Theo truyền thống của người Việt Nam, lễ cúng ông Công ông Táo thường được tiến hành từ chiều 22, hoặc sáng sớm ngày 23 tháng Chạp, muộn nhất là 12h ngày 23. Vì sao lại như vậy? Nghi lễ cúng ông Táo (23 tháng Chạp) – ba vị thần cai quản việc bếp núc để tổng kết mọi việc lớn nhỏ trong năm của mỗi nhà. Ngày 23 tháng Chạp – ngày ông Táo về chầu trời được xem như ngày đầu tiên của Tết Nguyên đán. Sau khi tiễn đưa ông Táo, mọi người bắt đầu dọn dẹp nhà cửa, lau chùi đồ cúng ông bà tổ tiên, treo tranh, câu đối, cắm hoa ở những nơi trang trọng. Theo tục cổ truyền thì Táo quân gồm hai ông và một bà, tượng trưng là 3 cỗ “đầu rau” hay “chiếc kiềng 3 chân” ở nhà bếp. Lễ vật cúng Táo quân gồm có: Hai mũ cánh chuồn dành cho các Táo ông, một mũ không có cánh chuồn dành cho Táo bà. Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Vũ Tuấn Anh – Giám đốc Trung tâm Lý học Đông phương, lễ cúng ngày 23 tháng Chạp, các gia đình thường cúng trên bàn thờ gia tiên với cách gọi nôm na là cúng ông Công, ông Táo. Tuy nhiên, đây là hai vị thần khác nhau. Ông Công là vị thần cai quản đất đai trong nhà. Ông Táo là 3 vị đầu rau (2 nam, 1 nữ) trông coi việc bếp núc trong gia đình. Lễ cúng 23 tháng Chạp là lễ tiễn chung ông Công, ông Táo về chầu trời, người dân thường gộp chung cúng trên bàn thờ là chưa đúng. Trong ngày này, ông Táo phải được cúng dưới bếp, còn ông Công được cúng trên bàn thờ chính trên nhà cùng với gia tiên mới đúng. Về “phương tiện” để ông Công, ông Táo “chầu trời”, ở miền Bắc thường cúng cá chép còn sống thả trong chậu nước, ngụ ý “cá hóa long” – cá sẽ biến thành Rồng đưa ông Táo về trời. Ở miền Trung, người ta cúng một con ngựa bằng giấy với yên, cương đầy đủ. Còn ở miền Nam thì đơn giản hơn, chỉ cúng mũ, áo và đôi hia bằng giấy là đủ. Ngoài các lễ vật chính kể trên, người ta có thể làm lễ mặn (với xôi gà, chân giò luộc, các món nấu nấm, măng…) hay lễ chay (với trầu cau, hoa, quả, giấy vàng, giấy bạc…) để tiễn Táo quân. Theo các vị xuất gia, việc cúng này cần thành tâm và tùy theo gia cảnh. Lễ vật không nên quá câu nệ, có điều kiện thì làm mâm cơm canh, còn không thì thành tâm hoa quả là được. Không nên đốt nhiều vàng mã, quần áo hoặc sắm sanh ngựa, nhà, ô tô… vì vừa lãng phí mà cũng không thể hiện được cái tâm hướng thiện của mình. Vì sao phải làm trước 12 giờ trưa 23 tháng Chạp?Người Việt Nam quan niệm Táo Quân sẽ lên trời và thưa với Ngọc Hoàng những sự kiện xảy ra trong năm vừa qua ở dưới trần gian. Vì thế người Việt Nam làm lễ tiễn ông Công, ông Táo rất thịnh soạn với mong muốn những điều tốt đẹp nhất sẽ được thưa với Ngọc Hoàng, và những điều không may mắn hoặc không tốt sẽ được báo cáo nhẹ đi, việc làm này có thể là do văn hóa và thói quen từ xa xưa truyền lại. Lễ cúng tiễn đưa Ông Táo chầu Trời thường được cúng vào tối ngày 22 tháng Chạp Âm lịch hàng năm, hoặc sáng sớm ngày 23. Nếu gia chủ vì vướng bận công việc quan trọng thì cũng phải hoàn thành việc thờ cúng trước 12 giờ trưa 23 tháng Chạp vì người Việt quan niệm phải kịp giờ để ông Táo lên thiên đình. Nếu trưa, chiều 23 tháng Chạp mới cáo lễ tiễn đưa Ông Táo về Trời, e rằng Ông Táo sẽ không nhận được lễ vật tâm thành của gia chủ. Sau khi bày lễ, thắp hương và khấn vái xong, đợi hương tàn lại thắp thêm một tuần hương nữa, lễ tạ rồi hóa vàng mã và thả cá chép ra ao, hồ, sông, suối… để thả cá chở ông Táo lên chầu Trời. Theo tín ngưỡng Việt Nam, ngày 23 tháng Chạp là ngày lễ ông Công ông Táo để gia chủ tỏ lòng biết ơn thần Đất, vị thần Nhà, vị thần Bếp núc. Vào ngày này hàng năm, gia chủ sẽ làm lễ tiễn ông Táo về chầu Ngọc Hoàng và báo cáo những sự kiện xảy ra trong năm vừa qua ở hạ giới, trong đó có chuyện của gia đình gia chủ. Năm nay, ngày ông Công ông Táo (ngày 23 tháng Chạp âm lịch năm Quý Mão) rơi vào ngày 2-2-2024 dương lịch. Theo nhà phong thủy Nguyễn Song Hà, khung giờ vàng cúng ông Công ông Táo sau đó tiến hành bao sái và rút tỉa chân hương (nhang) cuối năm đón tết 2023 như sau: Ngày 21 âm (tức 31-1 dương lịch), cúng ông Công ông Táo khởi lễ từ 5 giờ 10 phút đến 6 giờ 50 phút. Bao sái và rút tỉa chân hương bắt đầu tiến hành từ 15 giờ 10 phút đến 16 giờ 50 phút. Ngày này hợp các tuổi Dần, Thân, Tỵ, Hợi, Thìn, Tuất, Sửu, Mùi. Ngày 22 âm (tức 1-2 dương lịch), cúng ông Công ông Táo khởi lễ từ 5 giờ 10 phút đến 6 giờ 50 phút. Bao sái và rút tỉa chân hương bắt đầu tiến hành từ 9 giờ 10 phút đến 10 giờ 50 phút hoặc từ 15 giờ 10 phút đến 16 giờ 50 phút. Ngày này hợp các tuổi Dần, Thân, Tỵ, Hợi, Tý, Ngọ, Mão, Dậu. Ngày 23 âm (tức 2-2 dương lịch), cúng ông Công ông Táo khởi lễ từ 9 giờ 10 phút đến 10 giờ 50 phút. Bao sái và rút tỉa chân hương bắt đầu tiến hành từ 13 giờ 10 phút đến 14 giờ 50 phút. Ngày này hợp các tuổi Tý, Ngọ, Mão, Dậu, Thìn, Tuất, Sửu, Mùi. Sau ngày 23 tháng Chạp không cúng ông Công ông Táo, chỉ tiến hành bao sái và rút tỉa chân hương. Ngày 24 âm (tức 3-2 dương lịch), bao sái và rút tỉa chân hương bắt đầu tiến hành từ 5 giờ 10 phút đến 6 giờ 50 phút hoặc chiều từ 13 giờ 10 phút đến 14 giờ 50 phút. Ngày này hợp các tuổi Dần, Thân, Tỵ, Hợi, Thìn, Tuất, Sửu, Mùi. Ngày 25 âm (tức 4-2 dương lịch) vào ngày lập xuân nên 25, 26, 27 tháng Chạp không được bao sái bàn thờ, rút tỉa chân hương. Ngày 28 âm (tức 7-2 dương lịch), bao sái và rút tỉa chân hương bắt đầu tiến hành từ 5 giờ 10 phút đến 6 giờ 50 phút hoặc từ 9 giờ 10 phút đến 10 giờ 50 phút chiều từ 15 giờ 10 phút đến 16 giờ 50 phút. Ngày này hợp các tuổi Tý, Ngọ, Mão, Dậu, Dần, Thân, Tỵ, Hợi. Nhà phong thủy Nguyễn Song Hà gợi ý lễ vật cúng Táo quân (hai ông, một bà), tùy mỗi gia đình chủ yếu là thành tâm nhưng thông thường cần chuẩn bị những lễ vật như 1 bình hoa, 1 đĩa ngũ quả (thanh long, mãng cầu, trái dừa, đu đủ, xoài), 3 chén chè trôi nước, 3 đĩa mứt, 3 đĩa trà khô, hương, đèn, rượu, kẹo, cốm, bánh. Giấy cúng gồm tiền, vàng, bộ đồ, con ngựa… Ngoài ra, cũng tùy mỗi gia đình có thể cúng mâm cơm thường dùng hằng ngày gồm: Cơm, canh, cá, rau, củ kiệu, đĩa thịt luộc hoặc gà luộc, mắm, đĩa bánh chưng hay bánh tét... để dâng cúng. Bên cạnh đó tín ngưỡng dân gian còn dâng cúng cá chép sống - vật để Táo quân cưỡi về trời. Khi làm lễ cúng xong người dân phóng sinh cá chép. Đặc biệt, ngày 30 Tết phải làm lễ rước ông Táo về ngự ở gia đình để cầu xin ngài phù hộ cho đất nước được thanh bình, nhân dân an lạc. |
