Văn biểu cảm là gì? Cách làm văn biểu cảmChương trình văn học giảng dạy cấp cơ sở, phổ thông có nhiều thể loại văn học như tự sự, miêu tả, nghị luận, thuyết minh, biểu cảm. Hôm nay cùng tìm hiểu văn biểu cảm là gì, các dạng biểu cảm thường gặp và cách làm văn biểu cảm như thế nào để đạt điểm cao. Show
 Khái niệm văn biểu cảmVăn biểu cảm là gì?Văn biểu cảm là một thể loại văn học mà ở đó người viết sử dụng các yếu tố tình cảm, cảm xúc để bày tỏ tâm tư, cách nhìn nhận, đánh giá về một sự vật, hiện tượng hay con người trong cuộc sống. Người viết qua đó còn khơi gợi những suy nghĩ, sự đồng cảm với người đọc. Khi viết văn biểu cảm người ta có thể lồng vào một chút yếu tố như tự sự, miêu tả…để làm nổi bật lên sự vật, sự việc, con người được nói đến. Từ đó có cái nhìn rõ hơn, dễ bộc lộ cảm xúc một cách chân thật.. Trong đời sống văn chương thì ngoài các thể loại chính được chú trọng hướng tới bao giờ người nghệ sỹ cũng lồng ghép vào yếu tố của văn biểu cảm nhằm đạt được dụng ý nghệ thuật, bày tỏ tình cảm, cảm xúc đối với nhân vật được nhắc tới. Ví dụ văn biểu cảm+ Tuổi thơ tôi gắn liền với những câu chuyện cổ tích của bà mỗi buổi chiều tối bên bếp lửa hồng. Tôi không thể nào quên cái cảm giác ấm áp vào mùa đông năm ấy. Hình ảnh bà chập chờn cứ hiện ra, gương mặt phúc hậu cùng giọng nói ấm áp kể tôi nghe những câu chuyện hay. Giờ đây, sau những năm tháng trưởng thành, tôi không còn được gặp bà nữa. Tôi yêu bà biết bao nhiêu! (Bài viết của học sinh) – Trong đoạn văn trên yếu tố biểu cảm được thể hiện là tình cảm của người cháu nhớ về người bà đã mất. Trong đó có sử dụng cả yếu tố miêu tả, tự sự để nhắc nhớ về những kỉ niệm đã qua khiến mạch cảm xúc được tự nhiên hơn. + Trong thơ ca: “ Nhớ nước, đau lòng con quốc quốc Thương nhà, mỏi miệng cái gia gia Dừng chân đứng lại trời non nước Một mảnh tình riêng ta với ta”. (Trích Qua đèo ngang – Bà Huyện Thanh Quan) Trong bài thơ là nỗi nhớ thương đau đáu của nhân vật trữ tình về một nhà nước trong quá khứ. Đó còn là nỗi niềm hoài cổ về một chế độ cũ nay đã không còn. ✅ Xem thêm >>>Khái niệm cơ bản về văn biểu cảm Đặc điểm văn biểu cảmVăn biểu cảm có đặc điểm luôn nhất quán một cảm xúc, tình cảm với sự vật, sự việc, con người được đề cập tới trong bài. Tình cảm đó có thể là tình yêu thiên nhiên, Tổ quốc, tình cảm với con người hay sự vật, sự việc, thậm chí có thể bộc lộ sự yêu ghét rõ ràng về chủ thể được nói tới. Đặc điểm của văn biểu cảm thể hiện ở lối biểu cảm trực tiếp như nói ra thành lời, sử dụng ngôn ngữ có tính biểu cảm cao như lời than, tiếng kêu, sử dụng các từ mang sắc thái tình cảm như yêu, ghét, nhớ nhung, thương mến… Ngoài ra thì văn biểu cảm còn có cách bộc lộ cảm xúc một cách gián tiếp. Nghĩa là khi muốn bày tỏ tình cảm của mình đối với chủ thể người ta không trực tiếp nói ra cảm xúc của mình mà gửi gắm vào đó qua những câu chuyện hoặc hành động được miêu tả. Dạng này thì đòi hỏi người viết phải lồng ghép được yếu tố tự sự, miêu tả để mạch cảm xúc tuôn trào, người đọc dễ dàng nhận ra tình cảm được bộc lộ là gì. Lưu ý: Trong bài viết văn biểu cảm có thể sử dụng các yếu tố khác (tự sự, miêu tả, thuyết minh, nghị luận…). Nhớ chỉ là điểm xuyết để phục vụ cho thể loại chính. Các yếu tố này chỉ là phụ, phương tiện khơi gợi cảm xúc người viết nên khi viết tránh lạm dụng quá nhiều. – Khi làm bài xác định thể loại văn học phải đọc kỹ đoạn văn, bài văn để tìm ra yếu tố chính được thể hiện trong bài, tránh nhầm lẫn, xác định sai. Các bước làm văn biểu cảmBước 1:Tìm hiểu đề bài Đọc kỹ đề bài, xác định rõ đối tượng được đề cập tới Bước 2: Tìm ý chính Tìm ý cho bài viết gồm các nội dung gì, đi theo trình tự nào. Chỗ nào sử dụng yếu tố biểu cảm trực tiếp và biểu cảm gián tiếp. Lựa chọn các yếu tố khác để hỗ trợ cho thể loại chính (lưu ý có nên cho yếu tố tự sự, miêu tả hay không, có thì cho vào đâu để phù hợp) Bước 3: Lập dàn bài Từ những ý đã tìm triển khai thành dàn bài hoàn chỉnh có mở bài, thân bài, kết bài Bước 4: Viết bài Tiến hành viết bài theo dàn ý đã lập sẵn, đảm bảo theo đúng mạch cảm xúc đã đề ra. Bước 5: Đọc lại và chỉnh sửa Đọc lại bài và sửa lỗi (nếu có). Chú ý các lỗi về dùng từ, diễn đạt… Các dạng văn biểu và cách làmBiểu cảm về người Đây là dạng biểu cảm bày tỏ tình cảm, cảm xúc của người viết về con người. Thường là những tình cảm yêu thương, thương mến hay nỗi nhớ nhung da diết. Các dạng biểu cảm về người như biểu cảm người thân (ông, bà, cha mẹ…). Hoặc các loại biểu cảm người bạn, thầy cô… Cách làm Mở bài: Giới thiệu khái quát về nhân vật biểu cảm nhắc trong bài, tình cảm đối với nhân vật. Thân bài: – Miêu tả sơ qua về nhân vật biểu cảm. Giúp người đọc hình dung rõ về đối tượng được giới thiệu – Bày tỏ tâm tư, tình cảm của mình về nhân vật đó (có thể bày tỏ trực tiếp hoặc gián tiếp hoặc cả trực tiếp lẫn gián tiếp) – Phần biểu cảm có thể theo trình tự từ miêu tả đến biểu cảm hoặc qua những câu chuyện, kỉ niệm với nhân vật để bày tỏ cảm xúc của mình với nhân vật. Kết bài: – Khẳng định lại tình cảm của mình đối với nhân vật – Bày tỏ quan điểm và đánh giá về nhân vật (nếu có) Biểu cảm về sự vật Đối tượng của biểu cảm về sự vật có thể hình ảnh dòng sông, cây cối, đồ vật, con vật… Qua đó bày tỏ tình cảm, đánh giá của mình về sự vật được nhắc tới. Cách làm Mở bài: Giới thiệu khái quát về sự vật được đề cập tới Thân bài: – Miêu tả sơ qua về sự vật được miêu tả – Đối với sự vật thường đi theo trình tự từ kể chuyện, miêu tả để bày tỏ cảm xúc của mình đối với nó Kết bài: – Khẳng định lại tình cảm của mình đối với sự vật được nhắc tới – Mở rộng vấn đề: đánh giá, đưa ra nhận định hoặc kêu gọi sự đồng tình về sự vật. Biểu cảm về một tác phẩm văn học Đây là một dạng khó của thể văn biểu cảm. Trong đó, người viết bày tỏ suy nghĩ, cảm nhận của mình về tác phẩm văn học. Từ đó có những đánh giá, nhận định về nghệ thuật và nội dung mà tác phẩm đề cập tới. Cách làm Mở bài: Giới thiệu khái quát về tác phẩm văn học mà mình cảm nhận Thân bài: – Giới thiệu khái quát về tác giả, hoàn cảnh sáng tác của tác phẩm để người đọc dễ hình dung về tác phẩm đó. – Phân tích tác phẩm dựa vào nghệ thuật đến nội dung. Từ đó bày tỏ suy nghĩ của mình về tác phẩm đó. – Đánh giá về nghệ thuật chung bao trùm trong toàn bộ tác phẩm. Kết bài: – Khẳng định lại cảm nghĩ của mình được nêu ra về tác phẩm – Mở rộng: So sánh với các tác phẩm khác cùng đề tài thấy cái hay của tác phẩm mình. Từ đó có đánh giá khách quan về nhận định của mình đối với tác phẩm. Ví dụ một số đề bài: Em hãy nêu cảm nhận của mình về tác phẩm “làng” của Kim Lân Em có suy nghĩ gì về bài thơ “Sóng” của Xuân Quỳnh Cảm nhận đoạn thơ/đoạn văn sau (Trong một tác phẩm cụ thể) Các nội dung liên quan đến văn biểu cảm là gì, cách làm văn biểu cảm kết quả cao. Hi vọng các bạn hiểu, rút ra cho mình để viết bài văn biểu cảm được hay và sâu sắc. Thuật Ngữ -
I. NỘI DUNG CÂU HỎI LÝ THUYẾT Câu 1 - Trang 87 SGK Đề băn biểu cảm thường chỉ ra đối tượng biểu cảm và tình cảm cần biểu hiện. Hãy chỉ ra những nội dung đó trong các đề sau: a) Cảm nghĩ về dòng sông (hoặc dãy núi, cánh đồng, vườn cây,...): b) Cảm nghĩ về đêm trăng trung thu c) Cảm nghĩ về nụ cười của mẹ d) Vui buồn tuổi thơ e) Loài cây em yêu Trả lời Trong mỗi đề văn biểu cảm thường có hai nội dung chính cần phải xác định: đối tượng biểu cảm và tình cảm cần thể hiện. Tìm hiểu đề văn biểu cảm là phải xác định được hai nội dung này. a. Cảm nghĩ về dòng sông. - Đối tượng biểu cảm là dòng sông (hoặc cánh đồng, vườn cây, ... ) quê hương - Tình cảm cần thể hiện là sự yêu quý của em với dòng sông (hoặc cánh đồng, vườn cây, ... ) đó. b. Cảm nghĩ về đêm trăng trung thu. - Đối tượng biểu cảm là trăng trong đêm trung thu. - Tình cảm yêu thích chân thực của bản thân. c. Cảm nghĩ về nụ cười của mẹ - Đối tượng biểu cảm là nụ cười của mẹ. - Tình yêu thương tôn kính với mẹ. d. Vui buồn tuổi thơ. - Đối tượng biểu cảm là kỉ niệm tuổi thơ. - Những vui buồn và suy nghĩ về những kỉ niệm đó. e. Loài cây em yêu. - Đối tượng biểu cảm là một loài cây bất kì. - Tình cảm được biểu hiện bằng sự yêu thích chăm sóc của em. Câu 2 - Trang 88 SGK Các bước làm bài văn biểu cảm Cho đề bài: Cảm nghĩ về nụ cười của mẹ a) Tìm hiểu đề và tìm ý b) Lập dàn bài c) Viết bài d) Đọc và sửa chữa Trả lời a) Tìm hiểu đề và tìm ý: - Đối tượng phát biểu cảm nghĩ mà đề văn nêu ra là Nụ cười của mẹ - Đặc điểm của nụ cười của mẹ: Nụ cười yêu thương, khích lệ với từng bước đi của em: khi em mới chào đời, khi chập chững những bước đi đầu tiên, khi biết nói, khi lần đầu đi học, mỗi lần được điểm tốt...Không phải lúc nào mẹ cũng cười: chỉ lúc mẹ vui khi được khen, khi em làm việc tốt, khi mẹ cảm thấy hạnh phúcLúc mẹ không cười: Khi em làm mẹ buồn lòng, lúc mẹ ốm, mệt mỏiĐể thấy được nụ cười của mẹ: Luôn cố gắng học tập, ngoan ngoãn và nghe lời để mẹ thấy vui lòng, chăm sóc mẹ thật tốt để mẹ không mệt mỏi... Cảm xúc của em mỗi khi nhìn thấy nụ cười của mẹ: yêu thương, vui vẻ, hạnh phúc, cảm thấy rất ấm áp và tin tưởng vào cuộc sống b) Lập dàn bài Mở bài: Giới thiệu về nụ cười của mẹ và cảm xúc khái quát của bản thân Thân bài: - Đặc điểm nụ cười của mẹ Miêu tả nụ cười của mẹ: đôi mắt mẹ nheo lại, nở nụ cười rực rỡ lộ hàm răng trắng đều như hạt bắp hoặc chỉ là cười mỉm nhưng ánh mắt thì không giấu nổi niềm vuiEm bắt gặp nụ cười của mẹ khi nào: Khi còn bé, khi chập chững biết đi và bập bẹ tập nói; khi mẹ dắt tay em qua cánh cổng trường trong ngày đầu tiên đi học, khi em làm được việc tốt... - Cảm xúc của em mỗi khi nhìn thấy nụ cười của mẹ - Không phải lúc nào mẹ cũng cười: những lúc mẹ buồn, mẹ ốm, mẹ mệt, khuôn mặt mẹ tái nhợt, thiếu sức sống hoặc đôi mắt buồn buồn nhìn xa xăm... - Em phải làm gì để luôn nhìn thấy nụ cười của mẹ? Kết bài: Khẳng định lại vai trò nụ cười của mẹ với cuộc sống của em c) Viết bài Dựa vào dàn bài và dự kiến cách viết từng phần của bài làm thế nào để bày tỏ cho hết niềm yêu thương, kính trọng đối với mẹ. d) Sửa bài Sau khi viết xong, cần đọc lại và sửa chữa bài để bớt những ý thừa, thêm những ý thiếu và kiểm tra các lỗi về chính tả, về ngữ pháp... II. LUYỆN TẬP Bài luyện tập trang 89 SGK Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi: Thông thường người ta đi xa trở lại quê nhà hay kể với bà con láng giềng chuyện lạ phương xa. Riêng tôi về làng, về xứ, lúc nào cũng thích nói đến cái đẹp, cái lớn của quê mình. Tuổi thơ tôi đã hằn sâu trong kí ức những ngọn núi trông xa lấp lánh như kim cương, lúc xanh mờ, khi xanh thẫm, lúc tím lơ, khi rực rỡ như những núi ngọc màu xanh. Những năm tháng xa quê, dông tố cuộc đời tưởng chừng cuốn bay tất cả, nhưng trong tâm tư tôi những dòng sông quê mênh mông vẫn cuồn cuộn chảy, những dòng kinh biêng biếc vẫn lặng lờ trôi. Tôi yêu những cánh đồng bao la vàng rực ngày mùa, mù mù khói ra, thơm vị mía lùi và trắng xóa sương mù sau Tết. Yêu cả chuông chùa ngân thăm thẳm canh khuya. Tôi yêu ánh nắng chiều ta trải màu vàng tái trên rẫy khoai mì, nghiêng nghiêng bên triền núi. Biết bao đếm trăn trở tôi viết bao trang về con rạch nhỏ cạn lờ chảy qua bến Miễu, cát vàng xâm xấp nước. Tôi yêu màu đá xám đen, tấm phên xác xơ che nắng cho người đập đá. Tôi nhớ ngọn cỏ phất phơ giữa đồng nước lớn, cây cà na trái nặng chùm chùm, cây gáo mồ côi, cây gáo đôi im lìm xa ngoài đồng bãi. Nhe con chiên ngoan mơ về "Đất Hứa", tôi da diết mong gặp lại cây đa bến Miễu, cây me giá Đá Chẹt, con đường quanh co lỗi lõm trên Pháo Đài. Tôi nhớ những dòng nước lấp lánh từ triền đá cap ào ào đổ xuống, róc rách len vào khe đá rồi thong thả bò qua con đường trải đá, chảy xuống xóm làng. An Giang từ bao đời đến bây giờ là đất nóng, là bãi chiến trường. Bờ cõi An Giang đời này sang đời khác luôn luôn bị xâm lăng và đãm máu. Lịch sử An Giang đã viết bằng những cuộc đời lận đận, những số phận bi thương, những tâm hồn vĩ đại, bằng máu và nước mắt, bằng những lưỡi gươm và cây tầm vông vạt nhọn, bằng nhưng mũi phi tiêu và câu súng thô sơ. Tôi thèm được leo lên Pháo Đài tìm lại phiến đá nào đã in dấu chân Hoàng Đạo Cật, cùng đồng đội của anh đánh tung trận địa pháo tầm xa của giặc. Tôi tha thiết muốn biết triền đá nào chí sĩ can trường Trương GIa Mô đã từ trên ngọn tháp lao xuống, nhất định không để sa vào tay giặc Pháp. Tôi muốn tìm lại vang bóng con người đến phút cuối đời còn làm cho giặc khiếp sợ mà nhà cách mạng lỗi lạc Phan Bội Châu nghe tin đã khóc với những lời thơ thống thiết... Ôi, quê mẹ nơi nào cũng đẹp, nơi nào cũng rực rỡ chiến tích, kì công. Từ mảnh đất quê nghèo tôi chập chững ra đi, khi về đôi chân rắn chắc vì được luyện qua nhiều miền xa đất nước. Khi đi, từ khung cửa hẹp của ngôi nhà lá nhỏ, tôi ngơ ngác nhìn ra vùng đất rộng bên ngoài với đôi mắt khù khờ. Khi về, ánh sáng mặt trời những miền đất lạ soi sáng mỗi bước tôi đi. Tôi nhìn rõ quê hương hơn, thấy được xứ sở mình đẹp hơn ngày khởi cuộc hành (Theo Tản văn Mai Văn Tạo) Câu hỏi: a) Bài văn biểu đạt tình cảm gì, đối với đối tượng nào? Hãy đặt cho bài văn một nhan đề và một đề văn thích hợp. b) Hãy nêu lên dàn ý của bài c) Chỉ ra phương thức biểu cảm của bài văn Trả lời a) Bài văn này biểu đạt tình yêu tha thiết của tác giả với quê hương An Giang yêu dấu. Có thể đặt nhan đề cho bài văn là: An Giang trong trái tim tôi. b) Dàn ý của bài: Dàn ý bài này theo bố cục ba phần: - Mở bài: Giới thiệu tình yêu quê hương An Giang. - Thân bài: Những biểu hiện tình yêu quê hương của tác giả: + Những kỉ niệm tuổi thơ. + Tình yêu quê hương trong chiến đấu và tình yêu đối với những người con anh hùng của quê hương. - Kết bài: Tình yêu quê hương trong suy nghĩ và cảm nhận của người con xa quê (khi đã trưởng thành). c) Phương thức biểu cảm của bài văn: Tác giả bộc lộ trực tiếp tình cảm yêu quê hương thắm thiết của mình đối với khung cảnh cũng như truyền thống đấu tranh giữ nước. |
