Một số phụ nữ có tiền căn gia đình mắc bệnh ung thư vú, có mang đột biến gen làm tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư vú. Xét nghiệm di truyền có thể tìm kiếm các đột biến gen. Dù có thể hữu ích trong một số trường hợp nhưng không phải ai cũng cần được xét nghiệm và mỗi người nên cân nhắc những ưu và nhược điểm của việc xét nghiệm. Điều rất quan trọng là phải hiểu những gì xét nghiệm di truyền có thể và không thể cho bạn biết trước khi những xét nghiệm này được thực hiện. Vậy có cần xét nghiệm đột biến gen BRCA1 và BRCA2 để đánh giá nguy cơ di truyền ung thư vú. [1]
BRCA1, BRCA2 là gì?
Mọi người sinh ra trên đời này đều được thừa hưởng hai bản sao gen BRCA1 và BRCA2, trong đó một bản sao được thừa hưởng từ mẹ và một bản sao từ cha của họ. Thông thường, gen BRCA1 và BRCA2 có nhiệm vụ sửa chữa các đoạn DNA bị lỗi.
Đột biến gen BRCA1, BRCA2 là gì?
Đột biến gen BRCA1, BRCA2 là khi gen BRCA1 và BRCA2 bị đột biến, ngăn chúng không còn hoạt động bình thường. Lúc này, người mang gen BRCA1, BRCA2 đột biến đối diện nhiều khả năng bị ung thư vú, ung thư buồng trứng và các bệnh ung thư khác. Tuy nhiên, khoa học đã chứng minh không phải ai mang gen đột biến BRCA1 hoặc BRCA2 cũng sẽ bị ung thư vú hoặc ung thư buồng trứng.
Nhóm đối tượng nguy cơ bị ung thư với gen đột biến
Khi nói đến nguy cơ ung thư vú, những đột biến gen di truyền quan trọng nhất là đột biến gen BRCA1 và BRCA2. Phụ nữ hoặc nam giới có đột biến gen này được cho là mắc hội chứng ung thư vú và buồng trứng di truyền.
- Phụ nữ có đột biến gen BRCA có nguy cơ mắc ung thư vú cao hơn, cũng như tăng nguy cơ mắc ung thư buồng trứng, ung thư tuyến tụy và có thể là một số bệnh ung thư khác.
- Nam giới có đột biến gen gen BRCA có nguy cơ mắc ung thư vú cao hơn (mặc dù nguy cơ này thấp hơn ở phụ nữ), ung thư tuyến tiền liệt, ung thư tuyến tụy và có thể là một số bệnh ung thư khác.
Nếu bạn có tiền sử gia đình mắc bệnh ung thư vú, bạn sẽ có nguy cơ mắc bệnh ung thư vú cao hơn. Tuy nhiên, đột biến gen thường xảy ra ở những phụ nữ có tiền sử gia đình mắc bệnh ung thư vú, đặc biệt nếu tiền sử gia đình cũng bao gồm một số bệnh ung thư khác, như ung thư buồng trứng, tuyến tụy hoặc tuyến tiền liệt. Nguy cơ mắc hội chứng di truyền cũng bị ảnh hưởng bởi:
- Thành viên nào trong gia đình bị ảnh hưởng (Ung thư ở người thân như mẹ hoặc chị gái hoặc em gái đáng lo ngại hơn ung thư ở những người họ hàng xa hơn.)
- Số thành viên gia đình bị ảnh hưởng
- Độ tuổi mà người thân của bạn được chẩn đoán (Ung thư xảy ra ở độ tuổi trẻ hơn thì đáng lo ngại hơn.)
Một số đột biến gen khác
Những đột biến di truyền ở một số gen khác cũng có thể làm tăng nguy cơ ung thư vú, bao gồm các gen sau:
- PALB2
- CHEK2
- ATM
- CDH1 (liên quan đến ung thư dạ dày di truyền)
- PTEN (liên quan đến hội chứng Cowden)
- TP53 (liên quan với hội chứng Li-Fraumeni)
Do đó, việc khám tầm soát, phát hiện sớm ung thư vú rất quan trọng.
Xét nghiệm BRCA là gì?
Xét nghiệm đột biến gen BRCA là xét nghiệm sử dụng máu để phân tích DNA để xác định những đột biến có hại ở một trong hai gen nhạy cảm với ung thư vú là BRCA1 và BRCA2. Để kiểm tra các đột biến này, bác sĩ sẽ lấy một mẫu máu của người bệnh và phân tích nó. Xét nghiệm di truyền này xác định bất kỳ đột biến nào ở một trong các gen BRCA. [2]
Xét nghiệm này được dùng cho những người có khả năng bị đột biến di truyền dựa trên tiền sử cá nhân hoặc gia đình có tiền sử bệnh ung thư vú, ung thư buồng trứng. Xét nghiệm gen BRCA không được thực hiện thường xuyên trên những người có nguy cơ trung bình mắc ung thư vú và buồng trứng. [3]
Xét nghiệm BRCA để làm gì?
Xét nghiệm đột biến gen BRCA giúp hiểu rõ hơn về nguy cơ ung thư của cơ thể người bệnh. Điều này còn cung cấp cho gia đình người bệnh thông tin ảnh hưởng đến sức khỏe mang tính di truyền.
Các đột biến gen BRCA1 và BRCA2 làm tăng nguy cơ ung thư vú đáng kể. Những người có đột biến gen BRCA có nguy cơ bị ung thư vú ở tuổi 80 cao gấp 6 lần so với dân số. Ở độ tuổi sớm hơn ung thư vẫn có thể phát triển và nhiều khả năng ảnh hưởng đến cả 2 vú.
Đột biến BRCA còn có thể tăng nguy cơ:
- Ung thư buồng trứng và 2 bệnh ung thư liên quan gồm: ung thư ống dẫn trứng và ung thư phúc mạc (niêm mạc bụng).
- Ung thư tuyến tiền liệt.
- Ung thư tuyến tụy.
- Thiếu máu Fanconi (ung thư hiếm gặp, thường phát triển thời thơ ấu).
Khi nào cần xét nghiệm BRCA?
Nếu bạn lo lắng về nguy cơ của mình vì tiền sử cá nhân hoặc gia đình mắc bệnh ung thư vú, hãy nói chuyện với bác sĩ của bạn. Bước đầu tiên, bác sĩ của bạn có thể sử dụng một trong số các công cụ đánh giá nguy cơ mắc bệnh. Các công cụ này sử dụng tiền sử gia đình của bạn và các yếu tố khác để giúp bạn và bác sĩ hiểu rõ hơn về nguy cơ bạn bị đột biến gen BRCA di truyền.
Nhưng những công cụ đánh giá này không thống nhất và mỗi công cụ có thể cho kết quả khác nhau. Bác sĩ sẽ tư vấn nguy cơ mắc bệnh và làm xét nghiệm di truyền phù hợp.
Bao gồm hai nhóm người chính:
- Phụ nữ được chẩn đoán mắc bệnh ung thư vú: không phải tất cả phụ nữ bị ung thư vú đều cần tư vấn và xét nghiệm di truyền. Tuy nhiên, tư vấn và xét nghiệm có nhiều khả năng hữu ích hơn nếu:
- * Bạn được chẩn đoán mắc bệnh ung thư vú khi còn trẻ
- Bạn bị ung thư vú thể tam âm
- Bạn đã được chẩn đoán mắc bệnh ung thư vú thứ hai (không phải ung thư tái phát lần đầu)
- Bạn là người gốc Do Thái Ashkenazi
- Bạn có tiền sử gia đình mắc bệnh ung thư vú (đặc biệt là ở độ tuổi trẻ hơn hoặc ở nam giới), ung thư buồng trứng, ung thư tuyến tụy hoặc ung thư tuyến tiền liệt
- Tiền sử gia đình: những người có tiền sử gia đình đã biết về đột biến gen BRCA (hoặc các đột biến gen khác)
Tư vấn và xét nghiệm di truyền cũng có thể được khuyến nghị cho những người có nguy cơ cao bị đột biến gen di truyền, bao gồm:
- Phụ nữ được chẩn đoán mắc bệnh ung thư buồng trứng hoặc ung thư tuyến tụy hoặc nam giới được chẩn đoán mắc bệnh ung thư vú, ung thư tuyến tụy hoặc ung thư tuyến tiền liệt hoặc di căn.
- Những người có tiền sử gia đình mắc bệnh ung thư vú khi còn trẻ, có nhiều thành viên trong gia đình mắc bệnh ung thư vú hoặc một thành viên nam trong gia đình mắc bệnh ung thư vú.
- Những người có người thân trong gia đình có tiền sử ung thư buồng trứng, ung thư tuyến tụy hoặc ung thư tuyến tiền liệt di căn.
Những lưu ý khi xét nghiệm BRCA
Một xét nghiệm tìm kiếm một số lượng nhỏ đột biến gen BRCA1 và BRCA2 đã được FDA chấp thuận. Tuy nhiên, có hơn 1.000 đột biến BRCA đã biết. Điều này có nghĩa là có nhiều đột biến BRCA sẽ không được phát hiện bằng xét nghiệm này. Những người có kết quả xét nghiệm âm tính có thể cho rằng họ không cần phải lo lắng về nguy cơ mắc bệnh của mình, trong khi thực tế họ vẫn có thể có một đột biến BRCA khác.
Quy trình thực hiện xét nghiệm BRCA
1. Chuẩn bị xét nghiệm gen đột biến BRCA
Trước khi xét nghiệm gen đột biến BRCA , người bệnh sẽ gặp bác sĩ. Họ giải thích làm thế nào các gen di truyền có thể ảnh hưởng đến nguy cơ ung thư vú. Ngoài ra, bác sĩ còn giúp người bệnh hiểu:
- Ý nghĩa của kết quả xét nghiệm BRCA dương tính hoặc âm tính.
- Kết quả ảnh hưởng đến nguy cơ mắc bệnh ra sao?
- Kết quả xét nghiệm có ý nghĩa gì đối với các thành viên trong gia đình người bệnh?
Vì vậy, bạn cần chuẩn bị một vài thông tin trước khi có buổi tư vấn của bác sĩ, gồm:
- Thu thập thông tin về lịch sử y tế gia đình, đặc biệt là người thân.
- Ghi lại lịch sử y tế cá nhân gồm: thu thập hồ sơ từ các bác sĩ và các kết quả xét nghiệm di truyền trước đó nếu có.
- Viết ra sẵn những câu hỏi với bác sĩ.
- Cân nhắc việc đi cùng một người bạn hoặc thành viên trong gia đình để giúp nắm bắt thông tin.
Việc tiến hành xét nghiệm này sau khi gặp bác sĩ là tùy thuộc vào bạn. Nếu quyết định xét nghiệm đột biến gen BRCA, cần chuẩn bị tinh thần về mặt cảm xúc và xã hội. Kết quả xét nghiệm cũng có thể không cung cấp được câu trả lời rõ ràng về nguy cơ ung thư, vì vậy hãy chuẩn bị đối mặt với điều này.
2. Các bước thực hiện
Xét nghiệm di truyền có thể được thực hiện trên các mẫu máu, nước bọt, hoặc từ niêm mạc má. Các mẫu được gửi đến phòng thí nghiệm để xét nghiệm.
Có nhiều đột biến khác nhau có thể xảy ra trong gen BRCA. Xét nghiệm có thể tìm kiếm một (hoặc một vài) đột biến cụ thể hoặc có thể thực hiện xét nghiệm rộng rãi hơn để tìm kiếm nhiều đột biến BRCA khác nhau.
3. Kết quả xét nghiệm
Xét nghiệm di truyền không phải chính xác hoàn toàn. Đây là lý do tại sao nên tham vấn bác sĩ, ngay cả trước khi được xét nghiệm.
Kết quả xét nghiệm di truyền có thể như sau:
- Dương tính với một đột biến đã được xét nghiệm. Nếu xét nghiệm tìm thấy một đột biến, bạn có thể thực hiện các xét nghiệm khác để tầm soát ung thư vú (hoặc các bệnh ung thư khác). Nếu bạn đã được chẩn đoán mắc bệnh ung thư vú, kết quả dương tính có thể ảnh hưởng đến các lựa chọn điều trị ung thư vú của bạn.
- Âm tính đối với đột biến được xét nghiệm. Bạn có thể yên tâm khi biết rằng xét nghiệm không tìm thấy đột biến làm tăng nguy cơ mắc bệnh của bạn. Nhưng điều quan trọng cần biết là kết quả xét nghiệm di truyền không phải lúc nào cũng đảm bảo rằng bạn không có nguy cơ gia tăng. Chẳng hạn, có thể bạn có đột biến gen khác mà hiện chưa được xét nghiệm.
- Không thể kết luận. Trong một số trường hợp, xét nghiệm có thể không biết chắc liệu bạn có bị đột biến gen hay không.
- Dương tính với biến thể không xác định (VUS). Điều này có nghĩa là xét nghiệm đã tìm thấy có đột biến nhưng không biết liệu đột biến này có ảnh hưởng đến nguy cơ mắc bệnh của bạn hay không.
Ý nghĩa các chỉ số xét nghiệm đột biến BRCA
1. Xét nghiệm đột biến gen BRCA cho ra kết quả dương tính
Xét nghiệm đột biến gen BRCA dương tính là khả năng có nguy cơ mắc ung thư tăng đáng kể. Tuy nhiên, điều này vẫn không chắc chắn bạn sẽ bị ung thư. Khi biết có đột biến gen BRCA, người bệnh sẽ chủ động thực hiện các xét nghiệm tầm soát ung thư. Nó cũng giúp các thành viên trong gia đình hiểu rõ hơn về những nguy cơ của chính họ. [4]
Tham khảo ý kiến bác sĩ về việc liệu người thân có thể xét nghiệm không. Ngoài ra, bác sĩ cũng có thể giải thích các biện pháp phòng ngừa mà người bệnh muốn thực hiện. Các bước có thể gồm:
- Tầm soát ung thư thường xuyên như chụp nhũ ảnh.
- Các xét nghiệm bổ sung như MRI – chụp cộng hưởng từ vú, siêu âm vú.
- Hạn chế sử dụng thuốc tránh thai, nó có thể giảm nguy cơ ung thư buồng trứng nhưng tăng nguy cơ ung thư vú ở một số người.
- Phòng ngừa ung thư bằng thuốc.
- Phẫu thuật đoạn nhũ phòng ngừa để loại bỏ mô vú khỏe mạnh trước khi ung thư có thể phát triển, ngoài ra có thể cắt bỏ buồng trứng, ống dẫn trứng phòng ngừa nhằm giảm nguy cơ phát triển ung thư buồng trứng.
Xét nghiệm đột biến gen BRCA dương tính là khả năng ung thư tăng đáng kể.
2. Ý nghĩa khi có kết quả âm tính
Kết quả âm tính xét nghiệm đột biến gen BRCA 1 hoặc 2 có nghĩa là không tìm thấy đột biến gen trong mẫu máu của bạn
Xét nghiệm gen BRCA âm tính không đảm bảo sẽ không bị ung thư. Bạn vẫn có nguy cơ mắc bệnh ung thư vú như mọi người. Do đó, bạn vẫn nên kiểm tra tầm soát ung thư định kỳ
Khi kết quả âm tính nhưng một hoặc nhiều thành viên trong gia đình mắc ung thư vú trước 50 tuổi, có thể gia đình này có đột biến gen khác làm tăng nguy cơ ung thư. Bác sĩ sẽ tư vấn để có thể hiểu hơn những kết quả này và quyết định có cần làm thêm xét nghiệm nào không.
Ngoài ra, có những yếu tố khác ngoài yếu tố di truyền làm tăng nguy cơ ung thư như phơi nhiễm phóng xạ khi còn nhỏ và những yếu tố đó cần được xem xét khi đánh giá nguy cơ ung thư.
3. Ý nghĩa khi kết quả không chắc chắn của xét nghiệm đột biến gen BRCA
Đôi khi, xét nghiệm cho ra kết quả không rõ ràng và yêu cầu thử nghiệm thêm. Xét nghiệm cho thấy có sự biến đổi trong gen BRCA1 hoặc BRCA2 nhưng không phải đột biến liên quan đến việc tăng nguy cơ ung thư vú.
Kết quả xét nghiệm đột biến gen BRCA này là một đột biến có ý nghĩa chưa xác định (VUS). Bác sĩ sẽ giải thích những kết quả này và giúp quyết định xem người bệnh và gia đình họ có thực hiện thêm xét nghiệm di truyền hay không.
Nếu bạn có đột biến gen BRCA, nguy cơ phát triển ung thư vú, ung thư buồng trứng sẽ tăng lên rất nhiều. Vì vậy, cần đến các cơ sở y tế uy tín để được tư vấn và tiến hành xét nghiệm tầm soát nếu cần. Chị em phụ nữ có thể thăm khám tại khoa Ngoại Vú, Bệnh viện Đa Khoa Tâm Anh với các chuyên gia, bác sĩ giỏi nhiều năm kinh nghiệm cùng nhiều máy móc thiết bị hiện đại từ các nước Âu – Mỹ giúp xét nghiệm gen BRCA nhanh, chính xác và đưa ra cách điều trị phù hợp.
Cân nhắc thực hiện xét nghiệm đột biến gen BRCA để xác định có sự hiện diện BRCA1 và BRCA2 làm tăng nguy cơ ung thư vú hay không rất quan trọng đối với cá nhân và các thành viên trong gia đình. Mong rằng qua bài này, người bệnh sẽ hiểu hơn về xét nghiệm đột biến gen BRCA và nguy cơ di truyền ung thư vú.