Khác với nguyên phân , giảm phân là quá trình phân bào chỉ xảy ra ở các tế bào sinh dục chín, kết quả của giảm phân là tạo ra các giao tử. Làm thế nào để tìm số giao tử và hợp tử tạo thành, số thoi phân bào bị phá vỡ, NST đơn môi trường cung cấp là bao nhiêu... Các công thức trong bài viết này sẽ hỗ trợ cho các bạn.
 PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TẬP VỀ CƠ CHẾ GIẢM PHÂN & THỤ TINH Dạng 1: Tính số giao tử và hợp tử tạo thành 1. Số giao tử được hình thành từ mỗi loại tế bào giao tử Qua giảm phân: - 1 TB sinh tinh - 1 TB trứng 1 trứng + 3 thể định hướng
Ví dụ: 1 TB sinh dục sơ khai đực và 1 TB sinh dục sơ khai cái đều nguyên phân liên tiếp 5 lần. Các TB con đều chuyển sang vùng sinh trưởng và qua vùng chín giảm phân bình thường. Xác định số lượng giao tử đực và cái được tạo thành? Giải: Số tế bào sinh tinh/ sinh trứng được tạo ra từ 1 tế bào sơ khai ban đầu: 2. Tính số hợp tử Trong quá trình thụ tinh, 1 tinh trùng (n) kết hợp với 1 tế bào trứng (n) tạo ra hợp tử (2n).
Hiệu suất thụ tinh là tỉ số phần trăm giữa giao tử được thụ tinh trên tổng số giao tử được tạo ra. 4. Tính số loại giao tử khác nhau về nguồn gốc và cấu trúc Gọi n là số cặp NST được xét - Nếu trong giảm phân không có hiện tượng tiếp hợp và trao đổi chéo dẫn đến hoán vị gen trong cùng 1 cặp NST tương đồng thì
- Nếu trong giảm phân có hiện tượng tiếp hợp và trao đổi chéo dẫn đến hoán vị ở m cặp NST kép tương đồng (mỗi NST kép trao đổi chéo xảy ra ở 1 điểm) thì
Ví dụ: Một con chó sinh được 9 con. Biết hiệu suất thụ tinh của trứng là 30%, của tinh trùng là 6,25%. Tìm số TB sinh tinh và số TB sinh trứng tham gia vào quá trình trên. Giải: Một con chó sinh được 9 con Số TB trứng được tạo ra = 300 Số tinh trùng tạo ra = 144 Dạng 2: Xác định số NST đơn môi trường cung cấp - 1 tế bào sinh dục chín ( tế bào sinh tinh / tế bào sinh trứng ) giảm phân cần môi trường cung cấp số NST đơn là: - a tế bào sinh dục chín ( tế bào sinh tinh / tế bào sinh trứng ) giảm phân cần môi trường cung cấp số NST đơn là: Dạng 3: Xác định số thoi phân bào xuất hiện và bị phá hủy trong quá trình nhân đôi Mỗi tế bào sinh tinh và sinh trứng qua 2 lần phân bào của giảm phân xuất hiện (phá hủy) 3 thoi vô sắc (1 thoi vô sắc lần phân bào 1 và 2 thoi vô sắc lần phân bào 2). a tế bào giảm phân thì sẽ xuất hiện hoặc bị phá hủy 3a thoi vô sắc. Ví dụ: Một loài có bộ NST lưỡng bội 2n = 6. Xét 3 tế bào sinh dục sơ khai ở vùng sinh sản đều nguyên phân liên tiếp 3 đợt. Tất cả các tế bào con đều tham gia giảm phân tạo giao tử. Tính số thoi vô sắc xuất hiện và bị phá hủy trong quá trình giảm phân các tế bào. Giải: Số tế bào sinh tinh hoặc sinh trứng được tạo ra là : 3 x Số thoi vô sắc được hình thành và phá hủy là : 3 x 24 = 72 thoi Đáp án 72 thoi Mod Sinh 2
tính số tinh trùng,trứng được tạo ra trong quá trình phát sinh giao tử
CÔNG THỨC SINH HỌC Số lượng NST đơn mới cung cấp cho nguyên phân. - Nguyên liệu cung cấp tương đương: (2k – 1)2n k là số đợt nguyên phân liên tiếp của một tế bào, 2n là bộ NST lưỡng bội của loài. - Nguyên liệu cung cấp tạo nên các NST đơn có nguyên liệu mới hoàn toàn: (2k – 2)2n Số lượng thoi tơ vô sắc được hình thành (hoặc bị phá huỷ) để tạo ra các tế bào con sau k đợt nguyên phân: (2k – 1) Số lượng NST đơn môi trường cung cấp cho 2k tế bào sinh tinh hoặc sinh trứng qua giảm phân để tạo ra tinh trùng hoặc trứng: 2k.2n Số lượng thoi tơ vô sắc hình thành (hoặc phá huỷ) để cho 2k tế bào sinh dục thực hiện giảm phân:2k.3 Số tinh trùng hình thành khi kết thúc giảm phân của 2k tế bào sinh tinh trùng: 2k.4 Số lượng trứng hình thành khi kết thúc giảm phân của 2k tế bào sinh trứng là: 2k Số loại trứng (hoặc số loại tinh trùng) tạo ra khác nhau về nguồn gốc NST: 2n (n là số cặp NST) Số cách sắp xếp NST ở kỳ giữa I của giảm phân: Có 1 cặp NST → có 1 cách sắp xếp Có 2 cặp NST → có 2 cách sắp xếp Có 3 cặp NST → có 4 cách sắp xếp Vậy nếu có n cặp NST sẽ có 2n/2 cách sắp xếp NST ở kì giữa Số loại giao tử tạo ra khi có trao đổi đoạn. - Trường hợp 1: loài có n cặp NST mà mỗi cặp NST có cấu trúc khác nhau trong đó có k cặp NST mà mỗi cặp có trao đổi đoạn tại một điểm với điều kiện n>k: Số loại giao tử = 2n + k (10) - Trường hợp 2: Loài có n cặp NST, có Q cặp NST mà mỗi cặp có 2 trao đổi đoạn không xảy ra cùng lúc với n > Q: Số loại giao tử = 2n.3Q (11) - Trường hợp 3: loài có n cặp NST, có m cặp NST mà mỗi cặp có 2 trao đổi đoạn không cùng lúc và 2 trao đổi đoạn cùng lúc: Số loại giao tử: 2n + 2m (12) Số loại giao tử thực tế được tạo ra từ một tế bào sinh tinh hoặc một tế bào sinh trứng: - Từ một tế bào sinh tinh trùng: + Không có trao đổi đoạn: 2 loại tinh trùng trong tổng số 2n loại + Có trao đổi đoạn 1 chỗ trên k cặp NST của loài: có 4 loại tinh trùng trong tổng số 2n + k loại +Có trao đổi đoạn 2 chỗ không cùng lúc trên Q cặp NST của loài: có 4 loại tinh trùng trong tổng số nn.3Q + Có trao đổi đoạn 2 chỗ cùng lúc và 2 chỗ không cùng lúc: có 4 loại tinh trùng trong tổng số 2n + 2m - Từ một tế bào sinh trứng: Thực tế chỉ tạo ra một loại trứng trong tổng số loại trứng được hình thành trong mỗi trường hợp:1/2n, 1/2n+k, 1/23.3Q, ½ n+2m, Số lượng tế bào con đơn bội được tạo ra sau giảm phân. - Ở tế bào sinh tinh và sinh trứng, mỗi tế bào sau khi kết thúc giảm phân tạo được 4 tế bào đơn bội. Vậy nếu có 2k tế bào bước vào giảm phân thì ở động vật sẽ tạo ra: 2k x 4 tế bào đơn bội - Ở thực vật mỗi tế bào sinh hạt phấn, khi kết thúc giảm phân tạo ra được 4 tế bào đơn bội, mỗi tế bào này tiếp tục nguyên phân 2 lần chỉ tạo nên 3 tế bào đơn bội, hình thành nên hạt phấn chín. Vậy số lượng tế bào đơn bội tạo ra từ 2k tế bào thành hạt phấn bằng: 2k x 4 x 3 = 2k x 12 Đối với tế bào sinh noãn cầu, mỗi tế bào sau khi kết thúc giảm phân tạo ra 4 tế bào đơn bội trong đó có một tế bào kích thước lớn lại tiếp tục nguyên phân liên tiếp 3 đợt vừa để tạo ra 8 tế bào con đơn bội, trong đó có 1 tế bào trứng chín. Vậy nếu có 2k tế bào sinh noãn khi kết thúc quá trình tạo giao tử sẽ tạo được một số lượng tế bào đơn bội bằng: 2k x 3 + 2k x 8 = 2k x 11 |
