Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Lê Quang Minh - Bác sĩ Chấn thương chỉnh hình - Khoa Ngoại tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.
Bong gân là tình trạng xảy ra khi các dây chằng bị giãn hoặc rách do chấn thương. Bong gân ở cổ chân là tình trạng thường gặp nhất. Khi bị bong gân, người bệnh cần xử trí đúng để có thể nhanh chóng bình phục và tránh những hậu quả không đáng có.
Bong gân được chia ra 3 cấp độ:
● Cấp độ 1 - Nhẹ: Dây chằng chỉ bị giãn một ít;
● Cấp độ 2 - Nặng: Dây chằng bị rách một phần;
● Cấp độ 3 - Rất nặng: Dây chằng bị đứt hoàn toàn.
Cần nhận biết các dấu hiệu của bong gân để phân biệt với gãy xương, từ đó có cách xử trí phù hợp. Các dấu hiệu khi bị bong gân có thể là:
● Đau nhói ở vùng khớp bị tổn thương: Cảm giác đau nhói ở vùng tổn thương, đặc biệt tăng lên khi cử động, di chuyển. Sau đó, khớp cứng lại và người bệnh không còn cảm thấy đau. Tuy nhiên, khoảng 1 giờ sau, vùng khớp bị tổn thương đau nhức trở lại, sưng và bầm tím do chảy máu ở bên trong và rối loạn vận mạch.
● Không đi lại được, không cử động được: Nếu bong gân ở cổ chân, cổ tay, bàn chân, bàn tay, người bệnh sẽ không đi được, không cử động được.
Hầu hết các trường hợp bị bong gân cần phải chụp X-quang để phân biệt với tình trạng gãy xương và siêu âm kiểm tra tình trạng thương tổn của các dây chằng.
Bong gân ở cổ chân phải làm thế nào?
- Dùng băng vải hoặc băng thun băng ép vùng khớp bị bong gân để cố định khớp. Cách này sẽ làm giảm đau và giảm sưng, đồng thời nâng đỡ vùng khớp bị tổn thương.
- Chườm lạnh để làm dịu cơn đau và co mạch, giúp giảm sưng. Có thể chườm 4 - 8 lần mỗi ngày, mỗi lần khoảng 15 - 20 phút. Chú ý không để túi đá ở 1 vị trí quá lâu vì có thể sẽ gây ra thương tổn phần mềm vùng đó.
- Kê hoặc nâng cao vùng khớp bị tổn thương để giúp giảm sưng và bầm tím.
- Hạn chế tì đè lên chỗ cổ tay, cổ chân bị bong gân. Nếu cần di chuyển hoặc cử động, người bệnh có thể sử dụng dụng cụ hỗ trợ.
- Nếu người bị bong gân là do chơi thể thao, thì có thể xịt ethyl clorua vào chỗ bị bong gân để làm lạnh tại chỗ, giúp giảm đau. Ngoài ra, cũng có thể dùng các thuốc giảm đau, kháng viêm thông thường. Lưu ý không dùng aspirin vì gây chảy máu và chống ngưng kết tiểu cầu.
Cách xử trí khi bị bong gân ở cổ chân, tổ tay
Trên đây là cách xử trí khi bị bong gân nhẹ, dây chằng chỉ bị giãn hoặc không đứt hoàn toàn. Sau khi hết đau, người bệnh nên tập vận động khớp một cách nhẹ nhàng để máu được lưu thông.
Đối với những trường hợp bị bong gân nặng, người bệnh cần gọi sự trợ giúp từ y tế để được mang nẹp hỗ trợ hoặc băng bột và bất động khớp trong khoảng 4 - 6 tuần, sau đó người bệnh có thể tập vận động lại với các mức độ từ nhẹ đến nặng.
Bong gân là tổn thương thường gặp nên hầu hết người bệnh thường chủ quan và không biết cách xử trí đúng, gây ra những hậu quả nghiêm trọng. Dưới đây là một số lưu ý trong xử trí khi bị bong gân:
● Không dùng rượu, cao để xoa bóp hoặc chườm nóng vào vùng khớp bị tổn thương, bởi có thể gây chảy máu bên trong nhiều hơn.
● Không tiêm thuốc gì vào chỗ bị bong gân để tránh làm giãn mạch, sưng, bầm tím nhiều hơn.
● Không nên băng chỗ bị bong gân quá chặt vì có thể gây đau nhức và bầm tím.
Bong gân là một trong những tổn thương thường gặp và có thể để lại hậu quả nếu không biết cách xử trí đúng. Vì vậy, người bệnh nên đi khám khi có các triệu chứng nặng đã nêu trong bài hoặc khi các triệu chứng dù nhẹ nhưng kéo dài để bác sĩ có thể xác định được chính xác nguyên nhân và đưa ra phương án điều trị phù hợp với tình trạng bệnh hiện tại.
Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là bệnh viện đa khoa có chức năng thăm khám và điều trị các bệnh lý cơ xương khớp như viêm khớp, thoái hóa, thoát vị, đau nhức xương khớp,.... Tại Vinmec cũng đã thực hiện chẩn đoán, điều trị bằng các phương pháp y học hiện đại với các bệnh lý cơ xương khớp, không chỉ đem lại hiệu quả cao mà còn hạn chế tối đa biến chứng bệnh tái phát. Có được thành công lớn là bởi Vinmec luôn trang bị đầy đủ cơ sở vật chất hiện đại, các quy trình thăm khám, điều trị được thực hiện bởi đội ngũ bác sĩ giàu chuyên môn, kinh nghiệm sẽ đem lại kết quả điều trị bệnh tối ưu cho Quý khách hàng.
Để được tư vấn trực tiếp, Quý Khách vui lòng bấm số 1900 232 389 (phím 0 để gọi Vinmec) hoặc đăng ký lịch trực tuyến TẠI ĐÂY. Tải ứng dụng độc quyền MyVinmec để đặt lịch nhanh hơn, theo dõi lịch tiện lợi hơn!
XEM THÊM:
Chấn thương vùng cổ chân rất thường gặp trong thể thao hoặc trong sinh hoạt bình thường hằng ngày. Tình trạng thường gặp nhất là bong gân cổ chân do cổ chân bị lật sang bên hay còn gọi là “lật sơ mi”. Vậy khi bị bong gân cổ chân cần là gì cho nhanh khỏi?
Tình trạng bong gân cổ chân thường bị chúng ta xem nhẹ, nhiều người chỉ chườm hoặc bó lá mà không lường được hậu quả khi điều trị không đúng, không kịp thời.
Bong gân khớp cổ chân là tình trạng các dây chằng xung quang khớp cổ chân bị giãn quá mức, có thể dẫn đến rách một phần hoặc rách toàn bộ dây chằng dưới tác động của lực chấn thương. Bong gân khớp cổ chân có thể gặp ở mọi lứa tuổi, với mức độ tổn thương từ nhẹ đến nặng khác nhau, tùy thuộc mức độ tổn thương dây chằng.
Phần lớn các trường hợp bong gân cổ chân chỉ gặp ở mức độ nhẹ, người bệnh có thể tự điều trị hoặc tự chăm sóc tại nhà bằng cách chườm đá, nghỉ ngơi và phải hạn chế đi lại.
Tuy nhiên, nếu tình trạng bong gân cổ chân ở mức độ vừa và nặng thì bắt buộc phải đến bệnh viện để khám và điều trị kịp thời. Ở mức độ vừa và nặng, nếu người bệnh đến bệnh viện muộn hoặc chữa không đúng (thường là tự đắp lá, tự chữa theo dân gian) sẽ dẫn đến tình trạng bong gân mạn tính. Khi đó, các triệu chứng như sưng, đau sẽ kéo dài dai dẳng ở khớp cổ chân, khớp lỏng, dễ chấn thương tái phát, ảnh hưởng lớn đến lao động, sinh hoạt và chất lượng cuộc sống. Hầu hết bong gân cổ chân xảy ra ở hệ thống dây chằng bên ngoài, nằm ngoài khớp.
Ngay sau chấn thương, khớp cổ chân sẽ đau, kèm theo sưng nề, bầm tím, giảm hoặc mất vận động. Khi tình trạng cấp tính qua đi, thăm khám có thể thấy khớp cổ chân mất vững. Nếu bong gân mức độ nặng, người bệnh có thể nghe tiếng “rắc” khi bị chấn thương, sau đó mất cơ năng linh hoạt ở cổ chân, giống gãy xương.
Chụp X-quang thấy cấu trúc xương không thay đổi, thấy hình ảnh gián tiếp của tổn thương dây chằng như: tổn thương dây chằng bên mác, khe sáng mắt cá trong giãn rộng (tổn thương dây chằng delta-bên chầy).
Chụp cộng hưởng từ (MRI) khi nghi ngờ tổn thương dây chằng mức độ nặng hoặc tổn thương sụn khớp, chụp khi cổ chân hết giai đoạn sưng nề.
Ngay sau bong gân khớp cổ chân sẽ đau kèm theo sưng nề, bầm tím
- Độ 1 (nhẹ): Dây chằng bị kéo giãn nhẹ, tổn thương ở mức độ vi thể trên các sợi xơ với biểu hiện sưng nề nhẹ quanh mắt cá chân.
- Độ 2 (trung bình): Đứt một phần dây chằng với biểu hiện sưng nề mức độ vừa phải quanh khớp cổ chân, cảm giác mất vững khớp cổ chân khi thăm khám.
- Độ 3 (nặng): Đứt hoàn toàn dây chằng, biểu hiện sưng nề, bầm tím toàn bộ khớp cổ chân, khi thăm khám thấy khớp cổ chân mất vững rõ.
Đối với bong gân nhe,̣ bệnh nhân có thể tự điều trị tại nhà bằng các cách sau càng sớm càng tốt:
- Nghỉ ngơi, không đi lại ở chân bị chấn thương
- Chườm đá tại vị trí sưng nề, mỗi lần chườm 20 - 30 phút, mỗi ngày chườm 3 - 4 lần, không đặt đá trực tiếp lên da mà túi đá chườm qua lớp khăn.
- Băng chun: băng ép nhẹ xung quanh khớp cổ chân hoặc dùng thanh nẹp cổ chân lại. Cổ chân cần được nghỉ ngơi do đó bạn nên dùng nạng
- Kê cao chân: trong vòng 48 giờ đầu nên kê chân cao hơn tim.
- Dùng thuốc giảm đau, chống viêm, giảm phù nề như: ibuprofen, alphachoay...
Chườm đá tại vị trí sưng nề do bong gân
Dùng rượu, xoa cao nóng vào nơi bị tổn thương bong gân là sai lầm nghiêm trọng, vì tổn thương dây chằng nghiêm cấm sử dụng các chất gây nóng tác động tại chỗ. Những chất này sẽ làm chảy máu mạnh hơn trong khi tổn thương bong gân cần dùng các thuốc gây lạnh, làm giảm đau tại chỗ. Các chất có tính nóng chỉ nên dùng trong trường hợp gãy xương vì sức nóng sẽ làm tăng tiết dịch, máu làm nhanh liền xương hơn. Tuyệt đối không nên xoa dầu nóng, rượu, cao xoa vào nơi dây chằng tổn thương vì có thể dẫn đến teo cơ, cứng khớp sau này.
Hầu hết các trường hợp bong gân cổ chân không cần phẫu thuật, kể cả bong gân mức độ nặng. Có 3 bước điều trị bong gân khớp cổ chân từ mức độ nhẹ đến nặng:
- Bước 1: Bệnh nhân nghỉ ngơi, bất động, giảm sưng nề.
- Bước 2: Tập luyện để sớm lấy lại biên độ vận động của khớp, tăng cường sức mạnh cơ.
- Bước 3: Tiếp tục tập luyện, thích nghi để trở về các hoạt động sinh hoạt bình thường.
Quá trình này phải mất 3 tuần đối với bong gân mức độ nhẹ, 6 - 12 tuần đối với bong gân mức độ vừa và nặng.
Những trường hợp bong gân mức độ vừa và nặng (khớp cổ chân sưng nhiều, mất vững, mất vận động). Khi đó, ngoài việc giảm đau bằng chườm đá, kê cao chân còn phải tuyệt đối bất động. Bất động bằng băng bột từ 1/3 trên cẳng chân xuống đếc bàn ngón chân trong thời gian tối thiểu 3 tuần. Sau bó bột là giai đoạn tập luyện.
Không xoa bóp, chườm nóng, tiêm bất cứ thuốc gì vào vùng bong gân để tránh làm giãn mạch, chảy máu, phù nề. Không nên băng quá chặt vì có thể sẽ gây đau nhức, bầm tím chỗ bị bong gân.
Phẫu thuật được chỉ định cho những bong gân mức độ nặng mà việc điều trị bảo tồn không hiệu quả, khớp cổ chân mất vững. Có thể tiến hành phẫu thuật nội soi, sử dụng các lỗ vào ở mặt trước khớp cổ chân để đưa camera vào khớp, quan sát diện khớp, bỏ các mảnh bong sụn khớp nếu có. Khâu phục hồi dây chằng hoặc có thể tạo hình lại dây chằng bằng các mảnh ghép từ gân cơ tự thân.
Khởi động thật kỹ trước khi chơi thể thao hoặc thực hiện các hoạt động thể lực khác phòng ngừa bong gân
- Khởi động thật kỹ trước khi chơi thể thao hoặc thực hiện các hoạt động thể lực khác.
- Đi giày thể thao đúng chủng loại, dúng kích cỡ
- Cẩn thận khi bước, chạy hoặc nhảy trên nền mấp mô.
- Giảm hoặc dừng chơi thể thao khi xảy ra tình trạng đau khớp cổ chân.
Cần tránh bong gân tái đi tái lại nhiều lần dẫn đến bong gân mạn tính. Nếu bị bong gân một lần, các dây chằng không được phục hồi hoàn toàn thì sẽ xảy ra bong gân tái diễn nhiều lần. Nếu tình trạng đau kéo dài trên 4 - 6 tuần được gọi là bong gân mạn tính. Cần tránh các hoạt động có xu hướng làm bong gân mạn tính nặng lên như: bước đi trên nền đất mấp mô, chơi các môn thể thao làm cho cổ chân dễ bị vặn xoắn.
Hiện nay, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec chính là địa chỉ uy tín được nhiều bệnh nhân tin tưởng trong thực hiện kỹ thuật chẩn đoán các bệnh lý cơ xương khớp. Khi thăm khám tại Hệ thống y tế Vinmec, Quý khách hàng sẽ được:
- Đội ngũ y - bác sỹ là các chuyên gia đầu ngành, trình độ chuyên môn cao, tận tụy và hết lòng vì lợi ích của bệnh nhân.
- Dịch vụ khám, tư vấn và chữa bệnh toàn diện, chuyên nghiệp.
- Hệ thống trang thiết bị hiện đại, hỗ trợ chẩn đoán và điều trị hiệu quả.
- Không gian khám chữa bệnh hiện đại, văn minh, sang trọng và tiệt trùng tối đa.
- Đảm bảo trọn vẹn sự an toàn và riêng tư cho khách hàng.
- Mô hình quản lý, chia sẻ và kết nối dữ liệu thông tin trực tuyến hiện đại, hiệu quả tối ưu.
Để được tư vấn trực tiếp, Quý Khách vui lòng bấm số 1900 232 389 (phím 0 để gọi Vinmec) hoặc đăng ký lịch trực tuyến TẠI ĐÂY. Tải ứng dụng độc quyền MyVinmec để đặt lịch nhanh hơn, theo dõi lịch tiện lợi hơn!
XEM THÊM: