Phương pháp so sánh trong phân tích kinh doanh

Tài liệu tại doanh nghiệp tính thuế GTGT theo phương pháp khấu trừ và kế toán hàng tồn kho theo phương pháp kê khai thường xuyên tháng 9

  • Đề cương ôn tập môn Kinh tế quốc tế
  • Chapter 19
  • Câu3,4 Chương 4 ktctml PN
  • ÔN TẬP Tthcm - on tap
  • Bai tap 2 - Gui SV - Loi ich va chi phi cua thue quan
  • Chương 5 - Kinh tế thị trường là giai đoạn phát triển cao của kinh tế hàng hoá, trong
  • PDF bài kiểm tra kinh tế chính trị Mác - Lenin

Preview text

ĐẠI HỌC HUẾ
TRƯỜNG ÐẠI HỌC KINH TẾ

KHOA KẾ TOÁN - TÀI CHÍNH

- -

PHÂN TÍCH

HOẠT ĐỘNG KINH DOANH

Biên soạn
TS. TRỊNH VĂN SƠN
ÐÀO NGUYÊN PHI
Huế, 2006

Chương I

NHỮNG CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA

PHÂN TÍCH HOẠT ĐỘNG KINH DOANH

####### MỤC TIÊU CỦA CHƯƠNG I

Nhằm cung cấp: Š Các khái niệm Š Ý nghĩa Š Đối tượng Š Phương pháp nghiên cứu của môn học Š Trình tự phân tích hoạt động kinh doanh

SỐ TIẾT PHÂN BỔ CỦA CHƯƠNG I: 4 Tiết

1. Khái niệm, ý nghĩa và đối tượng của phân tích hoạt động kinh doanh 1.1. Khái niệm “Phân tích, hiểu theo nghĩa chung nhất là sự chia nhỏ sự vật và hiện tượng trong mối quan hệ hữu cơ giữa các bộ phận cấu thành sự vật, hiện tượng đó” 1

“Phân tích hoạt động kinh doanh (PTKD) là quá trình nghiên cứu để đánh giá toàn bộ quá trình và kết quả của hoạt động kinh doanh; các nguồn tiềm năng cần khai thác ở doanh nghiệp (DN), trên cơ sở đó đề ra các phương án và giải pháp để nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh của DN” 2.

Trước đây, trong điều kiện sản xuất kinh doanh đơn giản và với quy mô nhỏ, yêu cầu thông tin cho nhà quản trị chưa nhiều và chưa phức tạp, công việc phân tích thường được tiến hành giản đơn, có thể thấy ngay trong công tác hạch toán. Khi sản xuất kinh doanh càng phát triển thì nhu cầu thông tin cho nhà quản trị càng nhiều, đa dạng và phức tạp. PTKD hình thành và phát triển như một môn khoa học độc lập, để đáp ứng nhu cầu thông tin cho các nhà quản trị.

Phân tích như là một hoạt động thực tiễn, vì nó luôn đi trước quyết định và là cơ sở cho việc ra quyết định. PTKD như là một ngành khoa học, nó nghiên cứu một cách có hệ thống toàn bộ hoạt động sản xuất, kinh doanh để từ đó đề xuất những giải pháp hữu hiệu cho mỗi DN.

Như vậy, PTKD là quá trình nhận biết bản chất và sự tác động của các mặt của hoạt động kinh doanh, là quá trình nhận thức và cải tạo hoạt động kinh doanh một

1 PGS. TS. Phạm Thí Gái. Phân tích hoạt động kinh doanh. NXB Thống Kê, Hà Nội. Trang 5 2 TS. Trịnh Văn Sơn. 2005. Phân tích hoạt động kinh doanh. Đại học Kinh tế Huế. Trang 4

Dựa vào mục đích phân tích mà chúng ta cần sử dụng các loại chỉ tiêu khác nhau, cụ thể: Chỉ tiêu số tuyệt đối, chỉ tiêu số tương đối, chỉ tiêu bình quân. Chỉ tiêu số tuyệt đối dùng để đánh giá quy mô kết quả kinh doanh hay điều kiện kinh doanh. Chỉ tiêu số tương đối dùng trong phân tích các mối quan hệ giữa các bộ phận, các quan hệ kết cấu, quan hệ tỷ lệ và xu hướng phát triển. Chỉ tiêu bình quân phản ánh trình độ phổ biến của các hiện tượng.

Tuỳ mục đích, nội dung và đối tượng phân tích để có thể sử dụng các chỉ tiêu hiện vật, giá trị, hay chỉ tiêu thời gian. Ngày nay, trong kinh tế thị trường các DN thường dùng chỉ tiêu giá trị. Tuy nhiên, các DN sản xuất, DN chuyên kinh doanh một hoặc một số mặt hàng có quy mô lớn vẫn sử dụng kết hợp chỉ tiêu hiện vật bên cạnh chỉ tiêu giá trị. Trong phân tích cũng cần phân biệt chỉ tiêu và trị số chỉ tiêu. Chỉ tiêu có nội dung kinh tế tương đối ổn định, còn trị số chỉ tiêu luôn luôn thay đổi theo thời gian và địa điểm cụ thể.

Phân tích kinh doanh không chỉ dừng lại ở việc đánh giá kết quả kinh doanh thông các chỉ tiêu kinh tế mà còn đi sâu nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến kết quả kinh doanh biểu hiện trên các chỉ tiêu đó. Một cách chung nhất, nhân tố là những yếu tố bên trong của mỗi hiện tượng, quá trình..à mỗi biến động của nó tác động trực tiếp hoặc gián tiếp ở một mức độ và xu hướng xác định đến các kết quả biểu hiện các chỉ tiêu.

Ví dụ : Doanh thu bán hàng phụ thuộc vào lượng bán hàng ra, giá cả bán ra và cơ cấu tiêu thụ. Ðến lượt mình, khối lượng hàng hoá bán ra, giá cả hàng hoá bán ra, kết cấu hàng hoá bán ra lại chịu tác động bởi nhiều yếu tố khác nhau như khách quan, chủ quan, bên trong, bên ngoài...

Theo mức độ tác động của các nhân tố, chúng ta có thể phân loại các nguyên nhân và nhân tố ảnh hưởng thành nhiều loại khác nhau, trên các góc độ khác nhau.

  • Trước hết theo tính tất yếu của các nhân tố: có thể phân thành 2 loại: Nhân tố khách quan và nhân tố chủ quan.

Nhân tố khách quan là loại nhân tố thường phát sinh và tác động như một yêu cầu tất yếu nó không phụ thuộc vào chủ thể tiến hành hoạt động kinh doanh. Kết quả hoạt động của mỗi DN có thể chịu tác động bởi các nguyên nhân và nhân tố khách quan như sự phất triển của lực lượng sản xuất xã hội, luật pháp, các chế độ chính sách kinh tế xã hội của Nhà nước, môi trường, vị trí kinh tế xã hội, về tiến bộ khoa học kỹ thuật và ứng dụng. Các nhân tố này làm cho giá cả hàng hoá, giá cả chi phí, giá cả dịch vụ thay đổi, thuế suất, lãi suất, tỷ suất tiền lương..ũng thay đổi theo.

Nhân tố chủ quan là nhân tố tác động đến đối tượng nghiên cứu phụ thuộc vào nỗ lực chủ quan của chủ thể tiến hành kinh doanh. Những nhân tố như: trình độ sử dụng lao động, vật tư, tiền vốn, trình độ khai thác các nhân tố khách quan của DN làm ảnh hưởng đến giá thành, mức chi phí thời gian lao động, lượng hàng hoá, cơ cấu hàng hoá...

  • Theo tính chất của các nhân tố có thể chia ra thành nhóm nhân tố số lượng và nhóm các nhân tố chất lượng.

Nhân tố số lượng phản ánh quy mô kinh doanh như: Số lượng lao động, vật tư, lượng hàng hoá sản xuất, tiêu thụ... Ngược lại, nhân tố chất lượng thường phản ánh hiệu suất kinh doanh như: Giá thành, tỷ suất chi phí, năng suất lao động..ân tích kết quả kinh doanh theo các nhân tố số lượng và chất lượng vừa giúp ích cho việc đánh giá chất lượng, phương hướng kinh doanh, vừa giúp cho việc xác định trình tự

sắp xếp và thay thế các nhân tố khi tính toán mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố đến kết quả kinh doanh.

  • Theo xu hướng tác động của nhân tố, thưòng người ta chia ra các nhóm nhân tố tích cực và nhóm nhân tố tiêu cực.

Nhân tố tích cực là những nhân tố tác động tốt hay làm tăng độ lớn của hiệu quả kinh doanh và ngược lại nhân tố tiêu cực tác động xấu hay làm giảm quy mô của kết quả kinh doanh. Trong phân tích cần xác định xu hướng và mức độ ảnh hưởng tổng hợp của các nhân tố tích cực và tiêu cực.

Nhân tố có nhiều loại như đã nêu ở trên, nhưng nếu quy về nội dung kinh tế thì có hai loại: Nhân tố thuộc về điều kiện kinh doanh và nhân tố thuộc về kết quả kinh doanh. Những nhân tố thuộc về điều kiện kinh doanh như: Số lượng lao động, lượng hàng hoá, vật tư, tiền vốn...ảnh hưởng trực tiếp đến quy mô kinh doanh. Các nhân tố thuộc về kết quả kinh doanh ảnh hưởng suốt quá trình kinh doanh từ khâu cung ứng vật tư đến việc tổ chức quá trình sản xuất cho đến khâu tiêu thụ sản phẩm và từ đó ảnh hưởng đến kết quả tổng hợp của kinh doanh như nhân tố giá cả hàng hoá, chi phí, khối lượng hàng hoá sản xuất và tiêu thụ.

Như vậy, tính phức tạp và đa dạng của nội dung phân tích được biểu hiện qua hệ thống các chỉ tiêu kinh tế đánh giá kết quả kinh doanh. Việc xây dựng tương đối hoàn chỉnh hệ thống các chỉ tiêu với cách phân biệt hệ thống chỉ tiêu khác nhau, việc phân loại các nhân tố ảnh hưởng theo các góc độ khác nhau không những giúp cho DN đánh giá một cách đầy đủ kết quả kinh doanh, sự nỗ lực của bản thân DN, mà còn tìm ra được nguyên nhân, các mặt mạnh, mặt yếu để có biện pháp khắc phục nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh.

Khi phân tích kết quả kinh doanh biểu hiện bằng các chỉ tiêu kinh tế dưới sự tác động của các nhân tố mới chỉ là quá trình “định tính”, cần phải lượng hoá các chỉ tiêu và nhân tố ở những trị số xác định với độ biến động xác định. Ðể thực hiện được công việc cụ thể đó, cần nghiên cứu khái quát các phương pháp trong phân tích kinh doanh.

1. Các phương pháp phân tích kinh doanh 1.2. Phương pháp so sánh So sánh là một phương pháp được sử dụng rất rộng rãi trong PTKD. Sử dụng phương pháp so sánh trong phân tích là đối chiếu các chỉ tiêu, các hiện tượng kinh tế đã được lượng hoá có cùng một nội dung, một tính chất tương tự để xác định xu hướng và mức độ biến động của các chỉ tiêu đó. Nó cho phép chúng ta tổng hợp được những nét chung, tách ra được những nét riêng của các hiện tượng kinh tế đưa ra so sánh, trên cơ sở đó đánh giá được các mặt phát triển hay các mặt kém phát triển, hiệu quả hay kém hiệu quả để tìm các giải pháp nhằm quản lý tối ưu trong mỗi trường hợp cụ thể. Vì vậy, để tiến hành so sánh cần phải thực hiện những vấn đề cơ bản sau đây:

  1. Lựa chọn tiêu chuẩn để so sánh Tiêu chuẩn so sánh là chỉ tiêu được lựa chọn để làm căn cứ so sánh, được gọi là kỳ gốc so sánh. Tuỳ theo mục đích nghiên cứu mà lựa chọn kỳ gốc so sánh cho thích hợp. Các gốc so sánh có thể là:
  • Tài liệu của năm trước (kỳ trước hay kế hoạch) nhằm đánh giá xu hướng phát triển của các chỉ tiêu.
  • So sánh bằng số tương đối: Có nhiều loại số tương đối, tùy theo yêu cầu của phân tích mà sử dụng cho phù

hợp:

+ Số tương đối hoàn thành kế hoạch tính theo tỉ lệ:

  • Số tương đối hoàn thành kế hoạch tính theo tỉ lệ l à kết quả của phép chia giữa trị số của kỳ phân tích so với kỳ gốc của các chỉ tiêu kinh tế. Nó phản ánh tỉ lệ hoàn thành kế hoạch của chỉ tiêu kinh tế.

Số tương đối hoàn thành kế hoạch

Chỉ tiêu kỳ phân tích Chỉ tiêu kỳ gốc

\= x 100 %

So sánh số tương đối hoàn thành kế hoạch là so sánh kết quả vừa tính được với 100%.

Ví dụ : Để minh họa ta sẽ phân tích chi phí tiền lương của công nhân viên bán hàng giữa thực hiện với kế hoạch đặt trong mối quan hệ với kết quả kinh doanh thông qua chỉ tiêu doanh thu tiêu thụ sản phẩm tại một DN với số liệu thu thập như sau:

So sánh Chỉ tiêu Kế hoạch Thực hiện Mức %

  1. Chi phí lương (triệu đồng)
  2. Doanh thu tiêu thụ (triệu đồng)

####### 100

####### 1.

####### 110

####### 1.

####### +

####### +

####### 10

####### 20

*** So sánh mức biến động tuyệt đối:**

  • So sánh số tuyệt đối về Tổng quỹ lương thực tế so với kế hoạch

110 trđ - 100 trđ = 10 triệu đồng

  • So sánh số tuyệt đối về chỉ tiêu doanh thu giữa thực tế và kế hoạch ta có:

1200 trđ - 1000 trđ = 200 trđ.

*** So sánh theo số tương đối:**

  • Số tương đối hoàn thành kế hoạch quỹ lương: %110%
100
110
\=×.
  • Số tương đối hoàn thành kế hoạch doanh thu là: %120%
1000
1200
\=×.

Như vậy so sánh theo số tương đối thì: - Tổng quỹ lương tăng 10%

  • Tổng doanh thu tiêu thụ tăng 20% Nếu xét riêng chỉ tiêu chi phí lương thực tế so với kế hoạch DN đã vượt chi 10% tương ứng 10 triệu đồng.

Nếu xét chỉ tiêu tổng quỹ lương trong mối quan hệ với doanh thu tiêu thụ trong năm cho ta thấy, tốc độ tăng doanh thu tiêu thụ nhanh hơn tốc độ tăng chi phí lương là 10%(120% - 110%). Để thấy rõ việc chi lương này có hợp lý hay không, ta phải

tính mức biến động tương đối của chỉ tiêu chi phí lương giữa thực tế so với kế hoạch được điều với hệ số tăng của quy mô tiêu thụ như sau:

Mức biến động chi phí lương = 110trđ - 100trđ x120% = 110 - 120 = -10 trđ Như vậy kết quả mức độ biến động tương đối có điều chỉnh trên cho ta thấy, so với kế hoạch, thực tế số tiền đã tiết kiệm được trong chi trả lương là 10 triệu đồng. Trong điều kiện như mục tiêu kế hoạch đề ra, doanh thu thực hiện 1 triệu đồng thì tiền lương thực tế phải chi trả là 120 trđ, nhưng thực tế DN chỉ trả 110 trđ, do đó DN đã tiết kiệm được 10 triệu đồng quỹ lương. Qua đây mới cho ta thấy rõ được thực chất tình hình chi trả lương của DN.

+ Số tương đối kết cấu: So sánh số tương đối kết cấu thể hiện chênh lệch về tỉ trọng của từng bộ phận chiếm trong tổng số giữa kỳ phân tích với kỳ gốc của chỉ tiêu phân tích. Nó phản ánh biến động bên trong của chỉ tiêu. ví dụ: Có tài liệu phân tích về kết cấu lao động ở 1 DN như sau:

Kế hoạch Thực tế Chỉ tiêu Số lượng Tỷ trọng Số lượng Tỷ trọng Tổng số công nhân viên 1000 100% 1200 100% Trong đó: - Công nhân sx 900 90% 1020 85%

  • Nhân viên quản lý 100 10% 180 15% Như vậy cùng với sự biến động của tổng số công nhân viên thì kết cấu lao động cuãng thay đổi, tỷ trọng công nhân sản xuất giảm từ 90% xuống còn 85%, tỷ trọng nhân viên quản lý tăng từ 10 lên 15%. Xu hướng thay đổi này không tạo điều kiện tăng năng suất lao động tại doanh nghiệp.

+ Số bình quân động thái: Biểu hiện sự biến động về tỷ lệ của chỉ tiêu kinh tế qua một khoảng thời gian nào đó. Nó được tính bằng cách so sánh chỉ tiêu kỳ phân tích với chỉ tiêu kỳ gốc. Chỉ tiêu kỳ gốc có thể cố định hoặc liên hoàn, tùy theo mục đích phân tích. Nếu kỳ gốc cố định sẽ phản ánh sự phát triển của chỉ tiêu kinh tế trong khoảng thời gian dài. nếu kỳ gốc liên hoàn phản ánh sự phát triển của chỉ tiêu kinh tế qua 2 thời kỳ kế tiếp nhau.

Ví dụ: Có tài liệu về tình hình doanh thu qua các năm ở 1 doanh nghiệp như sau:

Năm Chỉ tiêu

####### 1999 2000 2001 2002 2003

Doanh thu ( triệu đồng) 1000 1200 1380 1518 1593, Số tương đối động thái kỳ gốc cố định

####### 120% 138% 151,8% 159,39%

Số tương đối động thái kỳ gốc liên hoàn

####### 120% 115% 110% 105%

  • Như vậy doanh thu qua các năm của DN đều tăng so với năm 1999, điều này cho thấy quy mô của DN có mở rộng, tuy nhiên tốc độ phát triển của DN có xu

Bước 1 : Xác định đối tượng phân tích: là mức chênh lệch giữa chỉ tiêu kỳ phân tích so với chỉ tiêu kỳ gốc.

Nếu Gọi A 1 là chỉ tiêu kỳ phân tích và A 0 là chỉ tiêu kỳ gốc thì đối tượng phân tích được xác định là: A 1 - A 0 = Δ A

Bước 2 : Thiết lập mối quan của các nhân tố ảnh hưởng với chỉ tiêu phân tích: Giả sử có 3 nhân tố ảnh hưởng là: a,b,c đều có quan hệ tích số với chỉ tiêu phân tích A và nhân tố a phản ánh lượng tuần tự đến c phản ánh về chất theo nguyên tắc đã trình bày ta thiết lập được mối quan hệ như sau:

A = a. b. c Kỳ phân tích: A 1 = a 1 .b 1 .c 1 và Kỳ gốc là: A 0 = a 0 .b 0 .c 0 Bước 3: Lần lượt thay thế các nhân tố kỳ phân tích vào kỳ gốc theo trình tự sắp xếp ở bước 2.

Thế lần 1: a 1 .b 0 .c 0 Thế lần 2: a 1 .b 1 .c 0 Thế lần 3: a 1 .b 1 .c 1 Thế lần cuối cùng chính là các nhân tố ở phân tích được thay thế toàn bộ nhân tố ở kỳ gốc. Như vậy có bao nhiêu nhân tố ảnh hưởng thì có bấy nhiêu lần thay thế.

Bước 4: Xác định mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố đến đối tượng phân tích bằng cách lấy kết quả thay thế lần sau trừ đi kết quả lần thay thế trước nó ta xác định được mức độ ảnh hưởng của nhân tố đó (kết quả lần thay thế trước của lần thay thế đầu tiên là so với kỳ gốc) cụ thể:

+ Ảnh hưởng của nhân tố a : a 1 .b 0 .c0 - a 0 .b 0 .c 0 = ΔAa + Ảnh hưởng của nhân tố b : a 1 .b 1 .c0 - a 1 .b 0 .c 0 = ΔAb + Ảnh hưởng của nhân tố c : a 1 .b 1 .c1 - a 1 .b 1 .c 0 = ΔAc Tổng đại số mức ảnh hưởng của các nhân tố: Δ Aa + Δ Ab + Δ Ac = Δ A b) Phương pháp số chênh lệch Phương pháp số chênh lệch là trường hợp đặt biệt của phương pháp thay thế liên hoàn, nó tôn trọng đầy đủ các bước tiến hành như phương pháp thay thế liên hoàn. Nó khác ở chỗ sử dụng chênh lệch giữa kỳ phân tích với kỳ gốc của từng nhân tố để xác định ảnh hưởng của nhân tố đó đến chỉ tiêu phân tích:

+ Ảnh hưởng của nhân tố a : = (a 1 -a 0 ) .b 0 .c 0 + Ảnh hưởng của nhân tố b : = a 1 .(b 1 -b 0 ) .c 0 + Ảnh hưởng của nhân tố c : = a 1 .b 1 .(c 1 -c 0 ) Ví dụ : Phân tích doanh thu trong mối quan hệ với khối lượng và giá cả của 1 loại sản phẩm tiêu thụ: Doanh thu = khối lượng sản phẩm tiêu thụ x giá bán đơn vị SP

Bảng 2: Tình hình thực hiện chỉ tiêu doanh thu qua 2 năm

TT Chỉ tiêu Năm 2003 Năm 2004 So sánh (+/-) 1 2 3

Doanh thu bán hàng (1000 đ) Khối lượng tiêu thụ (cái) Giá bán đơn vị (1000 đồng)

  1. 1. 100
  2. 1. 96

+20. + - 4

Trong đó: khối lượng là nhân tố phản ánh về mặt lượng được xếp vào vị trí 1 và thay thế trước rồi đến nhân tố giá, phản ánh về mặt chất được thay thế sau.

Ta có thể ký hiệu:

  • Doanh thu D, năm trước D 0 và năm nay D 1
  • Khối lượng tiêu thụ Q, năm trước Q 0 và năm nay Q 1
  • Giá bán đơn vị: g, năm trước g 0 và năm nay g 1 Ta có: D 1 = Q 1 x g 1 và D 0 = Q 0 x g 0 Nếu so sánh năm nay và năm trước về doanh thu ta được chênh lệch doanh thu hay đối tượng phân tích.

U D = D 1 - D 0 = 120 nghìn đ - 100 nghìn đ = +20 nghìn đồng Phần chênh lệch này sẽ do ảnh hưởng của 2 nhân tố là khối lượng và giá bán. - Các nhân tố ảnh hưởng: + Do ảnh hưởng của nhân tố khối lượng tiêu thụ Q UDQ = Q 1 .g 0 - Q 0 .g 0 = 1 x 100 - 100 = +25 nghìn đồng + Do ảnh hưởng nhân tố giá bán đơn vị UDg = Q 1 .g 1 - Q 1 .g 0 = 1 x 96 - 1 x 100 = - 5 nghìn đồng

  • Tổng hợp ảnh hưởng của 2 nhân tố ∆DQ + ∆Dg = 25 + (-5) = +20 = ∆D

1.2. Phương pháp liên hệ Mọi kết quả kinh doanh đều có mối liên hệ với nhau, giữa các mặt, các bộ phận... Ðể lượng hoá các mối liên hệ đó, ngoài các phương pháp đã nêu, trong phân tích kinh doanh còn sử dụng phổ biến các phương pháp liên hệ như: liên hệ cân đối, liên hệ tuyến tính và phi tuyến tính...

  1. Phương pháp liên hệ cân đối Trong quá trình hoạt động kinh doanh của DN hình thành nhiều mối liên hệ cân đối. Cân đối là sự cân bằng về lượng giữa hai mặt, giữa các yếu tố của quá trình KD. Ví dụ như giữa TS và nguồn vốn KD, giữa các nguồn thu và chi, giữa nhu cầu sử dụng vốn và khả năng thanh toán, giữa nguồn huy động và sử dụng vật tư trong SXKD.

Phương pháp liên hệ cân đối được sử dụng nhiều trong công tác lập và xây dựng kế hoạch và ngay cả trong công tác hạch toán để nghiên cứu các mối liên hệ về lượng của các yếu tố và quá trình kinh doanh. Trên cơ sở đó có thể xác định ảnh hưởng của các nhân tố. Ðể minh họa, chúng ta sử dụng bảng cân đối kế toán (Bảng 3).

Bảng 3: Bảng cân đối tài sản năm 2003 của doanh nghiệp X

  1. Giảm chi cho Sất 10
  2. Giảm tồn kho cuối kỳ 10 Cộng 80 Cộng 80

Kết quả cân đối các nhân tố trên cho thấy: Nhân tố chủ yếu để tăng nguồn vật tư là do tăng tồn kho kỳ trước và tăng nguồn tự tìm kiếm trong khi nguồn hợp đồng giảm, phần khác trong khi giảm chi cho sản xuất thì tồn kho lại quá lớn.

  1. Phương pháp liên hệ trực tuyến Là mối liên hệ theo một hướng xác định giữa các chỉ tiêu phân tích, chẳng hạn doanh thu có quan hệ cùng chiều với lượng hàng bán ra và giá bán ra, lợi nhuận có quan hệ cùng chiều với giá thành, với tiền thuế... Trong mối liên hệ trực tiếp này, theo mức phụ thuộc giữa các chỉ tiêu có thể phân thành hai loại quan hệ chủ yếu:
  • Liên hệ trực tiếp: Giữa các chỉ tiêu như giữa lợi nhuận với giá thành.. những trường hợp này, các mối liên hệ không qua một chỉ tiêu liên quan nào: Giá bán tăng (hoặc giá thành giảm) sẽ làm lợi nhuận tăng...
  • Liên hệ gián tiếp: Là quan hệ giữa các chỉ tiêu trong đó mức độ phụ thuộc giữa chúng được xác định bằng một hệ số riêng. Trong trường hợp cần thống kê số liệu nhiều lần để đảm bảo tính chính xác của mối liên hệ thì hệ số này được xác định theo công thức chung của hệ số tương quan.
  1. Phương pháp liên hệ phi tuyến tính Là mối liên hệ giữa các chỉ tiêu trong đó mức liên hệ không được xác định theo tỷ lệ và chiều hướng liên hệ luôn luôn biến đổi: Liên hệ giữa năng suất, sản lượng cây lâu năm (cao su, cà phê) với số năm khai thác, giữa lượng phân bón với năng suất cây trồng, giữa lượng vốn sử dụng với tỷ suất sinh lời của vốn...

Trong những trường hợp này, mối liên hệ giữa chỉ tiêu phân tích (hàm số) với các nhân tố (biến số) thường có dạng hàm luỹ thừa. Ðể quy về hàm tuyến tính, người ta dùng các thuật toán khác nhau như phép loga, bảng tương quan và phương trình chuẩn tắc... Cũng có thể dùng vi phân hàm số của giải tích toán học để xác định ảnh hưởng của các nhân tố đến mức biến động của chỉ tiêu phân tích. Tuy nhiên những mối liên hệ phức tạp này chỉ sử dụng trong phân tích chuyên đề hoặc trong phân tích đồng bộ phục vụ cho yêu cầu của quản lý.

1.2. Phương pháp chi tiết Phương pháp chi tiết được thực hiện theo những hướng sau: a) Chi tiết theo các bộ phận cấu thành chỉ tiêu Chi tiết chỉ tiêu theo các bộ phận cấu thành cùng với sự biểu hiện về lượng của các bộ phận đó sẽ giúp ích rất nhiều trong việc đánh giá chính xác kết quả đạt được. Do đó phương pháp chi tiết theo bộ phận cấu thành được sử dụng rộng rãi trong phân tích mọi mặt về kết qủa sản xuất kinh doanh.

Ví dụ: Giá trị sản xuất công nghiệp cần được chi tiết thành các bộ phận: Giá trị thành phẩm làm bằng nguyên vật liệu của DN, giá trị thành phẩm làm bằng nguyên vật liệu của người đặt hàng, giá trị của dụng cụ tự chế, giá trị của sản phẩm dở dang...

Trong xây dựng, trước hết cần chi tiết thành giá trị xây và lắp đặt cấu kiện, sau

đó trong phần xây cần phải chi tiết đến các phần đổ bê tông, xây tường, móng...v..

Trong phân tích giá thành thường được phân thành các bộ phận như: Chi phí nguyên vật liệu chính, nguyên vật liệu phụ, động lực, chi phí tiền lương, khấu hao máy móc thiết bị, chi phí quản lý phân xưởng...

Các bộ phận lại chi tiết bao gồm nhiều yếu tố cụ thể khác nhau, ví dụ như chi phí sản xuất chung trong chỉ tiêu giá thành lại bao gồm: lương chính, phụ, của nhân viên quản lý phân xưởng, hao mòn TSCĐ chung cho phân xưởng, chi phí phục vụ và quản lý phân xưởng...

  1. Chi tiết theo thời gian Kết quả kinh doanh bao giờ cũng là kết quả của một quá trình. Do nhiều nguyên nhân chủ quan hoặc khách quan khác nhau, tiến độ thực hiện quá trình đó trong từng đơn vị thời gian xác định thường không đều nhau, ví dụ: Giá trị sản lượng sản phẩm trong sản xuất kinh doanh thường phải thực hiện theo từng tháng, từng quý trong năm và thông thường không giống nhau. Tương tự trong thương mại, doanh số mua vào, bán ra từng thời gian trong năm cũng không đều nhau.

Việc chi tiết theo thời gian giúp đánh giá được nhịp điệu, tốc độ phát triển của hoạt động sản xuất kinh doanh qua các thời kỳ khác nhau, từ đó tìm nguyên nhân và giải pháp có hiệu lực để nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh.

Mặt khác, phân tích chi tiết theo thời gian cũng giúp ta nghiên cứu nhịp điệu của các chỉ tiêu có liên quan với nhau như: Lượng hàng hoá mua vào, dự trữ với lượng hàng bán ra; lượng vốn được cấp (huy động) với công việc xây lắp hoàn thành; lượng nguyên vật liệu cấp phát với khối lượng sản phẩm sản xuất... Từ đó phát hiện những yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ thực hiện các chỉ tiêu trong quá trình sản xuất kinh doanh.

  1. Chi tiết theo địa điểm và phạm vi kinh doanh Kết quả sản xuất kinh doanh của DN được thực hiện bởi các bộ phận, phân xưởng, đội, tổ sản xuất.. của các cửa hàng trang trại, xí nghiệp trực thuộc DN.

Thông qua các chỉ tiêu khoán khác nhau như: Khoán doanh thu, khoán chi phí, khoán gọn.. các bộ phận mà đánh giá mức khoán đã hợp lý hay chưa và về việc thực hiện định mức khoán của các bộ phận như thế nào. Cũng thông qua đó mà phát hiện các bộ phận tiên tiến, lạc hậu trong việc thực hiện các chỉ tiêu, khai thác khả năng tiềm tàng trong việc sử dụng các yếu tố sản xuất kinh doanh. Phân tích chi tiết theo địa điểm giúp ta đánh giá kết quả thực hiện hoạch toán kinh tế nội bộ.

1. Trình tự tiến hành phân tích HĐKD 1.3. Các loại hình phân tích kinh doanh a) Căn cứ theo thời điểm của kinh doanh Căn cứ theo thời điểm của kinh doanh thì phân tích chia làm ba hình thức:

  • Phân tích trước khi kinh doanh
  • Phân tích trong kinh doanh
  • Phân tích sau khi kết thúc quá trình kinh doanh Phân tích trước khi kinh doanh còn được gọi là phân tích tương lai, nhằm dự báo, dự đoán cho các mục tiêu có thể đạt được trong tương lai. Phân tích tương lai

Công tác PTKD ở doanh nghiệp phụ thuộc vào loại hình, điều kiện, quy mô kinh koanh và trình độ quản lý ở DN. Do vậy, công tác tổ chức phân tích cần phải đặt ra như thế nào để thích hợp với hình thức tổ chức kinh doanh của DN.

Công tác tổ chức phân tích kinh doanh, thường được tiến hành theo ba bước:

  • Chuẩn bị cho quá trình phân tích
  • Tiến hành phân tích
  • Tổng hợp và đánh giá kết quả phân tích Nội dung của ba bước trên phụ thuộc vào mục đích, yêu cầu và phạm vi phân tích đặt ra. Ba bước tiến hành đều có mối liên hệ nhân quả với nhau, do đó một trong ba bước trên không thực hiện tốt sẽ ảnh hưởng không tốt đến quá trình phân tích.

Chuẩn bị cho quá trình phân tích hay còn gọi là lập kế hoạch cho phân tích. Tùy thuộc vào mục đích, yêu cầu của doanh nghiệp mà xác định nội dung cần phân tích, thời gian cần tiến hành phân tích, nhân sự tham gia, tài liệu chuẩn bị cho phân tích... Ở bước này đáng chú ý là kiểm tra tính hợp pháp và hợp lý của tài liệu phân tích.

Tiến hành phân tích là bước căn cứ trên tài liệu phân tích, xác định đối tượng phân tích, sử dụng các đối tượng phân tích riêng có để chỉ rõ mức độ ảnh hưởng của các nhân tố, phân loại các nhân tố theo nhiều tiêu thức khác nhau để tạo điều kiện cho việc đánh giá đúng kết quả kinh doanh của DN.

Cuối cùng trên cơ sở kết quả phân tích trên, phải tổng hợp và đánh giá được bản chất hoạt động kinh doanh của DN, chỉ rõ những nhược điểm trong quá trình quản lý DN. Từ đó đề ra các biện pháp khắc phục các nhược điểm, phát huy các ưu điểm, khai thác khả năng tiềm tàng để nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh của DN.

٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭

####### TÓM TẮT LÝ THUYẾT CHƯƠNG I

  1. Khái niệm

“Phân tích hoạt động kinh doanh (PTKD) là quá trình nghiên cứu để đánh giá toàn bộ quá trình và kết quả của hoạt động kinh doanh; các nguồn tiềm năng cần khai thác ở doanh nghiệp (DN), trên cơ sở đó đề ra các phương án và giải pháp để nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh của DN”.

II. Đối tượng:

Đối tượng của phân tích hoạt động kinh doanh là quá trình và kết quả của hoạt động kinh doanh cùng với sự tác động của các nhân tố ảnh hưởng đến quá trình và kết quả đó, được biểu hiện thông qua các chỉ tiêu kinh tế.

III. Các phương pháp phân tích:

  1. Phương pháp so sánh:
  1. Tiêu chuẩn so sánh:
  • Tài liệu năm trước ( kỳ trước).
  • Các mục tiêu đã dự kiến ( Tài liệu kế hoạch, định mức).
  • Các chỉ tiêu trung bình ngành, khu vực kinh doanh. b) Điều kiện so sánh: Chỉ tiêu dùng để so sánh phải:
    • Phải phản ánh cùng nội dung kinh tế.
    • Các chỉ tiêu phải cùng sử dụng một phương pháp tính toán.
    • Phải cùng một đơn vị đo lường. c) Kỹ thuật so sánh: Š So sánh bằng so tuyệt đối: Mức biến động của chỉ tiêu = Trị số kỳ phân tích - Trị số kỳ gốc Š So sánh bằng số tương đối:

_ Số tương đối hoàn thành kế hoạch tính theo tỉ lệ:_*

Số tương đối hoàn thành kế hoạch theo tỷ lệ %

Trị số kỳ phân tích Trị số kỳ kế hoạch

\= x 100%

So sánh số tương đối hoàn thành kế hoạch là so sánh kết quả vừa tính được với 100%.

_ So sánh bằng Số tương đối có điều chỉnh theo hướng quy mô chung:_*

Mức biến động tương đối = Chỉ tiêu kỳ phân tích

Chỉ tiêu kỳ gốc

Hệ số điều chỉnh

  • x
  • Số tương đối kết cấu:

Số tương đối kết cấu

Trị số của 1 bộ phận Trị số của tổng thể

\= x 100%

+ Ảnh hưởng của nhân tố a : = (a 1 -a 0 ) .b 0 .c 0 + Ảnh hưởng của nhân tố b : = a 1 .(b 1 -b 0 ) .c 0 + Ảnh hưởng của nhân tố c : = a 1 .b 1 .(c 1 -c 0 )

3. Phương pháp liên hệ cân đối:

Giả sử có chỉ tiêu A = a + b - c

Đối tượng phân tích: Δ A = A 1 - A 0

Ảnh hưởng của các nhân tố:

+ Ảnh hưởng của nhân tố a : = (a 1 -a 0 ) + Ảnh hưởng của nhân tố b : = (b 1 -b 0 ) + Ảnh hưởng của nhân tố c : = - (c 1 -c 0 )

4. Phương pháp chi tiết:

  • Chi tiết theo các bộ phận cấu thành chỉ tiêu
  • Chi tiết theo thời gian
  • Chi tiết theo địa điểm và phạm vi kinh doanh

IV. Trình tự tiến hành phân tích

  • Chuẩn bị cho quá trình phân tích
  • Tiến hành phân tích
  • Tổng hợp và đánh giá kết quả phân tích Nội dung của ba bước trên phụ thuộc vào mục đích, yêu cầu và phạm vi phân tích đặt ra. Ba bước tiến hành đều có mối liên hệ nhân quả với nhau, do đó một trong ba bước trên không thực hiện tốt sẽ ảnh hưởng không tốt đến quá trình phân tích.

٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭٭

CÂU HỎI và BÀI TẬP CHƯƠNG I

  1. Câu hỏi ôn tập
  1. Trình bày khái niệm phân tích hoạt động kinh doanh?
  2. Việc phân tích hoạt động kinh doanh mang lại những lợi ích gì?
  3. Đối tượng của phân tích hoạt động kinh doanh là gì?
  4. Để thực hiện phương pháp so sánh cần phải quan tâm những vấn đề cơ bản nào?
  5. Trình bày các bước tiến hành phương pháp thay thế liên hoàn?Cho ví dụ minh họa?
  6. Cho biết sự khác nhau giữa phương pháp thay thế liên hoàn và phương pháp số chênh lệch?
  7. Trình bày phương pháp liên hệ cân đối?
  8. Trình bày phương pháp chi tiết?
  9. Trình bày khái quát trình tự tiến hành phân tích hoạt động kinh doanh?.

II. Bài tập

Bài 1:

Tình hình về tổng sản lượng lúa của nông trường X biến động qua các năm được tổng hợp thông qua Bảng sau:

Năm Chỉ tiêu

####### 2002 2003 2004 2005

Sản lượng (tấn) 2000 2200 2640 2904

Yêu cầu: Hãy đánh giá tốc độ phát triển tổng sản lượng lúa của nông trường X.

Bài 2:

Có tài liệu về khối lượng sản phẩm sản xuất, mức giờ công cho 1 sản phẩm và đơn giá giờ công qua 2 năm ở một Doanh nghiệp tại Huế như sau:

Phương pháp phân tích so sánh là gì?

So sánh trong phân tích là đối chiếu các chỉ tiêu, các hiện tượng kinh tế đã được lượng hóa, có nội dung và tính chất tương tự để xác định xu hướng, mức độ biến động của các chỉ tiêu. Phương pháp so sánh là một trong những phương pháp tính toán kĩ thuật được sử dụng trong khoa học phân tích kinh tế.

Phương pháp so sánh khi thực hiện phân tích tài chính doanh nghiệp là gì?

Phương pháp so sánh. Phương pháp so sánh được sử dụng để phân tích, đánh giá sự thay đổi của các khoản mục/chỉ tiêu thông qua việc sử dụng báo cáo tài chính của nhiều năm liên tiếp: Phân tích sự thay đổi qua thời gian 2 đến 3 năm cả về số tuyệt đối và số tương đối của các chỉ tiêu trong Báo cáo tài chính.

Phương pháp so sánh số tuyệt đối là gì?

So sánh bằng trị số tuyệt đối: là cách biểu thị quy mô, khối lượng của một chỉ tiêu được so sánh nào đó. Người ta thường gọi đó là trị số của chỉ tiêu kinh tế và là căn cứ để tính được những số liệu tương tự khác.

Kinh tế học sử dụng phương pháp so sánh tính nhằm mục đích gì?

Phương pháp so sánh tĩnh trong kinh tế học là một phương pháp nghiên cứu quan trọng nhằm hiểu rõ tác động của các yếu tố thay đổi lên hệ thống kinh tế mà không yêu cầu theo dõi sự diễn biến thời gian.