Đoàn Văn Cừ sinh ngày 25 tháng 3 năm 1913 ở Thôn Đô Đò, xã Nam Lợi, huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định trong một gia đình nông dân. Ông mất ngày 27 tháng 6 năm 2004. Ông còn có các bút danh khác là Kẻ Sỹ, Cư sỹ Nam Hà, ngoài thơ ông còn sáng tác văn xuôi. Về thơ Đoàn Văn Cừ, Hoài Thanh và Hoài Chân có nhận xét: “Những bức tranh trong thơ Đoàn Văn Cừ không phải chỉ đơn sơ vài nét như những bức tranh xưa của Á Đông. Bức tranh nào cũng đầy dẫy sự sống và rộn rịp những hình sắc tươi vui. Mỗi bức tranh là một thế giới linh hoạt". Nhà văn Thu Tứ cũng có ghi nhận: Đoàn Văn Cừ rõ ràng cố ý "chơi" màu: nào mây trắng đỏ, sương hồng lam, đường trắng, đồi xanh, cỏ biếc, áo đỏ, yếm thắm, bò vàng, nắng tía, áo the xanh, đồi thoa son, nào câu đối đỏ, tóc trắng phau phau, cam đỏ chót, nếp trắng như tuyết, mào gà trống thâm như cục tiết, ánh dương vàng chiều muộn... Hoài Thanh bảo Đoàn Văn Cừ "nhận xét rất tinh" và có "hồn thơ phong phú". Chắc chắn thế, nhưng tưởng ông Đoàn còn có, trước tiên có, một tấm lòng yêu quê thắm thiết. Chợ Tết Đoàn Văn Cừ là một bài thơ hay bởi nó lột tả được không khí Tết ở miền quê bình dị. Đó là sự vui tươi, nhộn nhịp, đông đúc với nhiều người và nhiều loại hàng hóa. Đọc bài thơ này ta cảm nhận được không khí tết thật vui tươi và ấm áp. Hãy cùng nhau theo dõi ngay bây giờ nhé các bạn! Dải mây trắng đỏ dần trên đỉnh núi, Sương hồng lam ôm ấp nóc nhà tranh, Trên con đường viền trắng mép đồi xanh, Người các ấp tưng bừng ra chợ Tết. Họ vui vẻ kéo hàng trên cỏ biếc; Những thằng cu áo đỏ chạy lon xon, Vài cụ già chống gậy bước lom khom, Cô yếm thắm che môi cười lặng lẽ. Thằng em bé nép đầu bên yếm mẹ, Hai người thôn gánh lợn chạy đi đầu, Con bò vàng ngộ nghĩnh đuổi theo sau. Sương trắng rỏ đầu cành như giọt sữa, Tia nắng tía nháy hoài trong ruộng lúa, Núi uốn mình trong chiếc áo the xanh, Đồi thoa son nằm dưới ánh bình minh. Người mua bán ra vào đầy cổng chợ. Con trâu đứng vờ rim hai mắt ngủ, Để lắng nghe người khách nói bô bô. Anh hàng tranh kĩu kịt quẩy đôi bồ, Tìm đến chỗ đông người ngồi giở bán. Một thầy khoá gò lưng trên cánh phản, Tay mài nghiên hí hoáy viết thơ xuân. Cụ đồ nho dừng lại vuốt râu cằm, Miệng nhẩm đọc vài hàng câu đối đỏ. Bà cụ lão bán hàng bên miếu cổ, Nước thời gian gội tóc trắng phau phau. Chú hoa man đầu chít chiếc khăn nâu, Ngồi xếp lại đống vàng trên mặt chiếu. Áo cụ lý bị người chen sấn kéo, Khăn trên đầu đang chít cũng bung ra. Lũ trẻ con mải ngắm bức tranh gà, Quên cả chị bên đường đang đứng gọi. Mấy cô gái ôm nhau cười rũ rượi, Cạnh anh chàng bán pháo dưới cây đa. Những mẹt cam đỏ chót tựa son pha. Thúng gạo nếp đong đầy như núi tuyết, Con gà trống mào thâm như cục tiết, Một người mua cầm cẳng dốc lên xem. Chợ tưng bừng như thế đến gần đêm, Khi chuông tối bên chùa văng vẳng đánh, Trên con đường đi các làng hẻo lánh, Những người quê lũ lượt trở ra về. Ánh dương vàng trên cỏ kéo lê thê, Lá đa rụng tơi bời quanh quán chợ.  Phiên chợ Tết bất hủ của Đoàn Văn Cừ đã là hình ảnh đi vào tâm trí của nhiều thế hệ độc giả. Ở đó ta cảm nhận được một hồn hơ dạt dào sức sống. Chỉ với những câu thơ trong bài này ta cũng có thể thấy đâu đó như vang vọng tiếng nói cười khúc khích hỏm hỉnh của một miền quê xưa. Đây cũng chính là một cách để lưu giữ lại các giá trị văn hóa cổ truyền của dân tộc qua các câu thơ giản dị. Ngay từ những câu thơ đầu tiên của bài Chợ Tết, tác giả đã vẽ ra cho con người ta một búc tranh về một sáng tinh mơ khi cả làng chìm trong ánh bình minh. Những dải mây trắng dần lấp ló trên đỉnh đồi. Những giọt sương mai như viên ngọc khẽ đung đưa trên các mái nhà gianh. Để có thể lột tả được bức tranh đó, Đoàn Văn Cừ đã dùng hệ thống hình ảnh vô cùng tinh tế và cảnh vật được nhân hóa với những góc nhìn tuyệt vời. Dải mây trắng đỏ dần trên đỉnh núi, Sương hồng lam ôm ấp nóc nhà tranh, Trên con đường viền trắng mép đồi xanh, Người các ấp tưng bừng ra chợ Tết. Trong bức tranh ấy ta còn thấy được hình ảnh của những con đường quê uốn lượn mép xanh đồi.. Tất cả trông đều ửng sáng và như tô thêm nét đẹp của cả bức tranh. Tất cả cho thấy một nghệ thuật phối thơ thật hài hòa và đặc sắc. Trong bức tranh thiên nhiên sáng mai vô cùng tinh khôi ấy ta bắt gặp được hình ảnh của những con người. Đó là những nam thanh nữ tú, già trẻ gái trai đang từ các thôn ấp nối đuôi nhau đi chợ Tết. Qua đó có thể cảm nhận được sự háo hức và tấp nập. Có thể nói đi chợ Tết cũng giống như đi trẩy hội. Những thằng cu áo đỏ chạy lon xon, Vài cụ già chống gậy bước lom khom, Cô yếm thắm che môi cười lặng lẽ. Thằng em bé nép đầu bên yếm mẹ, Hai người thôn gánh lợn chạy đi đầu, Con bò vàng ngộ nghĩnh đuổi theo sau. Mỗi người đều được Đoàn Văn Cừ miêu tả với các dáng vẻ riêng. Đó chính là con người bình dị, hiền lành, chân thành và vô cùng sinh động. Là cu cậu mặc áo mới màu đỏ chạy lon ton trên các con đường. Là các cụ già tay chống gậy lưng bước lom khom. Hay là các cô thiếu nữ thôn quê vô cùng xinh tươi trong chiếc ướm thắm duyên dáng và rụt rè. Đó cũng là hình ảnh của các em bé còn rụt rè sợ hãi mà nép người bên phía tay mẹ… Tất nhiên bức tranh sẽ kém phần sống động nếu thiếu đi hình ảnh của các đàn bò, lợn, gà đi chợ Tết. Trông chúng mới ngội nghĩnh biết làm sao. Trong khung cảnh thiên nhiên tươi đẹp ấy, mọi người, mọi cảnh vật đều hiện lên vô cùng rực rỡ. Với khổ thơ tiếp theo Đoàn Văn Cừ đã miêu tả không khí chợ Tết vô cùng vui tươi và tinh tế. Sở dĩ có được điều này bởi nhà thơ đã nhân hóa cảnh vật như mang tình người và tưng bừng hơn. Trong không khí tươi đẹp ấy chính là hình ảnh của các con vật, đồ dùng cúng được tô thắm thêm. Và một màu sắc không thể thiếu chính là màu đỏ, bởi con người ta quan niệm màu đỏ là màu của sự may mắn và hạnh phúc. Và đó cũng chính là màu sắc chủ đạo trong bức tranh chợ Tết của Đoàn Văn Cừ. Đầu tiên ta có thể dễ dàng thấy được hình ảnh của bà cụ già với mái tóc bạc trắng. Đó cũng chính là sản phẩm của những năm tháng thời gian trôi lặng lẽ. Và điểm đặc biệt ở đây chính là dấu ấn và bà lão cũng chính là chứng nhân của thời gian. Hình ảnh này đã gợi lên bao suy tư về một con người nhân hậu, thuần phác. Bà cụ lão bán hàng bên miếu cổ, Nước thời gian gội tóc trắng phau phau. Chú hoa man đầu chít chiếc khăn nâu, Ngồi xếp lại đống vàng trên mặt chiếu. Và tác giả đã thành công trong việc khắc họa không gian và thời gian một cách đặc sắc. Bao trùm lên tất cả bức tranh chợ Tét chính là các sản vật đặc trưng. Từ các thức ăn hằng ngày đến các món đồ chơi tết và đến cả các đồ cúng tâm linh đều được bày bán. Qua đó ta có thể thấy được một bức tranh rất đỗi thân quyen của ngày Tết những năm tháng cũ. Đó cũng chính là cái hay và cái tài tình của nhà thơ. Với Chợ Tết Đoàn Văn Cừ đã thành công trong việc chuyển tải không khí Tết đầy hồn nhiên vui tươi. Ở đó có sự chuyển động của không gian, con người và màu sắc. Đó là nét hồn nhiên và bộn bề nhưng lại đậm chất giản dị của cuộc sống. Đồng hành cùng chúng tôi để theo dõi những bài viết hấp dẫn nhất nhé! Thân Ái! |
