Hành vi quan hệ tình dục khác là gì

Bộ luật Hình sự 2015 có quy định khái niệm: “hành vi quan hệ tình dục khác”. Đây là khái niệm không mới nhưng khi Bộ luật Hình sự đã quy định thành hành vi khách quan của tội phạm thì việc hiểu và áp dụng thống nhất là một việc vô cùng quan trọng. Bài viết này sẽ làm rõ vấn đề trên.

Hiểu như thế nào về hành vi quan hệ tình dục khác? (Ảnh minh họa)

Thuật ngữ về hành vi quan hệ tình dục khác được quy định tại các điều điều 141, 142, 143, 144, 145, 146, 147 của Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi bổ sung 2017. Theo đó, hành vi quan hệ tình dục khác được áp dụng đối với tội liên quan đến hiếp dâm, cưỡng dâm. Nghị Quyết 06/2019/NQ-HĐTP hướng dẫn tình tiết định tội về hành vi quan hệ tình dục khác tại Khoản 2, Điều 3 như sau:

Hành vi quan hệ tình dục khác quy định tại khoản 1 Điều 141, khoản 1 Điều 142, khoản 1 Điều 143, khoản 1 Điều 144 và khoản 1 Điều 145 của Bộ luật Hình sự là hành vi của những người cùng giới tính hay khác giới tính sử dụng bộ phận sinh dục nam, bộ phận khác trên cơ thể (ví dụ: ngón tay, ngón chân, lưỡi...), dụng cụ tình dục xâm nhập vào bộ phận sinh dục nữ, miệng, hậu môn của người khác với bất kỳ mức độ xâm nhập nào, bao gồm một trong các hành vi sau đây:

Đưa bộ phận sinh dục nam xâm nhập vào miệng, hậu môn của người khác;
Dùng bộ phận khác trên cơ thể (ví dụ: ngón tay, ngón chân, lưỡi...), dụng cụ tình dục xâm nhập vào bộ phận sinh dục nữ, hậu môn của người khác.

Trong đó các thuật ngữ sinh học được giải thích như sau:

Bộ phận sinh dục bao gồm bộ phận sinh dục nam và bộ phận sinh dục nữ. Bộ phận sinh dục nam là dương vật; bộ phận sinh dục nữ bao gồm âm hộ, âm đạo;
Bộ phận khác trên cơ thể là bất kỳ bộ phận nào trên cơ thể không phải là bộ phận sinh dục và bộ phận nhạy cảm (ví dụ: tay, chân, miệng, lưỡi, mũi, gáy, cổ, bụng...);
Dụng cụ tình dục là những dụng cụ được sản xuất chuyên dùng cho hoạt động tình dục (ví dụ: dương vật giả, âm hộ giả, âm đạo giả...) hoặc những đồ vật khác nhưng được sử dụng cho hoạt động tình dục.

Căn cứ các hướng dẫn trên, trước hết cần khẳng định là “quan hệ tình dục khác” không phải là hành vi “giao cấu”, bởi vì “giao cấu” chỉ đơn thuần là hành vi xâm nhập của bộ phận sinh dục nam vào bộ phận sinh dục nữ, với bất kỳ mức độ xâm nhập nào.Còn đối với hành vi “quan hệ tình dục khác”, pháp luật không còn phân biệt giới tính giữa các đối tượng, có thể cùng giới hoặc khác giới, bên cạnh đó việc xâm nhập không chỉ nằm trong giới hạn của bộ phận sinh dục mà được mở rộng ra bao gồm cả bộ phận khác hoặc dụng cụ tình dục.

Việc bổ sung “hành vi quan hệ tình dục khác” vào các tội hiếp dâm, cưỡng dâm là hoàn toàn hợp lý, nhằm đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng, chống đối với loại tội phạm này trong tình hình phát triển hiện nay.

Theo đó, "hành vi quan hệ tình dục khác" quy định tại Khoản 1 các Điều 141, 142, 143, 144 và 145 của BLHS được hiểu là:

Hành vi của những người cùng giới hoặc khác giới sử dụng bộ phận sinh dục nam, bộ phận khác trên cơ thể, dụng cụ tình dục xâm nhập vào bộ phận sinh dục nữ, miệng, hậu môn của người khác ở bất kì mức độ nào, gồm:

- Đưa bộ phận sinh dục nam xâm nhập vào miệng, hậu môn của người khác.

- Dùng bộ phận khác trên cơ thể (ví dụ: ngón tay, ngón chân, lưỡi…), dụng cụ tình dục xâm nhập vào bộ phận sinh dục nữ, hậu môn của người khác.

Luật gia Bùi Tường Vũ, Giám đốc THƯ VIỆN PHÁP LUẬT nhận định: “Nghị quyết 06 sẽ nâng cao quyền bất khả xâm phạm về thân thể trẻ em, đặt trẻ em vào vòng bảo vệ an toàn nhất có thể; cũng như tạo khung pháp lý rõ ràng để xử lý nghiêm tội phạm xâm hại trẻ em”

Trong đó, dụng cụ tình dục là những dụng cụ được sản xuất chuyên dùng cho hoạt động tình dục (ví dụ: dương vật giả, âm hộ giả, âm đạo giả...) hoặc những đồ vật khác nhưng được sử dụng cho hoạt động tình dục.

Bộ luật Hình sự 2015 có quy định khái niệm: “hành vi quan hệ tình dục khác” cũng là hành vi hiếp dâm, cưỡng dâm hoặc thực hiện “hành vi quan hệ tình dục khác” đối với người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi.

Còn hành vi dâm ô đối với người dưới 16 tuổi thì điều văn của điều luật chỉ quy định “người nào đủ 18 tuổi trở lên mà có hành vi dâm ô đối với người dưới 16 tuổi không nhằm mục đích giao cấu hoặc không nhằm thực hiện các hành vi quan hệ tình dục khác”, mà không mô tả thế nào là hành vi dâm ô. Cũng chính vì vậy mà trong thời gian qua có một số vụ “sàm sỡ” với các em dưới 16 tuổi, dư luận bức xúc nhưng Cơ quan điều tra thì lại rất lúng túng, vì điều luật quy định không rõ, lại chưa có hướng dẫn của các cơ quan tiến hành tố tụng ở Trung ương.

Đây là khái niệm không mới nhưng khi Bộ luật Hình sự đã quy định thành hành vi khách quan của tội phạm thì việc hiểu và áp dụng thống nhất là một việc vô cùng quan trọng.

Nếu trước đây, đối với các tội xâm phạm nhân phẩm của con người thì hành vi “giao cấu” đã được định nghĩa là:“Giao tiếp bộ phận sinh dục ngoài của giống đực với bộ phân sinh dục của giống cái, ở động vật” và được hướng dẫn Bản tổng kết số 329-HS2 ngày 11/5/1967 của Tòa án nhân dân tối cao về đường lối xét xử tội hiếp dâm và một số tội phạm khác về tình dục và Thông tư liên tịch số 01/1998/TTLT- TANDTC-VKSNDTC- BVN ngày 2/1/1998 của Toà án nhân dân tối cao – Viện kiểm sát nhân dân tối cao – Bộ Nội vụ (nay là Bộ Công an ) hướng dẫn áp dụng một số quy định của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự.

Tuy nhiên, sau khi Bộ luật Hình sự 2015 được sửa đổi, bổ sung năm 2017 chưa có Cơ quan nào hướng dẫn “thế nào là hành vi quan hệ tình dục khác”. Vì vậy, việc nhận thức trong các cơ quan tiến hành tố tụng và người tiến hành tố tụng mỗi nơi một khác. Điển hình là vụ Nguyễn Trọng Trình xâm phạm cháu V.N.Q ở Chương Mỹ, Hà Nội, Cơ quan điều tra chỉ khởi tố về tội “dâm ô người dưới 16 tuổi” và cho Nguyễn Trọng Trình được tại ngoại đã gây xôn xao dư luận. Chỉ sau khi dư luận, báo chí lên tiếng, thì Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an thành phố Hà Nội mới rút hồ sơ lên để xem xét và ra lệnh bắt tạm giam đối tượng Nguyễn Trọng Trình.

Việc bổ sung “hành vi quan hệ tình dục khác” vào các tội hiếp dâm, cưỡng dâm, được giải thích là do yêu cầu đấu tranh phòng, chống đối với loại tội phạm này trong tình hình hiện nay. Do đó, việc cần làm rõ khái niệm thế nào là “quan hệ tình dục khác” không chỉ có ý nghĩa về lý luận mà còn ý nghĩa về thực tiễn.

Trước hết cần khẳng định rằng, hành vi “quan hệ tình dục khác” không phải là hành vi giao cấu, vì chỉ coi là giao cấu “là việc giao tiếp bộ phận sinh dục ngoài của giống đực với bộ phận sinh dục của giống cái, ở động vật” , còn tại Bản tổng kết năm 1967 của Tòa án nhân dân tối cao về tình trạng tội phạm hiếp dâm thì “giao cấu là hành động chỉ cần có sự cọ sát trực tiếp dương vật vào bộ phận sinh dục của người phụ nữ (bộ phận từ môi lớn trở vào) với ý thức ấn vào trong không kể sự xâm nhập của dương vật là sâu hay cạn, không kể có xuất tinh hay không là tội Hiếp dâm được coi là hoàn thành, vì khi đó nhân phẩm danh dự của người phụ nữ đã bị chà đạp”.

Tuy nhiên, khi nhà làm luật đưa hành vi “quan hệ tình dục khác” mà trước đây chỉ coi là dâm ô thành hành vi phạm tội hiếp dâm, cưỡng dâm… thì không thể không phân biệt với hành vi dâm ô được quy định tại Điều 146 Bộ luật Hình sự 2015.

Như vậy, nếu không có sự “giao tiếp” (cọ sát) giữa dương vật với bộ phận sinh dục của người phụ nữ như: quan hệ bằng miệng, bằng hậu môn hoặc các bộ phận khác trên cơ thể của nạn nhân thì không phải là giao cấu, mà là hành vi “quan hệ tình dục khác”. Có lẽ cũng chỉ nên giới hạn hành vi “quan hệ tình dục khác” là hành vi quan hệ bằng miệng, bằng hậu môn, còn dùng dương vật “cọ sát” lên các bộ phận khác không nên coi đó là hành vi “quan hệ tình dục khác”, mà chỉ nên coi đó là hành vi dâm ô.

Còn hành vi dâm ô là hành vi dùng mọi thủ đoạn nhằm thỏa mãn dục vọng của mình nhưng không có ý định giao cấu với nạn nhân như: sờ đùi, sờ mông, sờ ngực, sờ bộ phận sinh dục mà không nhằm mục đích giao cấu hoặc không nhằm thực hiện hành vi quan hệ tình dục qua đường hậu môn, qua đường miệng.

Việc xác định khái niệm “hành vi quan hệ tình dục khác” như nêu trên để phân biệt với hành vi dâm ô là có thể chấp nhận được, không nên mở rộng hơn nhưng nữa. Do đó, phải căn cứ vào từng trường hợp cụ thể và nhất thiết phải xác định được mục đích là thỏa mãn dục vọng. Chỉ khi nào xác định được ý thức chủ quan của người có hành vi dâm ô thì mới xác định chính xác đó là hành vi quan hệ tình dục khác hay chỉ là hành vi dâm ô.

Còn hành vi dâm ô có thể được xác định đó là những hành vi không phải là hành vi quan hệ tình dục khác nhằm thoả mãn khoái lạc tình dục. Chúng ta có thể liệt kê được một số trường hợp như: dùng tay sờ mó hoặc kích thích bộ phận sinh dục, dùng dương vật cọ sát vào những chỗ khác trong thân thể người phụ nữ ngoài bộ phận sinh dục hoặc chỉ quệt bên ngoài bộ phận sinh dục không có ý định ấn vào trong , có khi chỉ ấn dương vật vào mông, vào ngực thậm chí là vào đùi để cho xuất tinh; bắt nạn nhân sờ mó bộ phận sinh dục của mình cho đến khi xuất tinh. v.v…

Vừa qua, Hội đồng Thẩm phán đã đưa ra một bản dự thảo hướng dẫn các tội “xâm phạm tình dục, trong đó có tội dâm ô, đồng thời tổ chức hội thảo để lấy ý kiến của các ngành, các chuyên gia về dự thảo Nghị quyết này. Có nhiều ý kiến khác nhau về hành vi quan hệ tình dục khác và hành vi dâm ô. Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng, dự thảo Nghị quyết hướng dẫn hành vi sờ vào đầu cũng coi là vùng nhạy cảm là không phù hợp với cuộc sống. Có lẽ ta cũng nên tham khảo quy định của các nước về hành vi dâm ô, trong đó có Mỹ để khi Hội đồng Thẩm phán ban hành một Nghị quyết vừa đáp ứng yêu cầu của tình hình xâm phạm tình dục đối với người dưới 16 tuổi hiện nay, không vì áp lực của dư luận mà hướng dẫn không sát với cuộc sống.

Một vấn đề đặt ra, đó là chủ thể của hành vi dâm ô có bao gồm phụ nữ không? Từ trước đến nay khi nói đến dâm ô là mọi người chỉ nghĩ đến hành vi của nam đối với nữ, chứ không ai nghĩ nữ đối với nam. Tuy nhiên, trong thời đại ngày nay nhất là văn hoá phương Tây du nhập vào nước ta, đồng thời trên mạng xã hội có không ít trường hợp phụ nữ mới chính là thủ phạm của hành vi dâm ô đối với các em dưới 16 tuổi. Có nhiều phụ nữ để thoả mãn dục vọng đã dụ dỗ, mua chuộc các em nam dưới 16 tuổi để làm tình với mình nhằm thoả mãn dục vọng nhưng, có trường hợp giao cấu hoặc quan hệ tình dục khác, nhưng cũng không ít trường hợp không có ý định giao cấu hoặc quan hệ tình dục khác với các em trai này. Trong khi đó điều văn của điều luật chỉ quy định “người nào đủ 18 tuổi trở lên…” chứ không quy định “người nào có giới tính nam đủ 18 tuổi trở lên…” hay “người đàn ông nào đủ 18 tuổi trở lên mà có hành vi dam ô với người phụ nữ dưới 16 tuổi”. Đây là vấn đề cần đặt ra khi xác định chủ thể của tội dâm ô với người dưới 16 tuổi trong tình hình hiện nay.

Như vậy, khái niệm về hành vi dâm ô được hướng dẫn trong Bản tổng kết số 329-HS2 ngày 11/5/1967 của Tòa án nhân dân tối cao và Thông tư liên tịch số 01/1998/TTLT- TANDTC-VKSNDTC- BVN ngày 2/1/1998 của Toà án nhân dân tối cao – Viện kiểm sát nhân dân tối cao – Bộ Nội vụ không còn phù hợp với quy định của Bộ luật Hình sự 2015 nữa, nên cần phải hướng dẫn lại. Mặc dù, theo quy định khoản 2 Điều 3 Nghị quyết 41/2017/QH14 ngày 20 tháng 6 năm 2017 của Quốc hội thì Tòa án nhân dân tối cao có trách nhiệm hướng dẫn. Tuy nhiên, để việc nhận thức và áp dụng thống nhất trong các cơ quan tiến hành tố tụng thì Toà án nhân dân tối cao – Viện kiểm sát nhân dân tối cao – Bộ Công an – Bộ Tư pháp nên ban hành một Thông tư liên tịch hướng dẫn “thế nào là hành vi quan hệ tình dục khác” và hành vi dâm ô quy định tại các điều 141, 142, 143, 144, 145, 146 và 147 Bộ luật Hình sự 2015

ĐINH VĂN QUẾ ( Nguyên Chánh tòa Hình sự TANDTC )