngữ. Từ thủa nhỏđã được cha dạy làm thơ theo lối cổ. Mẹ Tố Hữu là con một nhà nho thuộc nhiều ca dao dân ca xứHuế. Tố Hữu mồ côi mẹ từ năm mười hai tuổi, một năm sau xa gia đình vào học Quốc học Huế. Quêhương cũng góp phần quan trọng vào việc hình thành thơ Tố Hữu. Tuy là vùng đất nghèo nhưngphong cảnh thiên nhiên núi sông rất nên thơ, xứ Huế còn nổi tiếng là một vùng văn hoá phong phú,độc đáo, đậm bản sắc dân tộc bao gồm cả văn hoá cung đình và văn hoá dân gian mà nổi tiếng nhất lànhững điệu hò, mái nhì, mái đẩy… Bước vào tuổi thanh niên đúng những năm phong trào Mặt trậndân chủ do Đảng lãnh đạo dấy lên sôi sục trong cả nước, mà Huế là một trong những trung tâm sôiđộng nhất , tuổi trẻ Tố Hữu đã có sự gặp gỡ may mắn và đẹp đẽ với lí tưởng cách mạng . Được lôicuốn vào phong trào đấu tranh Tố Hữu trở thành người lãnh đạo, hoàn toàn hiến dâng cuộc đời chocách mạng .Tố Hữu con người chính trị và nhà thơ thống nhất làm một. Sự nghiệp thơ ca gắn liền với sựnghiệp cách mạng trở thành bộ phận của sự nghiệp cách mạng. Tố Hữu được tặng giải thưởng Hồ ChíMinh về văn học nghệ thuật. 2.Phong cách nghệ thuật thơ Tố Hữu * Tố Hữu là thơ trữ tình chính trị những sự kiện lớn của đất nước là đối tượng thể hiện cănnguyên khơi dậy niềm cảm xúc cho tác giả Thơ Tố Hữu là một thành tựu xuất sắc của thơ cách mạng,kế tục truyền thống tốt đẹp của thơ ca Việt Nam qua nhiều thời đại : gắn bó với vận mệnh của đấtnước, phục vụ cho cuộc đấu tranh giành tự do của dân tộc. Thơ ông là sự kết hợp hài hoà hai yếu tốcội nguồn cách mạng và dân tộc trong hình thức đẹp đẽ của thơ ca. Sức thu hút của thơ Tố Hữu vớinhững thế hệ người đọc là niềm say mê lí tưởng, những tình cảm cách mạng, tính dân tộc đậm đàtrong cả nội dung và hình thức.a.Tố Hữu là nhà thơ của lí tưởng cộng sản, thơ Tố Hữu tiêu biểu cho khuynh hướng thơ trữtình chính trịThơ thường khai thác từ đời sống chính trị của đất nước, từ hoạt động cách mạng và tình cảmcủa bản thân .Trong thơ tràn đầy cảm hứng lãng mạn luôn hướng người đọc tới một chân trời tươisáng Trong thơ đời sống con người được khám phá ,cảm nhận chủ yếu trên phương diện quan hệ vớicuộc đấu tranh cách mạng với lí tưởng lẽ sống ân tình cách mạng : Từ ấy ,Việt Bắc , Bác ơi… Sức hấp dẫn của thơ ca cách mạng nói chung của thơ Tố Hữu nói riêng bắt nguồn từ sức hấpdẫn lớn lao của chủ nghĩa Mác- Lênin, của lí tưởng cộng sản. Sức hấp dẫn của một cách nhìn một cáchnghĩ , một cách cảm xúc và ước mơ, một thái độ trước cuộc sống, một cách sống đúng nhất và đẹpnhất trong thời đại ngày nayTrong khi lớp thanh niên ngột thở dưới ách thống trị nặng nề của thực dân phong kiến chưabiết đi về phương nào thì Tố Hữu đến với họ gợi lên trong tâm trí họ những cảnh xót thương trôngthấy hàng ngày thôi thúc họ vùng dậy đấu tranh mang lại cho họ niềm tin hi vọng.Nhiều nhà thơ nhà văn tiểu tư sản lúc bấy giờ nói đến những cô gái giang hồ với một giọngkhinh rẻ nhưng không ai có cái nhìn như Tố Hữu . Đáp lại tiếng kêu tha thiết của cô gái :“ Tình ôi gian dối là tìnhThuyền em rách nát còn lành được không”Nhà thơ chúng ta đã dám hứa :“ Răng không, cô gái trên sôngNgày mai cô sẽ từ trong ra ngoài Thơm như hương nhuỵ hoa lài”Sự thống nhất và sinh động giữa nội dung và hình thức trong thơ làm sáng ngời lên cái đẹpcủa người say mê lí tưởng cộng sản trong từng giai đoạn của cách mạng. Với Từ ấy là tấm lòng vàniềm tin cái đẹp của tinh thần chiến đấu và tư thế chiến thắng. Với Việt Bắc là cái đẹp của cuộc sốngkháng chiến dưới sự dìu dắt của Bác :“ Và mỗi trận mỗi mùa vui thắng lợi Đôi mắt Bác hiện lên cười phấn khởi Ta lớn cao lên, bay bổng diệu kì Trên đường dài, hai cánh đỡ ta đi” (Sáng tháng năm)Trong tình âu yếm của đồng bào :“Thương nhau chia củ sắn lùiBát cơm sẻ nửa chăn sui đắp cùng”Gió lộng là chất say trong những bước đi đầu của chủ nghĩa xã hội, giấc mơ lớn từ xưa củanhân loại :“ Xuân ơi xuân em mới đến dăm nămMà cuộc sống đã tưng bừng ngày hội” (Bài ca mùa xuân 1961)Ra trận – chủ nghĩa anh hùng cách mạng Việt Nam chưa bao giờ đạt tớí đỉnh cao như trongthời đánh Mĩ chưa bao giờ có vẻ đẹp tuyệt vời như trong thơ Tố Hữu thời đánh Mĩ. Từ cô du kích :“Rắn quấn bên chân vẫn bắn thùMĩ hại trăm nhà lo diệt trướcRắn mình em chịu có sao đâu”Tố Hữu làm thơ không phải chỉ nói với mọi người mà nói cho mình :“ Ôi miền Nam, vì sao mỗi lúcMây chiều xa bay giục cánh chimĐêm khuya một tiếng bầu, tiếng trúcMột câu hò….cũng động trong tim?” (Miền Nam1963)Thơ Tố Hữu chủ yếu là tiếng nói của lòng yêu Tổ quốc, yêu nhân dân, yêu Đảng, lãnh tụ yêunhững anh chị em cùng chí hướng . Yêu thương và căm thù đó là tình cảm lớn thôi thúc người ta trênđường đấu tranh cách mạng . Và thơ Tố Hữu yêu thương đến quên mình đó là nguồn vô tận của sứcmạnh Việt Nam.b. Thơ mang đậm tính sử thi , cảm hứng lãng mạn + Trong thơ đời sống con người được khám phá, cảm nhận chủ yếu trên phương diện quan hệ với cuộc đấu tranh cách mạng với lí tưởng lẽ sống ân tình cách mạng : Từ ấy, Việt Bắc, Bác ơiTrong bài Lên Tây Bắc viết về anh bộ đội :“ Anh đi tìm giặc, tôi tìm anhNgười lính trường chinh áo mỏng manhMỗi bước vàng theo đồng lúa chínLửa vui từng mái nứa tươi xanh”Đây là tâm hồn trong cơn thịnh nộ :“ Gươm nào chém được dòng Bến HảiLửa nào thiêu được dải Trường SơnCăm hờn lại giục lại giục văn hờnMáu kêu trả máu, đầu van trả đầu!” Để giành chiến thắng tất nhiên phải trải qua chiến đấu, sẵn sàng chấp nhận mọi hi sinh . Nhưng dẫu trong hi sinh vẫn giữ tư thế của người chiến thắng :“ Của anh chị bước lên đài gươm máyĐầu sắp rơi mà môi vẫn tươi cười” (Quyết hi sinh 1941)Ngòi bút Tố Hữu đi sâu vào cái phong phú vô cùng của cuộc sống. ‘Trên đường thi lý” Tố Hữu viết :“ Ta đứng dậy ngẩn ngơ mà ngắm mãiQuê hương ta. Nghe phấp phới trong lòngĐôi cánh cò trắng vẫy mênh môngÔi! Tổ quốc! Đơn sơ mà lộng lẫy”+ Nhân vật trữ tình là những con người đại diện cho những phẩm chất của dân tộc thậm chí mang tầm vóc lịch sử thời đại.Hình ảnh Bác Hồ trở đi trở lại nhiều lần :“ Người đi trước, nghìn sương muôn tuyếtDắt dìu dân nước Việt Nam điBạc phơ mái tóc người Cha Ba mươi năm Đảng nở hoa tặng Người”Giữa những sóng gió của cách mạng tình yêu thương và phấn đấu không ngừng không nghỉcủa Bác càng sáng ngời tuyệt đẹp :“ Bác về tóc có bạc thêmNăm canh bốn biển có đêm nghĩ nhiềuHỡi Người, tim những thương yêuCánh chim không mỏi, sớm chiều vẫn bay”Các bà mẹ Việt Nam đến với kháng chiến còn hằn dấu vết nén chịu đựng do xã hội cũ nhưng đặtquyền lợi của kháng chiến lên trên hết từ thương con tới thương bộ đội, thương nước căm thù giặc. Bao bàbầm, bà bủ trở thành mẹ chiến sĩ thành cơ sở nuôi dấu cán bộ bất chấp mọi gian nguy khủng bố :“ Buồng mẹ buồng tim dấu chúng con Đêm đêm chó sủa làng bên động Bóng mẹ ngôi canh lẫn bóng cồn” (Mẹ Tơm)Tác giả nhìn chị Trần Thị Lí với trái tim đập không chỉ cho mình mà cho lẽ phải trên đời cho quê hương tổ quốc loài người :“ Cả nước bên em, quanh giường nệm trắngHát cho em nghe như tiếng mẹ ngày xưa Sông Thu Bồn giọng hát đò đưaEm sẽ đứng trên đôi chân tuổi trẻĐôi gót đỏ lại trở về quê mẹ Em sẽ đi, trên đường ấy thênh thang Như những ngày xưa, rực rỡ sao vàng”+ Cảm hứng thơ Tố Hữu là cảm hứng lịch sử dân tộc chứ không phải cảm hứng thế sự đời tư. Nổi bật trong thơ Tố Hữu là vận mệnh dân tộc cộng đồng chứ không phải vấn đề cá nhân.Tố Hữu đã ca ngợi cuộc chiến đấu chống Mĩ ở miền Nam :“ Ôi Tổ quốc giang sơn hùng vĩ Đất anh hùng của thế kỉ hai mươi!Hãy kiêu hãnh trên tuyến đầu chống MĩCó miền Nam anh dũng tuyệt vời”Tố Hữu nhìn rõ cái vĩ đại nhiều mặt và những khó khăn của cuộc kháng chiến đế sáng tạo một hình ảnh thơ giàu ý nghĩa :“ Việt Nam, ôi Tổ quốc thương yêu Trong khổ đau,Người đẹp hơn nhiềuNhư bà mẹ sớm chiều gánh nặngNhẫn nại nuôi con suốt đời im lặng” c. Thơ Tố Hữu có giọng tâm tình, ngọt ngào tha thiếtNhiều vấn đề của chính trị cách mạng được thể hiện như vấn đề của tình cảm muôn đời Thơ Tố Hữu có giọng điệu riêng là giọng tâm tình ngọt ngào. Thể hiện qua cách xưng hô với đối tượng trò truyện kêu gọi “ Anh vệ quốc quân ơi, Xuân ơi xuân, Hương Giang ơi…”Trong thơ Tố Hữu có những lời nhỏ nhẹ tự mình tâm sự với mình :“ Huế ơi, quê mẹ của ta ơi!Nhớ tự ngày xưa tuổi chín mườiMây núi hiu hiu , chiều lặng lặngMưa nguồn gió biển nắng xa khơi” (Quê mẹ-1955)Có những lời tự nhiên như lời nói thường :“ Mấy hôm nay như đứa nhớ nhàTa vẫn vơ hoài, rạo rực, vào ra (Bài ca mùa xuân 1961)Giọng điệu ấy có phần là do được thừa hưởng từ điệu tầm hồn con người Huế với những câu ca, giọng hò tha thiết ngọt ngào của quê hương . Nhưng nó cũng xuất phát từ quan niệm của nhà thơ “ Thơ là chuyện đồng điệu…Thơ là tiếng nói đồng ý và đồng tình, tiếng nói đồng chí”.Nhà thơ đặc biệt dễ rung động với nghĩa tình cách mạng, luôn hướng đến đồng bào, đồng chí giãi bày tâm sự trò chuyện, kêu gọi nhắn nhủ. Thơ Tố Hữu phần nhiều có cách diễn đạt tự nhiên hơi thơ liền mạch.d. Nghệ thuật thơ Tố Hữu đậm đà tính dân tộc Phần lớn thơ Tố Hữu viết theo các thể thơ dân gian và các thể thơ từ rất lâu đã trở nên quen thuộc với người đọc Việt Nam : “ Nhưng rồi gió từ xa thổiNúi kêu anh bộ đội lên đường” Câu thơ hiện đại mà nghe như có hơi thở của Chinh Phụ Ngâm :“ Mười lăm năm ấy ai quênQuê hương cách mạng dựng lên cộng hoàMình về mình có nhớ taMái đình Hồng Thái cây đa Tân Trào”Tố Hữu biết học một cách sáng tạo Kiều và ca dao. Hay « Bà Bủ nằm ổ chuối khô » « Bà Bủ không ngủ bà nằm » thì chính là cái hơi vè dân gian được sống dậy và nâng lên thành nghệ thuật . Sử dụng đa dạng các thể thơ truyền thống (như lục bát, song thất lục bát, bốn chữ, năm chữ, bảy chữ) nhưng vẫn có nhiều biến hoá linh hoạt trong diễn tả cảm xúc trạng thái làm phong phú thêm cho hình thức thơ ca này . Thể điệu truyền thống Ngôn ngữ sử dụng lối nói quen thuộc của dân tộc , so sánh ví von truyền thống nhưng vẫn biều hiện nội dung mới của thời đạiBài thơ Việt Bắc là một bức tranh toàn cảnh về sinh hoạt kháng chiến ở Việt Bắc nhưng lại viết theo lối đưa tiễn đối đáp trong ca dao xưa. Tưởng như đang vẳng lại từ đầu đó cảnh sinh hoạt dân ca với những tình tự, giọng điệu ngày từ đầu đã rất quen thuộc “ Mình về mình có nhớ ta.’.Cứ thế chuyện đánh giặc giữ nước , xây dựng lại đất nước trở thành chuyện tình nghĩa giữa ta và mình, ta với mình cùng biết bao hò hẹn ước mong lưu luyến và nhớ thương . Có những câu láy lại nguyên ca dao cũ“Đá mòn nhưng dạ chẳng mòn”Lấy lại câu Kiều “Còn non còn nước còn trờiNgược xuôi đôi mặt một lời song songCó những câu phất phơ lời thơ trong Thề non nước của Tản Đà“Nước trôi nước có về nguồnMây trôi mây có cùng non trở về”Bài “ Ba mươi năm đời ta có Đảng” có hàng chục câu thành ngữ, tục ngữ“ Ngọt bùi nhớ lúc đắng cay Đời ta gương vỡ lại lành…Chim treo trên lửa cá nằm dưới dao…”Tên bài thơ” Nước non ngàn dặm” lấy từ câu ca Nam Bình Thương nhớ miền Nam hướng về quê mẹ ý nghĩ tình cảm của nhà thơ bao giờ cũng dành cho những câu hò “Quê hương ơi sao mà da diết thếGiọng hò đưa…lòng Huế đó chăng?Ví dù đèn tắt đã có trăngKhổ em thì em chịu, biết làm răng đặng chừ…Câu hò xưa mối tương tưThiết tha đôi lứa, mà như đôi miền!” (Bài ca quê hương)Lòng thương mến cũng như tình cảm dân tộc khiến cho câu hò điệu ru có sức hấp dẫn lôi cuốn tự nhiên với nhà thơ . Và có dịp nhà thơ gửi gắm niềm thương nhớ xúc động của mình “ Phù Lai ba bến con đòThanh Lương quê ngoại, câu hò còn chăng?” ( Nước non ngàn dặm)Phát huy tính nhạc của tiếng Việt . Sử dụng từ láy phối hợp với âm thanh, nhịp điệu chất nhạc chứa đựng cảm xúc tâm hồnLời thơ có khi rơi từng chữ, từng chữ theo nhịp suy nghĩ chậm rãi của nhà thơ“ Cành táo đầu hè quả ngọt rung rinhNhư hạnh phúc đơn sơ, ước mơ nho nhỏ”Có khi dài và dồn dập đã đọc là đọc luôn không thể dừng lại“ Hoan hô chiến sĩ Điện BiênChiến sĩ anh hùngĐầu nung lửa sắtNăm mươi sáu ngày đêm, khoét núi, ngủ hầm, mưa dầm, cơm vắtMáu trộn bùn nonGan không núngChí không mònNhững đồng chí, thân chôn làm giá súngĐầu bịt lỗ châu maiBăng mình qua luỹ thép gaiÀo ào vũ bãoNhững đồng chí chèn lưng cứu pháoNát thân, mắt nhắm, còn ôm.”Chỉ đọc không cũng đã cuốn hút nhưng phải có hơi thơ ấy mới nói được sự hi sinh chiến đấukhông phải của một người trong một giờ một phút mà của hàng vạn người . Thơ Tố Hữu không nóibằng câu chữ mà nói bằng nhịp điệu âm thanh và quan hệ giữa các nhịp điệu âm thanh. Trong một lầnnói về thơ Tố Hữu có dẫn mấy câu mở đầu bài “Mẹ Tơm”(1961)“Tôi lại về quê mẹ nuôi xưaMột buổi trưa, nắng dài bãi cátGió lộng xôn xao, sóng biển đu đưaMát rượi lòng ta, ngân nga tiếng hát”Tố Hữu nói thêm”Trong hai câu sau có âm vang của gió và sóng, có cả âm vang của một tấmlòng. Nếu viét gió thổi lao xao sóng biển rì rào thì không còn gì nữa. Hai câu thơ không chỉ tả cảnh màcòn tả tình trong cảnh. Nhịp điệu của hai câu thơ là nhịp điệu của sóng gió và cũng là nhịp điệu náonức xôn xao và biết bao sung sướng, êm ái trong lòng người trở về quê cũ, nơi đã nuôi mình Hay trong bài “Lên Tây Bắc” (1948)Lại những ngày đi vắt với sươngNgô bung, xôi nhạt, nước lưng bươngĐêm mưa rình giặc, tai thao thứcMùa lại mùa qua, rét nhức xương”Những câu thơ chan chứa tình cảm đối với anh bộ đội trong hoàn cảnh chiến đấu gian khổ thờibấy giờ. Và tình cảm ấy đã truyền đến người đọc chủ yếu qua cách gieo vần của nhà thơ, qua âmhưởng của mấy chữ “sương”, “bương”,” xương” đọc lên như muốn rưng rưngThơ Tố Hữu là một thành tựu xuất sắc của thơ cách mạng, kế tục truyền thống tốt đẹp của thơca Việt Nam qua nhiều thời đại: gắn bó với vận mệnh của đất nước, phục vụ cho cuộc đấu tranh giànhtự do cua dân tộc. Thơ ông là sự kết hợp hài hoà hai yếu tố, cội nguồn cách mạng và dân tộc tronghình thức đẹp đẽ của thơ ca. Sức thu hút của thơ Tố Hữu với những thế hệ người đọc là niềm say mê lítưởng, những tình cảm cách mạng, tính dân tộc đậm đà trong cả nội dung và hình thứcC. Kết luậnNhư vậy, phong cách nghệ thuật thể hiện cái nhìn độc đáo của người nghệ sĩ trước cuộc đời,con người. Cái nhìn đó được cụ thể qua cả nội dung và hình thức nghệ thuật. Đối với các nhà thơ sángtác lâu dài trên diện rộng có hiện tượng đa phong cách hoặc phong cách có sự vận động, biến đổi ởnhững giai đoạn khác nhau. Phong cách giúp nhà văn, nhà thơ khẳng định được mình, khẳng định vịthế và sức đóng góp của riêng mình trên cơ sở tài năng. Người sáng tác thì nhiều nhưng không phải aicũng có phong cách nghệ thuật độc đáo. Vì thế, có được phong cách nghệ thuật là cái đích hướng tớicủa người nghệ sĩ mọi thời đại. Phong cách nghệ thuật còn có ý nghĩa đối với sự phát triển của vănhọc. Nó góp phần làm phong phú, đa dạng diện mạo của văn học. Sự phát triển của văn học, lịch sửvăn học dân tộc được tạo nên bởi sự góp mặt, nối tiếp của những phong cách nghệ thuật văn học. |
