Ngày 19/9, câu lạc bộ Valdai đã công bố một báo cáo mới có tên "Trung Đông trong thời điểm khó khăn: Cơn ác mộng từ quá khứ và những thách thức trong tương lai", trong đó phân tích những nhân tố dẫn đến bất ổn trong khu vực. Báo cáo này được soạn thảo bởi đội ngũ các chuyên gia Trung Đông của Viện Nghiên cứu phương Đông, thuộc Viện khoa học Nga, dưới sự chủ trì của Giám đốc Viện Nghiên cứu phương Đông Vitaly Naumkin. Các tác giả của báo cáo chỉ ra rằng, cuộc cách mạng Mùa Xuân Arab khởi phát tại Trung Đông cách đây 6 năm đang đặt ra những thách thức an ninh đối với một khu vực rộng lớn. Những yếu tố dẫn tới sự mất ổn định này bao gồm sự suy yếu hoặc sụp đổ của các thể chế nhà nước; các cuộc chiến đẫm máu, leo thang và lan sang các vùng lãnh thổ lân cận; các cuộc khủng hoảng nhân đạo và sự lây lan của chủ nghĩa khủng bố. Thật không may, sự can thiệp của các thế lực bên ngoài vào công việc nội bộ của các nước ở khu vực Trung Đông đã không mang lại kết quả như mong muốn mà nó còn làm suy yếu cấu trúc an ninh tại khu vực này. Kết quả là toàn bộ khu vực Trung Đông đã chìm trong bất ổn so với thời điểm trước năm 2011.  Những yếu tố gây mất ổn định ở khu vực Trung Đông Theo bà Irina Zvyagelskaya, chuyên viên nghiên cứu cấp cao của Trung tâm nghiên cứu Arab và Hồi giáo thuộc Viện Nghiên cứu phương Đông (Nga), một trong những yếu tố gây mất ổn định chính đối với tình hình hiện nay ở khu vực Trung Đông là việc tăng cường bản sắc tôn giáo thay vì bản sắc nhà nước. Điều này có thể dẫn đến xu hướng nguy hiểm là phi thế tục hóa [xu hướng Hồi giáo hóa trở lại - ND]. Việc phi thế tục hóa có thể dẫn đến việc suy giảm lòng tin đối với các thiết chế của nhà nước cũng như làm xói mòn quyền lực của nhà nước từ trên xuống dưới và làm mất tầm ảnh hưởng của nhà nước đến người dân. "Các quốc gia đang chìm trong tình trạng khủng hoảng bởi những mâu thuẫn nội tại ngày một phát triển trong lĩnh vực tôn giáo, sắc tộc... Điều này cũng dẫn đến sự yếu kém của các thiết chế nhà nước cũng như sự tin tưởng của người dân vào nhà nước dần mất đi ", bà Irina Zvyagelskaya nhận định. Sự sụp đổ một phần hoặc hoàn toàn của các thiết chế nhà nước ở Libya, Yemen và Syria là minh chứng sinh động về những nỗ lực nhằm ảnh hưởng đến tình hình từ bên ngoài đã thất bại. Hậu quả tất yếu của nó là sự gia tăng bất ổn và khiến cuộc khủng hoảng lan rộng ra trong khu vực. Tình hình hiện nay ở Sudan và gần đây là âm mưu đảo chính ở Thổ Nhĩ Kỳ là minh chứng cho thấy cuộc khủng hoảng ở Trung Đông đang lan rộng và xa hơn, Giám đốc Viện Nghiên cứu phương Đông Vitaly Naumkin lập luận. Theo các chuyên gia, một yếu tố quan trọng nữa là sự cân bằng quyền lực truyền thống tại khu vực Trung Đông đã có sự thay đổi. Tam giác quyền lực Arab truyền thống là Ai Cập - Syria - Iraq đã mất dần sự ảnh hưởng tại khu vực, trong khi các quốc gia phi Arab là Iran - Thổ Nhĩ Kỳ - Israel ngày càng mạnh hơn. Thế giới Arab hiện bị chia rẽ sâu sắc tạo ra sự cạnh tranh giữa các quốc gia Arab cũng như các cuộc đấu đá giữa các dòng phái. Cuộc đối đầu hiện nay giữa Iran và Saudi Arabia (thường được mô tả như một cuộc đối đầu giữa hai dòng Hồi giáo Sunni và Shiite) là trọng tâm chú ý của khu vực vì nó trải dài từ Iraq, Syria, Lebanon, Yemen và Bahrain. Cuộc đối đầu này đang làm tình hình thêm mất ổn định và gia tăng nguy cơ đối với toàn bộ khu vực. “Nếu cuộc đối đầu giữa Iran - Saudi Arabia được giải quyết thì đây sẽ là chìa khóa để giải quyết các vấn đề ở Trung Đông”, ông Naumkin lưu ý. Vai trò của Nga tại Trung Đông Kể từ khi Nga - quốc gia ủng hộ chính quyền của Tổng thống al-Assad - trực tiếp tham gia vào cuộc xung đột ở Syria vào cuối năm 2015, nhiều người đã bắt đầu nói về sự trở lại của Nga tại khu vực này cũng như ảnh hưởng của Nga tại đây. Tuy nhiên, các chuyên gia lại có sự đánh giá khác nhau về vai trò của Nga tại Trung Đông. Ông Vitaly Naumkin và các đồng tác giả của báo cáo Valdai cho rằng, sự can thiệp của Nga ở Trung Đông đang dần ổn định và nó đóng một vai trò quan trọng trong cuộc chiến chống khủng bố. Theo ông Hay Yanarocak - chuyên gia nghiên cứu về Trung Đông và châu Phi tại Trung tâm Dayan Moshe, Đại học Tel Aviv, Israel: "51% thành công của Nga trong khu vực đến từ sự thụ động của ông Obama trong chính sách đối với Syria. Ông Obama đã đánh mất sự tin tưởng và khả năng răn đe toàn cầu của mình sau khi ông duy trì “ranh giới đỏ” của mình ở Syria. Nhận thấy dấu hiệu của sự yếu kém đó, Nga bắt đầu hành động quyết liệt hơn trong khu vực". Trong khi đó, ông Khaled Yacoud Oweis từ Viện nghiên cứu quốc tế và các vấn đề an ninh của Đức đánh giá vai trò của Nga ở Syria là khá mâu thuẫn: "Một mặt Nga dội bom vào Syria và phe đối lập dòng Sunni, mặt khác Nga lại muốn đứng ra làm trọng tài. Điều này không thể xảy ra. Nếu Nga muốn đóng một vai trò mang tính xây dựng, Nga phải đứng về phe đa số chứ không phải phe thiểu số". Làm cách nào để Trung Đông có thể thoát khỏi khủng hoảng? Do Trung Đông hiện là nguồn gốc xuất phát của rất nhiều các mối đe dọa khác nhau, chính vì vậy các đấu thủ lớn tham gia vào cuộc chơi tại khu vực này đều cần phải quan tâm giải quyết tất cả các vấn đề của khu vực. “Mặc dù một vấn đề rất quan trọng của Trung Đông là an ninh nhưng chúng ta cũng không nên quên thảo luận các vấn đề khác như phát triển kinh tế, nước, giáo dục..”, bà Zvyagelskaya lưu ý. Các tác giả của báo cáo Valdai cũng đề nghị, cách hiệu quả nhất để giải quyết cuộc khủng hoảng ở Trung Đông (cho dù đây là khó khăn lớn nhất) là tạo ra một hệ thống an ninh mới ở Trung Đông - nơi những mối quan tâm và lợi ích của tất cả các "cầu thủ lớn" của khu vực như Saudi Arabia, Iran, Thổ Nhĩ Kỳ cũng như các quốc gia Arab khác đều được tính đến và có vai trò như nhau./. Theo Nguyễn Hùng/VOV.VN
Trung Đông những ngày gần đây là một nơi hỗn loạn, với các cuộc nội chiến, các cuộc biểu tình rộng khắp, đọ súng xuyên biên giới, nổi loạn có vũ trang, đánh bom xe...
TIN BÀI LIÊN QUAN: Biểu tình phản đối Tổng thống Mohammed Mursi ở Quảng trường Tahrir, Cairo. Trung Đông không chịu thừa nhận rằng Mỹ đã quyết định chuyển hướng sang châu Á. Khu vực này từ chối bước ra khỏi ánh sáng sân khấu. Những gì chúng ta chứng kiến ngày nay là bằng chứng cho thấy những quan điểm lâu đời trong khu vực - những thuyết âm mưu xưa cũ, những sự đơn giản hóa quá mức - là không đúng đắn. Các tuyên bố rằng thế giới chú ý đến khu vực chỉ bởi vì nơi đây có dầu lửa hoặc có chìa khóa giải quyết vấn đề ở Trung Đông liên quan đến Israel hóa ra đều là sai lầm. Trung Đông vẫn tiếp tục giành sự chú ý của giới ngoại giao và các chuyên gia quân sự, tiếp tục khiến các nhà lãnh đạo trên thế giới phải thức đêm thức hôm, và sẽ vẫn là như vậy ngay cả khi nơi đây không có một giọt dầu nào, hoặc nếu xung đột giữa người Ảrập và người Do Thái không tồn tại. Tại sao? Trung Đông đứng ở vị trí trung tâm của các dòng chảy lịch sử và các hệ tư tưởng đối lập. Những gì diễn ra ở đó đang tác động xuyên suốt các biên giới quốc gia và tràn qua các đại dương. Khi phần lớn mọi người đi dự lễ ở nhà thờ vào cuối tuần, hoặc cởi bỏ giày trước khi lên máy bay thì người ta làm điều đó bởi vì một ý tưởng nảy sinh từ Trung Đông. Khu vực này đang rơi vào khủng hoảng do phải hứng chịu nạn tham nhũng tràn lan, lãnh đạo yếu kém, phân biệt đối xử với phụ nữ cùng nhiều vấn đề kinh tế nghiêm trọng khác. Các triết lý đối địch đang tranh giành vì tương lai - người Shiite cạnh tranh với người Sunny, những người chủ trương dân chủ phản đối các lãnh đạo độc tài, người Hồi giáo cố áp đảo những người đa nguyên còn các tín đồ Công giáo e ngại cho tương lai của mình. Đó mới chỉ là một vài nhân tố hun đúc nên các cuộc xung đột. Những người ủng hộ dân chủ có thể đã trở nên mạnh mẽ hơn, nhưng các chiến binh kiên quyết khác đang khao khát tạo ra các nhà nước chống phụ nữ, chống tự do và chống Mỹ. Ẩn ý của những lòng tin đó sẽ trở nên rõ ràng khi lịch sử hé mở. Chẳng hạn như cuộc chiến mới đây ở Gaza, các diễn biến thu hút dư luận ở Ai Cập, chiến dịch trấn áp ở Syria, đánh bom liên tiếp tại Iraq, hay nỗ lực nâng vị thế của người Palestine tại Liên Hợp Quốc. Ai Cập Đường phố ở Cairo ngập tràn nỗi tức giận chống lại Tổng thống Mohammed Mursi, người đã gây bất ngờ cho người dân Ai Cập - và cả Nhà Trắng - khi thông báo ông sẽ nắm giữ các quyền mà nhiều người xem như sự trở lại của một chế độ độc tài. Người biểu tình lo ngại về một cuộc thâu tóm quyền lực của lực lượng Tình Anh em Hồi giáo. Mursi khẳng định quyết định của ông là cần thiết và chỉ mang tính tạm thời. Cuối cùng thì người ta cũng sẽ thấy ai đúng ai sai. Câu trả lời sẽ giúp định ra một tương lai dân chủ ở thế giới Ảrập, nơi Ai Cập dẫn đầu các xu hướng văn hóa, chính trị và hệ tư tưởng. Đó là lý do khi người Ai Cập nhận lửa từ làn sóng nổi dậy ở Tunisia cách đây 2 năm, các nhà lãnh đạo cố chấp trong khu vực đều phải lo sợ. Tất cả các thủ đô ở phương Tây đều phải đánh giá lại các liên minh chiến lược của mình. Iran Mỹ có thể muốn tập trung vào châu Á, nhưng nước này không thể thôi lo lắng về Iran. Một số người sẽ cho rằng lo ngại đó chẳng qua là về dầu lửa, nhưng Mỹ có thể vẫn mua dầu từ một Iran có vũ khí hạt nhân. Obama, và thế giới, lo ngại chương trình hạt nhân của Iran sẽ gây ra một cuộc chạy đua vũ khí hạt nhân ở khu vực bất ổn nhất về chính trị của hành tinh này. Hôm 28/11, Giám đốc Cơ quan Năng lượng nguyên tử Iran tuyên bố nước này sẽ đẩy nhanh tốc độ làm giàu uranium, bất chấp các lệnh cấm vận nặng nề của quốc tế. Trong khi đó, các nhà chức trách Mỹ cảnh báo Tehran đang tìm kiếm các cách thức để chuyển vũ khí sang cho phong trào Hồi giáo Palestine Hamas ở Gaza, chỉ vài ngày sau khi Washington giúp dàn xếp một thỏa thuận ngừng bắn giữa Hamas và Israel. Israel và Palestine Cuộc xung đột này vẫn là một điểm nhức nhối của khu vực và là một thách thức đối với ảnh hưởng của Mỹ. Chính quyền Palestine gửi đề nghị lên Đại hội đồng Liên Hợp Quốc và đã được bỏ phiếu nâng cấp tư cách nhà nước tại tổ chức lớn nhất thế giới này. Israel ngay lập tức tuyên bố mở rộng khu định cư Do Thái bất chấp phản đối từ nhiều nước. Syria Ở Syria, khoảng 40.000 đàn ông, phụ nữ và trẻ nhỏ đã chết vì nội chiến. Quân nổi dậy đang giành được các lợi thế trong chiến dịch lật đổ chế độ của Tổng thống Bashar al-Assad. Tuy nhiên, phương Tây, trong đó có Mỹ, lo ngại về những gì sẽ xảy đến sau khi Assad sụp đổ. Phe đối lập có nhiều người tiến bộ ủng hộ dân chủ nhưng cũng gồm không ít kiểu ý
thức hệ khác, từ người Hồi giáo ôn hòa tới những kẻ cực đoan muốn Syria trở
thành một phần của Thể chế Đế vương Hồi giáo siêu quốc gia. Thanh Hảo (Theo CNN) |
