A. CÁC DẠNG BIỂU ĐỒ ĐỊA LÝ I. Hệ thống các biểu đồ thể hiện quy mô và động thái phát triển:
II.Hệ thống các biểu đồ cơ cấu:
B. CÁCH TÍNH TOÁN – XỬ LÍ SỐ LIỆU I. Tính tỉ lệ cơ cấu (%) của từng thành phần trong một tổng thể: *Có hai trường hợp xảy ra: 1. Bảng thống kê có cột tổng số, ta chỉ cần tính theo công thức: Số liệu tuyệt đối của thành phần A x 100 Tỉ lệ cơ cấu (%) của A=_____________________________________ Tổng số 2. Nếu bảng thống kê không có cột tổng số: - Cộng giá trị tuyệt đối của các thành phần để tìm tổng số. - Tính tỉ lệ cơ cấu theo công thức trên. 3. Ví dụ: 3.1: a.Xử lí bảng số liệu 27.1 trang 100-sgk Địa lí 9
b.Vẽ biểu đồ so sánh sản lượng thủy sản nuôi trồng và khai thác của hai vùng BTB và DHNTB. (cột chồng) 3.2: *Xử lí bảng số liệu 31.3 trang 116 * Xử lí bảng số liệu 33.3 trang 123; B36.3-trang 133; II. Tính qui đổi tỉ lệ % của từng thành phần ra độ góc hình quạt để vẽ biểu đồ hình tròn: Qui đổi suy luận như sau: Toàn bộ tổng thể = 100%, phủ kín toàn bộ hình tròn (360o).Do đó 1% tương ứng 3,6o.(chú ý khi làm bài không cần ghi chép tính qui đổi) Đối với biểu đồ cặp 2 nửa hình tròn toàn bộ tổng thể = 100% phủ kín 180o cho nên 1% =1,8o. III. Tính bán kính các vòng tròn: Có hai trường hợp xảy ra:
VD: Giá trị sản lượng công nghiệp của năm A gấp 2,4 lần của năm B, thì S hình tròn năm A lớn gấp 2,4 lần S hình tròn năm B, hay rA=\(\sqrt {2,4} \)rB suy ra rA = 1,54rB *Lưu ý: chỉ tính tương quan cụ thể bán kính của 2 biểu đồ khi 2 biểu đồ sử dụng cùng một thước đo giá trị. IV. Tính các chỉ số phát triển: {-- Nội dung phần IV. Tính các chỉ số phát triển của tài liệu Phương pháp tính toán, xử lí số liệu và các dạng biểu đồ thường gặp trong Địa lí 9 vui lòng xem ở phần xem online hoặc tải về --} V. Một số trường hợp xử lí, tính toán khác: {-- Nội dung phần V. Một số trường hợp khác của tài liệu Phương pháp tính toán, xử lí số liệu và các dạng biểu đồ thường gặp trong Địa lí 9 vui lòng xem ở phần xem online hoặc tải về --}
idialy.HLT.vn - dialy.HLT.vn ● Tính tỉ lệ cơ cấu (%) của từng thành phần trong một tổng thể. Có 2 trường hợp xảy ra - Trường hợp (1): Nếu bảng thống kê có cột tổng. Ta chỉ cần tính theo công thức: Tỉ lệ cơ cấu (%) của (A) = [Số liệu tuyệt đối của (thành phần A)/Tổng số] x 100 - Trường hợp (2): Nếu bảng số liệu không có cột tổng, ta phải cộng số liệu giá trị của từng thành phần ra (tổng) rồi tính như trường hợp (1). ● Tính qui đổi tỉ lệ (%) của từng thành phần ra độ góc hình quạt để vẽ biểu đồ hình tròn. Chỉ cần suy luận: Toàn bộ tổng thể = 100% phủ kín hình tròn (3600), như vậy 1% = 3,60. Để tìm ra độ góc của các thành phần cần vẽ, ta lấy số tỉ lệ giá trị (%) của từng thành phần nhân với 3,60 (không cần trình bày từng phép tính qui đổi ra độ vào bài làm) ● Tính bán kính các vòng tròn. Có 2 trường hợp xảy ra: - Trường hợp (1) . Nếu số liệu của các tổng thể cho là (%). Ta vẽ các hình tròn có bán kính bằng nhau, vì không có cơ sở để so sánh vẽ biểu đồ lớn nhỏ khác nhau. - Trường hợp (2). Nếu số liệu của các tổng thể cho là giá trị tuyệt đối (lớn, nhỏ khác nhau), ta phải vẽ các biểu đồ có bán kính khác nhau. Ví dụ: Giá trị sản lượng công nghiệp của năm (B) gấp 2,4 lần năm (A), thì diện tích biểu đồ (B) cũng sẽ lớn gấp 2,4 lần biểu đồ (A); Hay bán kính của biểu đồ (B) sẽ bằng:Căn bậc hai của 2,4 = 1,54 lần bán kính biểu đồ (A). Lưu ý trường hợp thứ (2) chỉ tính tương quan cụ thể bán kính của hai biểu đồ khi mà hai biểu đồ này sử dụng cùng một thước đo giá trị, ví dụ: GDP của hai năm khác nhau nhưng cùng được tính theo một giá so sánh; Hay sản lượng của các ngành tính theo hiện vật như tấn, triệu mét,...; Hay hiện trạng sử dụng đất cùng tính bằng triệu ha, ha,...) ● Tính chỉ số phát triển. Có 2 trường hợp xảy ra: - Trường hợp (1): Nếu bảng số liệu về tình hình phát triển của ngành kinh tế nào đó trải qua ít nhất là từ 4 thời điểm với 2 đối tượng khác nhau), yêu cầu tính chỉ số phát triển (%). Cách tính: Đặt giá trị đại lượng của năm đầu tiên trong bảng số liệu thống kê thành năm đối chứng = 100%. Tính cho giá trị của những năm tiếp theo: Giá trị của năm tiếp theo (chia) cho giá trị của năm đối chứng, rồi (nhân) với 100 sẽ thành tỉ lệ phát triển (%) so với năm đối chứng; Số đó được gọi là chỉ số phát triển. Ví dụ: Cho bảng số liệu về diện tích và sản lượng và năng suất lúa qua các năm từ 1995 - 2005. - Trường hợp (2): Nếu bảng thống kê có nhiều đối tượng đã có sẵn chỉ số tính theo năm xuất phát. Ta chỉ cần vẽ các đường biểu diễn cùng bắt đầu ở năm xuất phát và từ mốc 100% trên trục đứng. ● Một số trường hợp cần xử lý, tính toán khác. - Tính năng suất cây trồng: Năng suất = Sản lượng/Diện tích (đơn vị: tạ/ha) - Tính giá trị xuất khẩu & nhập khẩu: ▪ Tổng giá trị xuất, nhập khẩu: = Giá trị xuất khẩu + Giá trị nhập khẩu. ▪ Cán cân xuất nhập khẩu: = Giá trị xuất khẩu – Giá trị nhập khẩu. Nếu xuất > nhập: Cán cân XNK dương ( + ) xuất siêu. Nếu xuất < nhập: Cán cân XNK âm ( - ) nhập siêu). ▪ Tỉ lệ xuất nhập khẩu = (Giá trị xuất khẩu /Giá tị nhập khẩu) x 100 - Tính tỉ lệ gia tăng dân số tự nhiên: Gia tăng dân số tự nhiên = Tỉ suất sinh – Tỉ suất tử |
