VOV.VN - Người xông nhà có ảnh hưởng nhiều đến sự thành công hay thất bại của gia chủ trong năm, bởi vậy nhiều gia đình chọn rất kỹ người xông nhà cho mình. Trong đời sống thường nhật của đồng bào Dao ẩn chứa nhiều điều thú vị về văn hóa, phong tục tập quán... Một trong số đó là tục xông nhà đầu năm; đây là một trong những nghi thức quan trọng với đồng bào mỗi dịp Tết đến, Xuân về. Những lời chúc phúc thường được bà con người Dao dành cho nhau mỗi dịp Tết đến, Xuân về. Với nội dung chúc nhau 1 năm mới ai cũng mạnh khỏe, sống thọ hơn, mùa màng tươi tốt, gia súc đầy đàn, gia cầm đầy chuồng, gia đình hòa thuận, bản làng yên vui… Theo cụ Bàn Phúc Sương, 80 tuổi, ở thôn Bó Mi, xã Tân Phượng (Lục Yên, Yên Bái), không ai biết rõ tục xông nhà vào mùng 1 Tết có từ khi nào, nhưng từ khi cụ còn là 1 đứa trẻ đã thấy ông bà, bố mẹ của mình hàng năm đều chọn người đến xông nhà vào đúng ngày đầu năm mới.  Cụ Bàn Phúc Sương trao đổi với phóng viên về những nét đẹp của tục xông nhà còn được bà con người Dao đỏ gìn giữ đến ngày nay. Theo truyền thống của bà con, người nào vào nhà đầu tiên trong sáng mùng 1 Tết (kể cả thành viên trong gia đình, nhưng không ngủ ở nhà đêm 30 Tết) đó là người xông nhà, xông đất. Người xông nhà có ảnh hưởng nhiều đến sự thành công hay thất bại của gia chủ trong năm, bởi vậy nhiều gia đình chọn rất kỹ người xông nhà cho mình và đó thường là những người sống lành mạnh, sống hòa đồng trong làng, trong xã, nếu cộng thêm kinh tế gia đình khá giả, con cái chăm ngoan càng tốt. “Cổ nhân đã có quy định tìm người xông nhà đầu năm phải chọn theo mệnh. Ví dụ, người mệnh Kim phải chọn người mệnh Mộc, mệnh Thủy; người mệnh Mộc phải chọn người mệnh Thổ; người mệnh Thổ phải chọn người mệnh Kim, mệnh Mộc… cứ đảo đi đảo lại như vậy để tránh bị tương khắc. Người xưa đã có quy định như vậy, nếu mình không chọn kỹ trong năm nếu không may xảy ra chuyện gì không tốt lại khó nghĩ”, cụ Sương cho biết. Tục xông đất đầu năm mới xuất phát từ mong ước có 1 năm mới nhiều may mắn và hạnh phúc, tránh những điều xui xẻo của mọi nhà. Ông Trịnh Hữu Đình - một trong những người được nhiều hộ chọn xông nhà cho biết, thông thường mỗi người sẽ nhận lời giúp xông nhà khoảng 4 - 6 hộ vào sáng mùng 1. Lời chúc trong tiếng Dao cũng rất hay và ý nghĩa, thường ví von và có vần, có điệu. “Thông thường sẽ chúc sẽ có nội dung như hôm nay ngày mới, năm mới, kính chúc đại gia đình họa trên trời rơi xuống gặp gió thổi qua đầu, phiền phức dưới đất tới gặp nước cuốn trôi đi (tức không tới được mình). Chúc mọi người tứ quý bình an, phúc lộc đầy nhà, lợn gà đầy đàn, có trồng cấy có thu hoạch...”, ông Đình cho biết. Để tránh những phiền phức, những điều phải nghĩ ngợi không đáng có trong ngày Xuân và trong năm liên quan đến việc xông nhà, khi nhà chưa có người đến xông “tạp - pịa ploái” bà con thường không mở toang cửa. Và như một thói quen, trong ngày mùng 1 Tết khi mọi người đến nhà nhau chơi, chúc Tết thường hỏi to từ ngoài cổng xem gia đình đã có người xông nhà hay chưa, nếu chưa có mọi người sẽ sang chơi ở nhà khác... Tuy vậy, trong cuộc sống thường ngày cũng không tránh khỏi việc vào nhầm nhà, hoặc trẻ con hàng xóm chạy vào nhà khi người được chọn xông đất chưa đến, vì vậy bà con cũng luôn chủ động, sẵn sàng cách hóa giải. Cụ Bàn Phúc Sương cho biết, trong trường hợp người không được chọn nhưng hợp mệnh, không xung khắc vào nhà đầu tiên hôm mùng 1 Tết sẽ là điều may mắn, tốt lành. “Trường hợp người không hợp mệnh xông nhà tất nhiên gia chủ sẽ không được vui. Tuy nhiên, người đó vẫn sẽ đón tiếp như người chọn xông nhà chính thức. Gia chủ cũng sẽ vẫn dọn mâm, cũng mời rượu, dùng những lời chúc tốt đẹp cho đôi bên, tuyệt đối không dùng những lời không hay cho nhau…”, cụ Sương giải thích. Người xưa quan niệm rằng, việc xông đất hay xông nhà có ảnh hưởng rất lớn đến vận mệnh, tài lộc của gia chủ trong năm đó. Nếu tìm được người xông đất tốt, hợp tuổi thì làm ăn nên làm ra, mọi chuyện tốt lành. Nếu gặp người xông đất không hợp với gia chủ thì cả năm đó sẽ khó khăn, không may mắn. Tuy nhiên, theo thời gian, tục xông đất bây giờ đã không còn đặt nặng về sự may mắn, hậu vận, cũng không còn nhiều quy tắc như trước. Mặc dù vậy, những nét đẹp của tục lệ này vẫn được người Dao đỏ ở xã Tân Phượng, huyện Lục Yên (Yên Bái) gìn giữ cho đến ngày nay./. Sau thời điểm giao thừa, “xông đất” đầu năm là tục lệ không thể thiếu, trở thành một nét văn hóa đẹp, với mong ước một năm may mắn, thịnh vượng và phúc lộc thọ toàn. Thể hiện tinh thần luôn hướng đến những điều may mắn, tốt lành và cầu mong cho các thành viên trong gia đình những điều tốt đẹp nhất. Xông đất còn gọi là đạp đất, là tục lệ đã có từ lâu đời ở Việt Nam. Người xưa quan niệm rằng, người đầu tiên đến chúc Tết gia đình nếu là người hợp tuổi với gia chủ thì nguyên năm gia chủ sẽ gặp nhiều điều may mắn, tài lộc đến nhà. Vì thế mà sau thời điểm giao thừa, vào những giây phút đầu tiên của năm mới, người Việt từ xưa rất coi trọng tục "xông đất". Tục xông đất và những ý nghĩa nhân văn vĩnh cửu! Khoa học phong thủy hiện đại chứng minh mỗi mảnh đất/vùng đất cũng có “từ trường” (tốt/xấu) hợp với người này chẳng hợp với người kia. Việc xông nhà, về bản chất là mang một năng lượng sinh học mới không chỉ cho người mà còn cho cả đất đai. Năng lượng này “đến” vào thời khắc giao mùa/giao thừa (Tết/tiết tức thời điểm chuyển giao cuối năm và đầu năm) thì sự hô ứng, tiếp nhận diễn ra càng “trọn vẹn”. Cũng chính vì vậy mà gọi “xông nhà” hay “xông đất” đều đúng. Thêm nữa, theo tín ngưỡng thờ cúng thì ngày Tết là sự gặp gỡ của đại gia đình, cả ông bà tổ tiên (gia tiên) về phù hộ con cháu, cả gia thần (ông Công ông Táo, tức thổ địa) nên người xông nhà đến còn là sự “chúc phúc” cho cả gia tiên, gia thần. Lời chúc đầu năm luôn được “thiêng” hóa là vì thế. Ai ai cũng đều chúc nhau những điều may mắn. Ai ai cũng hy vọng một năm tràn đầy thành công. Người ta kiêng những điều nói “gở”, nói sái... Thì ra ý thức đổi mới, khát vọng đổi mới có trong sâu thẳm tâm thức của bất cứ ai! Người khách đến đầu tiên vào sáng mồng 1 phải là người do chủ nhà sắp đặt trước, mang theo trái cây hay bánh mứt và lì xì khi có trẻ con trong nhà. Gia chủ sẽ đón tiếp họ vui vẻ, nhiệt tình và nhận những lời chúc tốt đẹp đến với gia đình mình. Những người xông đất chỉ đến khoảng năm mười phút gì đó cầu chúc cho gia đình gia chủ may mắn cả năm. Chỉ vậy thôi, nhưng cũng đã mang đến niềm vui và sự tin tưởng gia đạo mình sẽ may mắn cả năm. Còn người đi xông đất cũng sẽ vui vì họ đã cho đi những điều tốt lành giúp mọi người. Những người đi xông đất thường sẽ có những lời chúc hay các món quà ý nghĩa dành cho gia chủ. Những món quà mang tính chất của sự may mắn như: Kẹo bánh, câu đối,.... Hoặc người tới xông đất sẽ mang theo những phong bao lì xì đỏ mừng tuổi cho gia chủ và cho những thành viên trong gia đình. Giá trị của phong bao lì xì không cần cao và thường sẽ chọn những đồng tiền có màu đỏ. Điều này thể hiện sự may mắn. Nếu nhà có cha mẹ già thì chúc “Bách niên giai lão”, “tăng phúc tăng thọ”; nếu là người buôn bán thì mong “buôn may bán đắt”, “làm ăn phát đạt”, “làm ăn phát tài bằng năm bằng mười năm ngoái”; nếu gặp người làm việc Nhà nước thì chúc “thăng quan tiến chức” hoặc “lên chức lên lương”; gặp trẻ em thì mừng các bé “hay ăn chóng lớn”, “học hành đỗ đạt”. Ông bà ta thường có kinh nghiệm rằng: Ai xởi lởi hồn nhiên, vô tư, thật thà, mặt mũi sáng sủa không có tang và con cái đông đủ cả trai lẫn gái là vía tốt. Sau đó gia chủ cũng gửi lại lời chúc cho người xông đất và lì xì, mời khách thưởng trà. Gia chủ không cần bày cỗ mặn hay bia rượu tiếp đãi. Gia chủ chỉ cần tiếp đãi trà nước, trò chuyện về những điều tốt đẹp vào năm mới. Hoặc bạn cũng có thể thưởng thức 1 ly rượu vang để biểu trưng cho sự may mắn, tấn tài tấn lộc… Khi đến xông nhà cho gia chủ chỉ nên nói tới những câu chuyện vui vẻ, những điều may mắn. Tránh những câu chuyện buồn của năm cũ và không nhắc đến chuyện đã qua. Khi tới nhà người khác xông đất, người xông đất không nên mặc đồ màu đen hoặc màu trắng. Thay vào đó là chọn trang phục có màu sắc tươi tắn, nhã nhặn. Hiện nay có nhiều gia chủ quan niệm không nên nhờ phụ nữ xông đất. Vì thế, nếu bạn là phụ nữ đi cùng hãy vào sau nam giới. Trường hợp xông đất tự nhiên thì gia chủ sẽ thuận theo tuổi tác. Không quá khắt khe trong việc chọn người xông nhà. Đặc biệt người xông đất phải có tuổi hợp với chủ nhà và con vật đại diện của năm đó và tránh tuổi “tứ hành xung”. Tuổi người xông đất nên có Thiên can, Địa chi, Ngũ hành tương sinh đối với gia chủ. Cùng với đó Thiên can, Địa chi, Ngũ hành của năm cũng cần tương sinh với người đó. Hay những người có tên hay, đẹp như Cát, Lộc, Kim, Ngân, Phúc, Thọ, An, Khang… xông đất cũng là một niềm vui với gia chủ. Theo lời khuyên của một số chuyên gia phong thủy, để chọn người xông đất đầu năm, gia chủ nên chọn người thật thà, hồn nhiên, làm ăn phát đạt, con cái đông đủ, mặt mũi sáng sủa, thân hình khoẻ khắn, khôi ngô, không có tang thì sẽ là người tốt, đem lại nhiều may mắn trong năm mới cho gia chủ. Tự xông đất nhà mình được không? Ngày nay, khi mà xã hội ngày càng phát triển thì không còn quá nhiều người quan tâm quá đến vấn đề xông đất. Vì thế trên thực tế thì người trong nhà hoặc họ hàng vẫn tự đi xông đất nếu hợp tuổi. Theo chuyên gia phong thủy Nguyễn Song Hà thì các gia chủ hoàn toàn có thể tự xông đất cho nhà mình. Chuyện lựa ai để xông đất hoàn toàn là quan niệm cá nhân của mỗi gia chủ. Theo thời gian, nhiều phong tục cũng có sự thay đổi phù hợp với xã hội. Tuy nhiên, tục xông đất vẫn được nhân dân coi trọng, nhưng đã có sự nhẹ nhàng hơn, không còn coi nặng về tuổi tác, giới tính của người xông đất cả. Hầu hết hiện nay các gia đình xem việc xông đất là lộc trời cho nên cứ thuận theo tự nhiên, không chuẩn bị người xông đất. Bất kì ai đến nhà xông đất đầu năm được cho là người mang đến may mắn cho mình và mọi người đều vui vẻ. Cách chọn tuổi xông đất Tết Quý Mão 2023 |
