Vì sao giá xăng dầu tăng nhiều giảm ít

> Xăng dầu lại giảm giá 'nhỏ giọt'
> Lý giải giá xăng chỉ giảm 500 đồng/lít

Nhân viên thay biển giá xăng. Ảnh: Ngọc Châu.

Với lý do giá xăng dầu thế giới từ ngày 9/4 đến nay liên tục giảm nên ngày 18/4, liên Bộ Tài chính - Công Thương đã ra quyết định yêu cầu các doanh nghiệp (DN) kinh doanh xăng dầu đầu mối phải giảm giá bán lẻ.

Theo yêu cầu của Bộ Tài chính, các DN kinh doanh xăng dầu đầu mối trong nước phải điều chỉnh giảm giá bán lẻ tối thiểu từ 87 đến 408 đồng/lít đối với các mặt hàng xăng, dầu diezen, dầu hỏa. Riêng mặt hàng dầu madút, do mức chênh lệch giữa giá bán hiện hành và giá cơ sở không lớn nên yêu cầu giữ nguyên giá hiện hành.

 Theo tôi, nguyên nhân cơ bản của lạm phát tại nước ta chắc chắn không phải do giá xăng dầu. Do đó, đã đến lúc Việt Nam nên điều hành giá xăng dầu theo đúng cơ chế thị trường 

TS Nguyễn Đức Thành

Chiều cùng ngày, trả lời Tiền Phong, ông Trần Ngọc Năm - Phó tổng giám đốc Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) cho biết, vì có sự điều chỉnh tăng thuế nhập khẩu thêm 2% nên Petrolimex quyết định giảm giá xăng 410 đồng/lít; dầu diezen 100 đồng/lít; dầu hỏa 200 đồng/lít.

Theo ông Năm, từ sau ngày 9/4 (thời điểm điều chỉnh giảm giá bán lẻ xăng dầu trong nước - PV), giá xăng dầu thế giới đang có xu hướng giảm. Vì thuế nhập khẩu giảm nên mặt hàng xăng đang có lãi từ 600-700 đồng/lít và dầu hỏa, dầu madut lãi từ 300-400 đồng/lít.

“Kinh doanh xăng dầu có lãi cộng với việc giá thế giới giảm nên giảm giá bán lẻ xăng dầu là tất yếu. Trường hợp liên bộ Tài chính - Công Thương không thay đổi thuế nhập khẩu và mức trích quỹ bình ổn vẫn giữ nguyên, có thể giảm giá xăng dầu cao hơn, từ 300 đến 600 đồng/lít” - ông Năm khẳng định.

Giảm nhỏ giọt vì sao?

Trả lời câu hỏi vì sao xăng dầu tăng cao nhưng lại giảm nhỏ giọt, ông Năm cho biết, thực ra vấn đề tăng nhiều giảm ít không phải bây giờ mới được quan tâm. Ngày 28/3 vừa rồi xăng tăng cao lên 1.430 đồng/lít vì giá thế giới lúc đó tăng cao và quỹ bình ổn trong nước đã chuyển từ trạng thái dương sang âm.

Nếu chúng ta tiếp tục giữ giá, chỉ có hai công cụ: Một là phải giảm thuế nhập khẩu và hai là phải cho các doanh nghiệp tiếp tục sử dụng quỹ bình ổn. Nhưng tại thời điểm đó, thuế không điều chỉnh và quỹ bình ổn đã âm nên khả năng can thiệp không còn. “Khi hai công cụ can thiệp không còn, đành phải điều hành tăng giá, để làm sao vẫn giữ được thuế như hiện tại và không làm cho quỹ bình ổn âm thêm” - ông Năm giải thích.

Ngày 28/3, giá xăng bán lẻ trong nước được điều chỉnh tăng 1.430 đồng/lít. Dù được điều chỉnh giảm giá hai lần là 500 đồng và 410 đồng (vào các ngày 9/4 và 18/4), nhưng nếu cộng lại, tổng giá được giảm vẫn thấp hơn 520 đồng so với tổng mức tăng.

Theo ông Năm, nếu hôm 9/4 không giảm mà để đến hôm nay, có khi giảm được hơn 1.000 đồng/lít. Vì kéo dài thời gian nên tần suất, chu kỳ điều chỉnh giảm chia thành nhiều đợt nên mức giảm giá ít đi.

Xung quanh câu chuyện tăng giảm giá xăng dầu, TS Nguyễn Minh Phong cho biết, các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu phải xác định nhiều hơn nữa trách nhiệm xã hội của mình, để thực hiện cải tổ quản lý sao cho giảm chi phí, giảm thiểu nhân tố ảnh hưởng đến giá xăng dầu. Qua theo dõi, hai lần giảm giá gần đây (9/4 và 18/4), tổng mức giảm chưa bằng mức tăng giá xăng dầu ngày 28/3 vừa rồi.

Theo TS Phong, có hai yếu tố liên quan đến giá xăng cần minh bạch. Thứ nhất, doanh nghiệp mua vào theo giá thế giới là giá nào và giá đó là giá đấu thầu hay chưa? Thứ hai, doanh nghiệp xăng dầu đưa ra chi phí ở mức 600 đồng/lít mới đủ, vậy người dân cần các doanh nghiệp nêu rõ cụ thể từng chi phí và có kiểm toán vào cuộc. “Tôi cho rằng khi nào doanh nghiệp xăng dầu đưa tất cả thông số cụ thể như vậy thì lúc đó mới có thể nói là minh bạch” - ông Phong nói.

Đồng quan điểm, một chuyên gia kinh tế khác cho rằng, các con số cụ thể như: Doanh nghiệp nhập giá bao nhiêu, chi phí cơ bản hợp lý chưa, cơ quan độc lập nào vào cuộc và chứng minh sự hợp lý đó…, đến nay chưa ai trả lời.

Giá xăng dầu giảm kể từ chiều nay (21/3) sau 7 lần tăng liên tiếp (Ảnh: Ip Thiên).

Tại kỳ điều chỉnh hôm nay (21/3), mỗi lít xăng RON 95 giảm 630 đồng, còn xăng E5 RON 92 giảm 650 đồng. Sau giảm, giá xăng RON 95 vẫn là 29.192 đồng/lít, xăng E5 RON 92 là 28.330 đồng/lít.

Cụ thể là ngay khi giá xăng vừa giảm sau 7 lần tăng liên tục, có lần tăng cả gần 3.000 - 4.000 đồng/lít tùy loại, trên một số diễn đàn, mạng xã hội, không ít người đặt câu hỏi vì sao giá xăng giảm ở mức "khiêm tốn" chứ không "sốc" như lúc tăng? Mức giảm lần điều chỉnh này được cho là thấp so với sự mong mỏi, kỳ vọng của người tiêu dùng trong bối cảnh giá xăng đã tăng rất cao, ảnh hưởng nhiều đến đời sống, chi tiêu của họ.

Một lãnh đạo doanh nghiệp xăng dầu cho biết, giá xăng dầu trong nước tăng, giảm bao nhiêu phụ thuộc vào diễn biến giá thế giới cùng với cách thức trích/chi quỹ bình ổn.

Hiện giá cơ sở xăng dầu bao gồm giá từ nguồn nhập khẩu, thuế nhập khẩu 8%, thuế tiêu thụ đặc biệt 10%, chi phí định mức, lợi nhuận định mức, phí bảo vệ môi trường, VAT.

Sau 7 lần liên tiếp tăng với mức tăng có lần tới xấp xỉ 3.000 - 4.000 đồng/lít, giá xăng chiều nay giảm 630 - 650 đồng/lít (Biểu đồ: N.M).

Trong nửa đầu chu kỳ 10 ngày kể từ sau phiên điều chỉnh hôm 11/3, giá xăng dầu thế giới có xu hướng giảm mạnh. "Có thời điểm giá trong nước cao hơn giá thế giới 2.500 đồng/lít với giá xăng và gần 5.000 đồng/lít với giá dầu. Nhưng sau đó giá thế giới lại có xu hướng tăng trở lại, thu hẹp khoảng cách trên", lãnh đạo doanh nghiệp xăng dầu nói trên cho biết.

Theo lý giải của Bộ Công Thương, thị trường xăng dầu thế giới tiếp tục diễn biến phức tạp. Giá xăng dầu sau khi giảm trong những ngày giữa tháng 3 nhưng sau đó lại có xu hướng tăng trở lại. 

Ngoài ra còn một yếu tố khác ghìm mức giảm của giá xăng dầu kỳ này đó là việc thực hiện trích lập quỹ bình ổn. Sau một thời gian dài tăng liên tục, cơ quan điều hành phải chi sử dụng quỹ bình ổn. Tại nhiều doanh nghiệp, quỹ bình ổn âm hàng trăm tỷ đồng. Do vậy, tại kỳ điều chỉnh này, việc trích lập được cơ quan điều hành sử dụng. Cụ thể tại kỳ này, Liên Bộ Tài chính và Bộ Công Thương đã quyết định trích lập quỹ bình ổn giá đối với xăng E5 RON 92 ở mức 200 đồng/lít, xăng RON 95 50 đồng/lít, dầu diesel 400 đồng/lít, dầu hỏa 300 đồng/lít.

Kỳ này, cơ quan điều hành ngừng chi sử dụng quỹ bình ổn giá với tất cả mặt hàng xăng dầu sau một thời gian dài liên tục "xả". Bộ Công Thương cho biết để hạn chế mức tăng giá xăng dầu, trong các kỳ điều hành gần đây, Liên Bộ đã thực hiện chi sử dụng quỹ cho các mặt hàng xăng và dầu với mức chi 200 - 1.500 đồng/lít.

Do kỳ điều hành lần này giá bình quân các sản phẩm xăng dầu trên thị trường thế giới giữa 2 kỳ điều hành giảm so với giá bình quân kỳ trước, khi số dư quỹ đã gần hết (tại 13 doanh nghiệp quỹ đã âm) nên để có dư địa điều hành giá trong các kỳ tới khi thị trường còn diễn biến phức tạp, 2 bộ mới quyết định bắt đầu trích lập.

Liên quan đến quỹ bình ổn giá xăng dầu, gần đây vấn đề nên giữ hay bỏ quỹ này lại gây tranh cãi. Vấn đề này cũng từng gây nhiều tranh cãi rất lớn khi xây dựng Nghị định sửa đổi Nghị định 83 về kinh doanh xăng dầu, nay chính là Nghị định 95.

Nhiều doanh nghiệp cho rằng việc quỹ bình ổn xăng dầu thực chất chỉ thu tiền của người mua xăng để bình ổn cho chính họ, trong khi trách nhiệm bình ổn là của Nhà nước, chứ không thể đặt lên người tiêu dùng hay doanh nghiệp. Chưa kể, việc trích lập và chi quỹ này là động thái can thiệp quá sâu vào hoạt động của doanh nghiệp. Doanh nghiệp còn cho rằng quỹ bình ổn đã gây ra những méo mó của thị trường và gần đây, khi giá xăng dầu tăng cao và liên tiếp thì những bất cập lại lộ rõ hơn.

Thông tin giá dầu thô thế giới lao dốc khiến người dân, doanh nghiệp kỳ vọng ngày 21/3 giá xăng trong nước sẽ giảm mạnh. Tuy nhiên, mức giảm ngày hôm qua chỉ hơn 600 đồng/lít.

Ngày 21/3, giá xăng trong nước đã được điều chỉnh giảm lần đầu tiên sau 7 kỳ tăng liên tiếp. Theo đó, mặt bằng giá bán lẻ trong nước với xăng RON 95 giảm 632 đồng/lít còn 29.192 đồng/lít; xăng E5 RON 92 giảm 655 đồng/lít còn 28.330 đồng/lít.

Theo liên bộ Công Thương - Tài chính, đà giảm này do giá bình quân các sản phẩm xăng dầu trên thị trường thế giới giữa 2 kỳ điều hành giảm (mặc dù lại đang có xu hướng tăng trở lại trong vài ngày gần đây).

Cụ thể, bình quân giá thành phẩm xăng dầu thế giới giữa kỳ điều hành giá xăng dầu ngày 11/3 và kỳ điều hành ngày 21/3 là 121.912 USD/thùng với xăng RON 92 (dùng để pha chế xăng E5 RON 92) giảm 10.340 USD/thùng, tương đương giảm 7.82%. Xăng RON 95 là 125.842 USD/thùng, giảm 7.3% và dầu diesel là 122.338 USD/thùng giảm 15.74% so với kỳ trước.

Tuy nhiên, mức giảm đối với giá xăng, dầu trong kỳ điều hành ngày 21/3 chỉ ở mức 2,9% với xăng RON 95; 2,3% với xăng E5 RON 92 và 6,9% với dầu diesel.

Theo lý giải của cơ quan điều hành, thị trường xăng dầu thế giới tiếp tục diễn biến phức tạp. Giá xăng, dầu sau khi giảm trong những ngày giữa tháng 3 lại có xu hướng tăng trở lại.

Bên cạnh đó, để có dư địa điều hành giá trong các kỳ tới khi thị trường còn diễn biến phức tạp và để giá các mặt hàng xăng dầu trong nước biến động theo xu hướng thế giới, liên bộ quyết định giảm chi sử dụng quỹ bình ổn và bắt đầu trích lập quỹ này từ 50-400 đồng/lít đối với một số mặt hàng.

Do đó, đây cũng là một yếu tố khiến giá xăng giảm ít hơn ở mức 655 đồng/lít với xăng E5 RON 92, 632 đồng/lít với RON 95 và dầu diesel giảm 1.630 đồng/lít.

Đồng thời, theo liên bộ việc này để giảm áp lực cho quỹ bình ổn và có dư địa để điều hành giá cho các kỳ tiếp theo, bảo đảm góp phần thực hiện mục tiêu kiểm soát lạm phát và bình ổn thị trường. Bên cạnh đó, tiếp tục duy trì mức chênh lệch giá giữa xăng sinh học E5 RON 92 và xăng khoáng RON 95 ở mức hợp lý.

Theo chủ một doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu, mức giảm của giá xăng trong nước không chỉ phụ thuộc vào giá thế giới, mức trích lập quỹ bình ổn mà còn ở các loại thuế, phí.

"Khoảng 4 ngày gần đây, giá dầu thế giới đã bật tăng trở lại, hiện ở mức hơn 110 USD/thùng. Do đó, liên bộ cũng phải trích lập quỹ để có dư địa ở kỳ điều hành tới có khả năng xăng sẽ tăng trở lại", chủ doanh nghiệp này nói.

Hiện, quỹ bình ổn nhiều doanh nghiệp đầu mối có mức âm lớn như Petrolimex là âm 470 tỷ đồng, PV OIL là âm hơn 840 tỷ đồng...

Để hạ nhiệt giá xăng dầu, Chính phủ đề nghị giảm 50% thuế bảo vệ môi trường với xăng, dầu. Nếu nghị quyết này được Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua, thì giá xăng từ ngày 1/4 sẽ được giảm 2.200 đồng/lít (gồm VAT) và giá dầu cũng sẽ được điều chỉnh 1.100 đồng/lít.

Theo Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên, nếu giá dầu thô thế giới tiếp tục tăng thì sẽ phải tính giảm thêm các công cụ thuế, phí khác và kết hợp các chính sách an sinh, xã hội...

Ngoài ra, quỹ bình ổn giá xăng dầu có thể được xem xét thay đổi cơ chế huy động tiền, tăng quỹ lên, tuân thủ quy luật thị trường. Tuy nhiên, ông Diên không loại trừ khả năng tạo nguồn cho quỹ từ ngân sách.

Theo dữ liệu từ Trading Economics, giá dầu thế giới trong phiên mở cửa ngày 21/3 tiếp tục hành trình leo dốc sau hơn 6 ngày sụt giảm trước đó. Hiện giá hai loại dầu Brent và WTI đã quay về ngưỡng xác lập đầu tháng 3.

Cụ thể, giá dầu Brent tăng 4,1 USD lên 112,03 USD/thùng, tương đương 3,8%. Dầu WTI tăng 4,1 USD lên 108,81 USD/thùng, tương đương 3,95%. So với đầu tuần trước (giai đoạn giá dầu lao dốc), giá dầu thế giới đã tăng trên dưới 5%.