08:26, 25/06/2020
Thời gian gần đây ở huyện Buôn Đôn đã xuất hiện giống cây trồng mới, đó là cây đàn hương. Đây là loại cây bán ký sinh được du nhập từ Ấn Độ, đang được trồng xen trong các vườn cà phê, cam, quýt của nhiều hộ nông dân ở xã Ea Nuôl. Ông Nguyễn Quang Tòa (thôn Hòa An, xã Ea Nuôl) là người đầu tiên đưa cây đàn hương về trồng thí điểm ở Buôn Đôn. Ông Tòa kể, năm 2015 khi được nghe về cây đàn hương Ấn Độ, loại cây được mệnh danh là “vàng xanh" của tự nhiên, ông đã ra Hà Nội tìm gặp Tiến sĩ Vũ Thoại, người có nhiều năm học tập, làm việc tại Ấn Độ và đã đưa cây đàn hương về Việt Nam trồng thí nghiệm. Được Tiến sĩ Vũ Thoại giúp đỡ, ông Tòa đã đưa cây đàn hương về trồng xen canh vào 2,5 ha vườn cam, quýt của gia đình. “Sau 4 năm trồng tôi thấy cây đàn hương phát triển rất tốt, thân đã bắt đầu hình thành lõi gỗ, trong khi ở Ấn Độ phải 7 - 8 năm mới được như vậy. Hiện nay vườn đàn hương của tôi đã được đưa vào diện theo dõi của Viện Nghiên cứu cây đàn hương và thực vật quý hiếm (ISAF) để chuẩn hóa thành vườn cung cấp cây giống đầu dòng sau này”- ông Tòa nói.
Năm 2016, ông Y Krih Hwing (buôn Niêng, xã Ea Nuôl) cũng đã trồng xen 250 cây đàn hương vào vườn cà phê của gia đình. Ông Y Krih Hwing cho biết, ông có 1,5 ha cà phê đã hơn 20 năm tuổi, cây già cỗi, mỗi vụ thu chưa đến 2 tấn cà phê nhân. Nghe nói cây đàn hương là loại thực vật quý hiếm, mang lại hiệu quả kinh tế cao, đặc biệt phù hợp với đất đai, khí hậu, thổ nhưỡng ở địa phương nên ông mạnh dạn trồng xen 250 cây đàn hương vào vườn cà phê của gia đình. Cây đàn hương của ông Y Krih Hwing nay đã được gần 4 năm, chiều cao đã trên 3 m, đường kính gốc 10 cm. Năm vừa rồi, ông đã thu trên 1 tạ hạt đàn hương, bán với giá 400 nghìn đồng/kg, thu được 40 triệu đồng. Ngoài ra ông còn bán lá non và búp với giá 200 nghìn đồng/kg. Năm nay gia đình ông sẽ tiếp tục đưa cây đàn hương trồng xen canh trong vườn cây điều. Hiện nay, người dân ở các xã Ea Nuôl, Tân Hòa và Ea Wer đã trồng xấp xỉ 50 ha cây đàn hương. Ông Nguyễn Quang Tòa đã thành lập Công ty Cổ phần Phát triển cây đàn hương và thực vật quý hiếm Tây Nguyên. Công ty của ông đã ươm 100 nghìn cây đàn hương giống chuẩn bị xuất bán ra thị trường. Số cây này đủ để trồng trên diện tích 300 ha. Một cây đàn hương giống đạt chuẩn được công ty bán với giá 80 nghìn đồng, để trồng 1 ha, số tiền mua cây giống tốn từ 30 - 36 triệu đồng. Bà Trần Thị Thủy, Phó Trưởng Phòng Nông nghiệp - Phát triển nông thôn huyện Buôn Đôn cho biết, đơn vị đã kiểm tra thực tế, thấy cây đàn hương phát triển tốt. Tuy nhiên đây chỉ là sự chuyển dịch cây trồng mang tính tự phát của người dân. Hiện chưa thể đưa cây đàn hương vào cơ cấu cây trồng, bởi chưa được đánh giá, khảo nghiệm một cách khoa học. Về tương lai thì huyện mong muốn đưa cây này vào khảo nghiệm để đánh giá kết quả bước đầu, sau đó mới nhân rộng mô hình trên địa bàn toàn huyện.
Theo Tiến sĩ Trần Vinh, Quyền Viện trưởng Viện Khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp Tây Nguyên, cây đàn hương mới nổi lên hai năm gần đây, hiện đơn vị chưa nghiên cứu về loại cây này. Đây là loại cây lâm nghiệp, có tác dụng bảo vệ môi trường và có giá trị dược liệu là chính. Do đó, muốn phát triển cây đàn hương, bà con nông dân nên tìm hiểu kỹ về loại cây trồng này, nên trồng thử nghiệm xen canh với số lượng ít trên vườn rẫy của gia đình, không nên trồng ồ ạt, làm ảnh hưởng đến cây trồng khác. Nếu liên kết với doanh nghiệp để trồng thì phải thông qua chính quyền địa phương để ký cam kết đảm bảo đầu ra cho sản phẩm, tránh trường hợp trồng ồ ạt như cây sa chi, chanh dây… trước đây. Về giống cây đàn hương, hiện do một số cá nhân, đơn vị tự ươm và nhập từ nơi khác về để bán, Nhà nước chưa kiểm soát được. Trong khi đó, giống đảm bảo là giống phải qua khảo nghiệm và được Nhà nước quản lý. Với những nhận định của các nhà chuyên môn, thiết nghĩ ngành chức năng cần sớm có đánh giá, định hướng cụ thể để nông dân không đánh mất cơ hội làm giàu, nhưng cũng không lâm vào tình cảnh trồng ra sản phẩm rồi không biết bán cho ai. Đó là chưa nói đến việc họ mua phải giống cây kém chất lượng, bởi trên thị trường giống cây trồng này bắt đầu có hiện tượng bát nháo.
Thanh Nga
 Trồng với cây ký chủ giai đoạn đầu là đậu Trồng với cây ký chủ giai đoạn đầu là thì là (hoặc tía tô) Trồng xen canh với rừng keo có sẵn (cây đàn hương nhỏ bên dưới) 1.1 Chọn vùng đất Các vùng đất thích hợp cho việc thiết lập các vùng trồng gỗ đàn hương mới, thích hợp cho sự phát triển tâm gỗ nhanh chóng: • Đất phẳng hoặc có độ dốc nhẹ • Đất có lẫn đá, sỏi bên dưới hoặc tầng dưới có nhiều đá • Cần trồng ở những nơi nhận được ánh sáng mặt trời tốt • Cần trồng ở những nơi thoát nước tốt (tức là không giữ nước trong thời gian dài) • Cần trồng ở những nơi sạch dịch bệnh và cây cối không mắc các loại nấm • Cần trồng ở những nơi không có lượng mưa nhiều và có một mùa khô hàng năm Đàn hương trồng thích hợp ở độ cao 1.800 m so với mặt nước biển trở xuống ở những vùng đồi có cây gỗ bụi phát triển, nên trồng xen cây đàn hương vừa không tốn đất, vừa tiện chăm sóc và đàn hương vẫn phát triển tốt. Nói chung, ở những vùng trồng được chuối tiêu, đu đủ, vải, mít, xoài… đều có thể trồng được đàn hương. Không kiểm soát cỏ dại trong vài năm đầu tiên năm của rừng trồng là nguyên nhân chính gây tử vong và suy cây trồng. Lựa chọn một vùng đất với cỏ dại ít hơn có thể giúp làm giảm các yếu tố đầu vào lao động để kiểm soát cỏ dại. Các vùng đất có nhiều cỏ dại cần phải được dọn dẹp cỏ dại hàng tuần. Thiết lập đàn hương trong một khu vườn mới dễ dàng kiểm soát cỏ dại trong vườn trồng và gỗ đàn hương có thể được điều khiển cùng một lúc. Trồng đàn hương trong một khu vườn mới sẽ tạo tiền đề cho cây phát triển tốt hơn so với khu vườn cũ, nơi các chất dinh dưỡng trong đất đã cạn kiệt. Đàn hương cũng có lợi từ phân bón được áp dụng trong những năm đầu khi trồng. Theo hướng dẫn, Nitrophoska Blue (hoặc phân hữu cơ tương đương) có thể dùng 25-50 g cho đàn hương lúc 6 tháng, 50-100 g lúc 12 tháng, và 200 g ở 24, 36 và 48 tháng. Phân bón này cần được phân phối đồng đều xung quanh tán cây, nhưng không chạm vào thân cây. 1.2 Điều kiện khí hậu và lượng mưa - Nhiệt độ: Đàn hương là cây nhiệt đới, á nhiệt đới, phổ nhiệt độ thích hợp từ 10- 40 độ C. Nhiệt độ thấp hơn 10 độ C cây tạm ngừng sinh trưởng, chồi ngọn chuyển sang ngủ nghỉ. Ở những nơi không có sương giá mùa đông, đàn hương có thể tạm thời chịu được nhiệt 0 độ C, nhưng khi nhiệt độ xuống dưới 0 độ C lá bị rét hại, thời gian lạnh giá càng kéo dài rét hại càng lớn. Nếu nhiệt độ xuống - 3 độ C đến - 5 độ C đàn hương có thể chưa chết rét, có thể do thời gian giá rét ngắn và nhờ cây ký sinh bảo vệ giúp cành lá không bị rét hại. Nhiệt độ cực trị dưới - 10 độ C và thời gian rét liên tục là hai yếu tố chủ yếu hạn chế sinh trưởng của đàn hương. Vì vậy, vùng thích nghi phát triển đàn hương là vùng có nhiệt độ tối thấp, bình quân nhiều năm không thấp hơn 0 độ C, tích ôn nhiệt độ bình quân ngày ≥ 10 độ C, đảm bảo thỏa mãn điều kiện nhiệt độ trồng đàn hương. Lượng mưa: Lượng mưa hàng năm phù hợp với nhu cầu của đàn hương từ 600 - 1.600 mm/năm 1.3 Khoảng cách cây gỗ đàn hương và cây chủ Khoảng cách giữa cây gỗ đàn hương và cây chủ là rất quan trọng để đảm bảo sự tăng trưởng tốt trong toàn bộ vòng xoay của vườn trồng. Khoảng cách tối thiểu của cây đàn hương là 3 m × 6 m hoặc 5 m × 5 m. Với cây ký chủ dài hạn, trồng thưa nhất cũng chỉ cây đến cây là ở vị trí thứ năm trong mỗi hàng. Với những cây đàn hương trồng với khoảng cách 3m, cây chủ sẽ được đặt cách nhau 15m. Nên trồng theo kiểu “bù đắp” để mỗi cây gỗ đàn hương trong vòng 5-6 m có một cây ký chủ dài hạn (xem bên dưới). Số cây ký chủ giai đoạn ngắn sẽ phụ thuộc vào kích thước của cây chủ dài hạn. Trong ví dụ dưới đây, đậu triều đã được trồng xen kẽ. 1.4 Kỹ thuật trồng cây xuống hố 2. KỸ THUẬT CHĂM SÓC CÂY ĐÀN HƯƠNG 2.1 Tỉa cây Các khúc lõi gỗ, đó là các sản phẩm gỗ đàn hương có giá trị nhất, được hình thành trong tâm gỗ của thân cây thấp không có nhánh. Thông qua cắt tỉa hình thành trong 3-4 năm đầu tiên của cây, chúng ta có thể thúc đẩy một thân cây duy nhất và cải thiện cơ hội của một cây tạo thành những lõi gỗ. Phát triển lõi gỗ bắt đầu trong rễ và tiến lên thân cây chính. Một ngã ba thân cây thường sẽ làm chậm tốc độ phát triển lõi gỗ thẳng đứng bắt nguồn lên thân cây chính. Do đó, khối lượng gỗ thịt tại hai nhánh lớn thường là ít hơn so với một thân chính tương đương với kích thước. Cắt tỉa tạo dáng: Cắt tỉa tạo dáng cây non trẻ là phương pháp cắt tỉa hiệu quả nhất vì nó chỉ loại bỏ một số lượng rất nhỏ của sản xuất nguyên liệu lá quang hợp. Điều này đạt được bằng cách 'véo' tất cả các cành phát triển để chúng không cạnh tranh với cành chính. Thường xuyên cắt tỉa các nhánh hình thành và đôi khi cần tỉa nặng hơn với kéo cắt cây, loppers hoặc dao rừng. Mẫu cắt tỉa: Thông thường không nên để một cây không tỉa quá một năm, quá một năm cần phải được cắt tỉa để đưa nó trở lại là một cái cây với một thân cây duy nhất. Mẫu cắt tỉa là khác biệt từ tỉa hình thành ở chỗ nó đòi hỏi một con dao hoặc kéo cắt cây. Phương pháp này có hiệu quả đối với cây con trẻ lên 4 tuổi, nhưng kém hiệu quả cho cây già. Cây già nên được để lại không được tỉa, vì cắt tỉa có thể làm thối tâm gỗ hoặc cây bị bệnh 2.2 Cắt tỉa khắc phục hậu quả Tỉa lại để một cành chính duy nhất thường là cần thiết khi cành trung tâm bị hư hỏng, có thể bằng gió, một con chim hay một vật khác rơi. Điều này có thể được thực hiện ngay lập tức sau khi cành đã phục hồi ra nhánh Một cây đàn hương đã được tỉa một cách chính xác có (Hình a) • Một thân cây và một cành chính đứng đầu • Một tán lá kéo dài khoảng hai phần ba chiều cao của cây, cung cấp một khu vực tốt để quang hợp, mà sẽ đảm bảo cây phát triển mạnh mẽ • Một tán mà thuôn nhọn về phía đầu, cung cấp sự cân bằng tốt (một trọng tâm thấp) Một ví dụ về một cây đàn hương đã được cắt tỉa không đúng có (Hình b): • Cậy bị 'kẹo', bởi vì quá nhiều ngành thấp hơn đã được gỡ bỏ • Mái vòm này giảm làm giảm khả năng quang hợp và ảnh hưởng đến sức sống của cây • Nhiều nhánh ở phía trên, làm cho đầu cây nặng và không ổn định, đặc biệt là trong gió. 3. KỸ THUẬT PHÒNG TRỪ BỆNH Đàn hương là cây dễ tính, phổ thích nghi rộng, yêu cầu điều kiện sinh thái không quá khắt khe, là cây ít sâu bệnh tuy nhiên để cho cây có thể phát triển tốt, người trồng nên theo dõi và kiểm soát một số bệnh tiêu biểu sau. 3.1 Các loại bệnh 3.1.1 Bệnh nhiễm nấm rễ (Phellinus noxius) Phellinus noxius là một nhiễm nấm rễ có khả năng giết cây giống và cây đàn hương. Các lá cây bị nhiễm bệnh sẽ nhanh chóng chuyển từ màu xanh sang màu nâu trước khi lá rụng xuống trong vòng một vài tuần đó là các triệu chứng đầu tiên. Nếu bệnh chưa được ngăn ngừa, sẽ xuất hiện một đoạn da màu nâu hiện ra ở gần gốc cây, đó là nơi phát tán bệnh. Các bệnh lây truyền qua hệ thống rễ cây bị ảnh hưởng, và nhiễm trùng do đó có thể lan nhanh sang các cây khác trong rừng trồng. Cách phòng bệnh nấm rễ cây Cách tốt nhất để tránh bệnh nấm rễ cây là: • Tránh trồng ở những nơi bệnh này đã tồn tại • Lựa chọn một vùng đất dễ thoát nước và trên một sườn dốc nhẹ bởi đất ngập nước thúc đẩy sự tăng trưởng của nấm • Loại bỏ tất cả các cây tạp khác khi trồng ở vùng đất mới hoàn toàn vì các cây tạp này có thể mang mầm bệnh đến cho cây đàn hương. Tốt nhất ta nên đốt chúng đi để trừ bệnh. • Để một thời gian ngắn sau khi dọn dẹp vùng trồng để đảm bảo các loại bệnh đã bị phân hủy • Trồng cây thân tảo tiếp giáp với mỗi cây đàn hương (ví dụ: Cây thuốc giấu (Vinil), Riềng tía (gừng đỏ) và Chi Huyết dụ, được cho là giúp ngăn ngừa sự lây lan của nhiễm trùng. • Tránh không cần thiết cắt vào cây đàn hương • Tỉa trong điều kiện khô để hạn chế nguy cơ nhiễm trùng cắt cành và giúp nhanh lành vết thương (vì gỗ đàn hương phát triển nhanh chóng trong mùa khô) • Tránh chuyển cây bị nhiễm bệnh vào các đồn điền gỗ đàn hương. Cách kiểm soát bệnh nhiễm nấm rễ cây Kiểm soát bệnh nhiễm nấm rễ cây có thể khó khăn. Khi trở thành một cây nhiễm nấm, điều quan trọng là để giảm sự lan truyền của nó tới các cây khác trong vườn cây, theo đó: • Giảm số lượng người đi bộ xung quanh và chạm vào khu vực bị ảnh hưởng của cây và sau đó chạm vào cây (khỏe mạnh) khác mà không rửa tay và chân bằng xà phòng và nước • Loại bỏ và đốt cháy các nhánh cây bị rụng xuống • Cắt tạo một vòng tròn rộng (5-10 m, đường kính) xung quanh các cây bị ảnh hưởng với một cái thuổng để cắt rễ cây • Khử trùng các dụng cụ được sử dụng trên một cây bị nhiễm bệnh bằng cách rửa tay bằng xà bông và nước, và sau đó đặt chúng vào trong lửa hoặc nước sôi trước khi sử dụng chúng trên một cây khỏe mạnh. Khi có các dấu hiệu đầu tiên của triệu chứng, chẳng hạn như làm khô lá, một số người trồng tin rằng các phương pháp kiểm soát sau đây giúp giảm thiểu sự lây nhiễm:
Nếu cây bị giết bởi nấm, nó vẫn còn là một nguồn lây nhiễm cho các loại cây khác. Cây chết cần phải được đốt cháy để giết bất kỳ bệnh còn lại trong vườn và đất. Đào và phá vỡ các rễ cũng là một cách quan trọng để giảm chuyển động của các loại nấm dọc theo rễ cây khác trong vườn cây. 3.1.2 Bệnh chấm đen lá (Blackspot) Bệnh chấm đen lá là một bệnh nấm có ảnh hưởng đến lá của gỗ đàn hương, đặc biệt là khi cây còn nhỏ. Mặc dù bệnh chấm đen lá thường sẽ không giết một cây, nó là một dấu hiệu cho thấy điều kiện quá ẩm cho gỗ đàn hương. Bệnh chấm đen lá có thể xuất hiện liên tục, và sự hiện diện của nó sẽ phụ thuộc vào sự thay đổi môi trường theo mùa. Nếu bệnh chấm đen lá xuất hiện dai dẳng trong năm, đây là một dấu hiệu cho thấy khí hậu không phải là lý tưởng để trồng gỗ đàn hương. 3.1.3. Sâu bệnh Côn trùng hút nhựa
Côn trùng chích hút khác nhau xảy ra trên cây đàn hương, bao gồm cả bọ, rệp, sâu đục thân cùng bọ cánh cứng Những loài côn trùng có nhiều ở một số khu vực nội địa hóa và vào những thời điểm nhất định trong năm, nhưng không được coi là một loại dịch hại nghiêm trọng của gỗ đàn hương. Những loài côn trùng phổ biến hơn trên cây con yếu và hiếm khi xảy ra trên cây trồng khỏe. Phương pháp tốt nhất để kiểm soát các loài gây hại là đảm bảo rằng các cây gỗ đàn hương được trồng ở vùng đất phù hợp, kiểm soát cỏ dại tốt. Những hoạt động này sẽ giúp thúc đẩy sức sống cây để đảm bảo rằng các loài gây hại không trở thành vấn đề. Các loại bọ và rệp được kiểm soát bằng cách sử dụng thuốc trừ sâu dầu trắng; Tuy nhiên, phun nên được áp dụng để loại trừ các vật gây hại và tránh làm chết các côn trùng có ích. 2.2 Các vấn đề khác ảnh hưởng đến cây + Chăn thả gia súc Các lá của tất cả các loài gỗ đàn hương thường rất ngon miệng cho gia súc. Cả gia súc hoang dã và gia súc chăn nuôi có thể ăn ngọn non và làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến cơ hội sống sót của cây trồng. Cây gỗ đàn hương có thể cần phải có ít nhất 5 tuổi trước khi nó có thể chịu đựng được chăn thả gia súc. Các phương pháp duy nhất có hiệu quả của kiểm soát chăn thả gia súc là trông coi cẩn thận hoặc làm hàng rào trồng. Nếu không kiểm soát như vậy, việc chăn thả gia súc hoàn toàn có thể tiêu diệt các đồn điền gỗ đàn hương khi còn non. + Chim ăn hạt Thịt ngọt ngào của trái cây gỗ đàn hương là một loại thực phẩm quý giá cho nhiều loại chim. Các loài chim luôn tìm ăn trái cây là lý do chính không thu thập đủ hạt giống được cho trồng hoặc bán. Vấn đề rõ rệt hơn là ở những địa điểm bị cô lập, các loài chim luôn tìm ăn trong thời gian dài vì vậy rất khó khăn cho một người nông dân thu thập hạt giống thường xuyên. Trồng mới gần khu vực làng hoặc vườn sẽ giúp nông dân duy trì cây và hạn chế tổn thất hạt giống từ các loài chim. Hạt cũng là nguồn có giá trị đặc biệt của một cây đàn hương. Vì vậy bảo vệ hạt bằng cách sử dụng một mạng lưới trên tán cây hoặc nhánh của nó. Một phương pháp khác, trong đó có một tác dụng hạn chế, là dùng các đồ vật treo bóng vào cành cây để đánh lạc hướng và dọa những loài chim. Bù nhìn cũng có thể có hiệu quả. Tuy nhiên, nhiều loài chim sẽ nhanh chóng phát hiện ra những thủ thuật này. + Cháy
Ảnh chỉ có tính chất minh họa Các vùng trồng gỗ đàn hương Lý tưởng nhất nên được thành lập ở khu vực có bảo vệ gió tốt, để hạn chế thiệt hại do lốc xoáy. Việc sử dụng cây chắn gió được biết đến để chịu được gió lớn, chẳng hạn như gỗ sồi, có thể làm giảm tốc độ gió trong vùng trồng gỗ đàn hương. Cây gỗ đàn hương có xu hướng bị phá vỡ dưới gió xoáy, nhưng có thể phục hồi thông qua tăng trưởng mới từ thân cây bị hư hỏng. Cây đàn hương không chịu được lửa và sẽ chết ngay cả khi tiếp xúc với một ngọn lửa cường độ thấp. Tản nhiên liệu có thể gây cháy trong tiểu điền gỗ đàn hương nên được giữ ở mức tối thiểu bằng cách loại bỏ các mảnh vụn gỗ từ vùng trồng. Trong mùa khô, chăm sóc cần được thực hiện để hạn chế người dân đốt cháy gần và hướng gió của khu rừng trồng gỗ đàn hương.Cây đàn hương không nên trồng ở các khu vực dễ bị cháy rừng (ví dụ như gần tre khô). Loài cây chịu lửa (như xoài) có thể được trồng như một bộ đệm để hạn chế sự lây lan của lửa. + Lốc xoáy
Ảnh chỉ có tính chất minh họa Các vùng trồng gỗ đàn hương Lý tưởng nhất nên được thành lập ở khu vực có bảo vệ gió tốt, để hạn chế thiệt hại do lốc xoáy. Việc sử dụng cây chắn gió được biết đến để chịu được gió lớn, chẳng hạn như gỗ sồi, có thể làm giảm tốc độ gió trong vùng trồng gỗ đàn hương. Cây gỗ đàn hương có xu hướng bị phá vỡ dưới gió xoáy, nhưng có thể phục hồi thông qua tăng trưởng mới từ thân cây bị hư hỏng. |
