Đầu tư chứng khoán và cờ bạc
Thị trường chứng khoán vốn là một hệ thống khá phức tạp, nơi cổ phiếu của các công ty được công khai phát hành và trao đổi mua bán. Đối với một số người, đó là một vực thẳm đen tối, nơi mọi người đánh bạc. Tuy nhiên trên thực tế, đầu tư chứng khoán không phải cờ bạc. Tại sao? Giả sử bạn đặt cược 100 USD cho một lần gieo xúc xắc. Nếu bạn thắng, bạn sẽ nhận được X USD. Nếu bạn thua, bạn sẽ mất toàn bộ 100 USD.
Trong đầu tư chứng khoán, bạn có 3 sự lựa chọn, 1 là bạn sẽ lời được X USD khi bạn thắng, 2 là bạn sẽ mất Y USD khi bạn thua và trường hợp 3 là bạn sẽ hòa vốn. Thật hiếm khi nhà đầu tư mất hết tất cả khi mua cổ phiếu, có chăng là bạn mua cổ phiếu của một công ty phá sản, bị hủy niêm yết. Chúng ta hoàn toàn có thể xem thị trường chứng khoán là nơi một nhóm người đọ sức chuyên môn với nhau, một trò chơi trí tuệ không mấy đỏ đen.
Nếu như những trò đỏ đen phụ thuộc vào độ may rủi của nhà đầu tư thì việc tăng giảm của cổ phiếu lại phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Có nhiều yếu tố quyết định giá cổ phiếu tăng hay giảm. Chúng bao gồm các phương tiện truyền thông, ý kiến của các nhà đầu tư huyền thoại, thiên tai, bất ổn chính trị và xã hội, rủi ro, cung và cầu, và thiếu hoặc không có nhiều lựa chọn thay thế phù hợp. Việc tổng hợp các yếu tố này, cộng với tất cả các thông tin liên quan đã được phổ biến, tạo ra một loại hiệu ứng nhất định (nghĩa là tăng và giảm) và một số lượng người mua và người bán tương ứng. Nếu có nhiều người bán hơn người mua, giá cổ phiếu sẽ có xu hướng giảm. Ngược lại, khi có nhiều người mua hơn người bán, giá cổ phiếu có xu hướng tăng.
Tại sao thị trường chứng khoán rất khó dự đoán?
Giả sử giá cổ phiếu đã tăng trong vài năm. Các nhà đầu tư nhận ra rằng một sự điều chỉnh sẽ đến và giá cổ phiếu sẽ giảm. Tuy nhiên, điều mà chúng ta không hiểu là những gì sẽ kích hoạt bán tháo hoặc chính xác khi nào nó sẽ xảy ra. Do đó, một số nhà đầu tư quyết định đứng ngoài và giữ tiền mặt, chờ đợi thời cơ thích hợp để tham gia. Những người sẵn sàng chấp nhận rủi ro có thể nhảy vào vì lãi suất gửi ngân hàng quá thấp, và họ cảm thấy tiếc nuối nếu thị trường diễn biến tích cực.
Thị trường chứng khoán luôn diễn biến tăng giảm đan xen và rất khó đoán.
Điều này đặt ra một vài câu hỏi quan trọng: Nếu bạn đang đứng ngoài, làm sao bạn biết khi nào nên tham gia vào? Nếu bạn đã tham gia vào giao dịch, làm thế nào bạn biết khi nào là thời gian để thoát ra? Nếu thị trường chứng khoán có thể dự đoán được, những câu hỏi này có thể dễ dàng được trả lời. Tuy nhiên trên thực tế, đầu tư chứng khoán vốn không phải một điều đơn giản, và thị trường chứng khoán luôn diễn biến một cách khó lường với nhiều yếu tố xung quanh nó. Chính vì thế mà thị trường chứng khoán rất khó dự đoán.
Hai quyết định quan trọng nhất mà một nhà đầu tư sẽ đưa ra là khi nào nên mua và khi nào nên bán. Thời điểm tốt nhất để mua là khi người khác bi quan. Thời điểm tốt nhất để bán là khi những người khác đang tích cực lạc quan. Khi mua, hãy nhớ rằng khả năng nhà đầu tư đạt được lợi nhuận cao sẽ đến từ việc mua cổ phiếu sau chu kỳ giảm, hơn là sau khi cổ phiếu đó tăng giá. Tuy nhiên, điều này cần hết sức cẩn trọng.
Ví dụ, giá cổ phiếu của một công ty X giảm đến 30-40% thì câu hỏi đầu tiên cần đặt ra là vì sao? Vì sao cổ phiếu đó lại giảm mạnh như vậy? Có phải các cổ phiếu khác trong cùng ngành đã trải qua một sự suy giảm? Nếu vậy, nó có nghiêm trọng không? Toàn bộ thị trường chứng khoán có đang giảm điểm? Nếu thị trường đang diễn biến tốt hoặc các cổ phiếu khác trong cùng ngành / lĩnh vực hoạt động tương đối tốt, có thể có một vấn đề cụ thể đối với công ty X. Tốt nhất nên áp dụng kỷ luật mua / bán và tuân thủ nó.
Điều gì làm cổ phiếu lên và xuống?
Phần đông những nhà đầu tư F0 bước vào thị trường trong giai đoạn chẳng thể nào thuận lợi hơn. Việc cứ mua là thắng liệu có làm họ bỏ qua những lý do khiến cổ phiếu tăng giảm.
Sau khi bổ nhào vì Covid-19, thị trường chứng khoán đảo chiều kể từ tháng 04/2020. Thanh khoản bùng nổ, số lượng tài khoản mở mới kỷ lục và VN-Index, bất kể có sự điều chỉnh trong tháng 6 thì cũng đã hồi phục trên 30% từ đáy. Hơn hai năm sau thời kỳ sôi động đầu 2018, thị trường mới lại hứng khởi như vậy, dưới sự dẫn dắt của những nhà đầu tư nội địa.
| Lượng mở mới tài khoản chứng khoán tăng đột biến kể từ tháng 03/2020 Nguồn: VSD, Vietstock tổng hợp |
Những nhà đầu tư lần đầu đến với thị trường chứng khoán, thường được gọi vui là F0, tham gia cuộc chơi sau khi “máu đã đổ” trong suốt tháng 3 đen tối. Với những ai mua cổ phiếu niêm yết HOSE trong ngày đầu tháng 4 và nắm giữ cho đến nay, xác suất chỉ là 15% để họ phải chịu thua lỗ.
“Mua vậy thôi chứ cũng chẳng biết doanh nghiệp như thế nào, Vinamilk (HOSE: VNM) thì chắc chắn là doanh nghiệp lớn và làm ăn tốt rồi”, L.A.H, kỹ sư phần cứng 25 tuổi, tươi cười khi đang lướt xem tài khoản giao dịch trên điện thoại. Lần đầu tiên mua cổ phiếu trong đời, anh có lời hơn 17% với mã VNM.
Việc kiếm lợi dễ dàng trước mắt dường như khiến một bộ phận nhà đầu tư mới bỏ qua những nguyên nhân làm cổ phiếu tăng giảm. Tại sao họ phải quan tâm khi mua gì cũng có lời chứ?
Tuy thế, một số khác chọn hướng đi thú vị hơn: Hỏi trực tiếp những lãnh đạo điều hành doanh nghiệp.
“Ban chủ tọa nghĩ gì về giá cổ phiếu của công ty?”
Tại kỳ họp ĐHĐCĐ thường niên 2020 vừa diễn ra, Chủ tịch Địa ốc Hoàng Quân (HOSE: HQC) - ông Trương Anh Tuấn không xác nhận mức giá thấp của cổ phiếu HQC (bấy giờ khoảng 1,000 đồng/cp) là do các “cá mập” đè giá. Tuy nhiên, vị Chủ tịch cho biết, từng có ít nhất 10 đội nhóm đến đặt vấn đề hợp tác làm giá cổ phiếu nhưng ông đã từ chối. Ngay sau đại hội, cổ phiếu HQC tăng trần 11 phiên liên tiếp.
Một góc nhìn khác, Chủ tịch Đặng Thị Hoàng Yến của Đầu tư và Công nghiệp Tân Tạo (HOSE: ITA) nhận xét thị trường chứng khoán Việt Nam không căn cứ chính vào hoạt động kinh doanh, tiềm năng doanh nghiệp mà lại chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác. “Cổ phiếu ITA thấp hơn nhiều so với giá trị thực”, bà nói.
Mỗi vị lãnh đạo nói về cổ phiếu theo một cách khác nhau. Thiết kế: Tuấn Trần |
Chủ tịch Vàng bạc Đá quý Phú Nhuận (HOSE: PNJ) - Cao Thị Ngọc Dung thì cho rằng, sự suy giảm hiện tại của cổ phiếu PNJ không vì bản chất công ty đi xuống mà đến từ ảnh hưởng của thị trường chung, “vì toàn nhóm cổ phiếu bán lẻ giảm nên PNJ cũng giảm”.
Tổng Giám đốc Mai Kiều Liên của Vinamilk (HOSE: VNM) thì dẫn chứng sang thị trường chứng khoán Mỹ để lý giải về diễn biến của thị trường nội địa. Theo quan sát của bà, Dow Jones (chỉ số cổ phiếu tham chiếu tại thị trường Mỹ, bao gồm 30 cổ phiếu của các công ty hàng đầu - PV) tăng thì cổ phiếu Việt cũng tăng.
Hai chia sẻ bởi nữ doanh nhân Cao Thị Ngọc Dung và Mai Kiều Liên cùng để lại một bài học. Trên sàn chứng khoán, bạn không chỉ phải chú ý đến sự vận động của cổ phiếu mình nắm giữ, mà còn cần để mắt đến vận động tương quan giữa cổ phiếu đó với những cổ phiếu, chứng khoán khác cùng giao dịch trên thị trường.
Việc một thị trường cách xa nửa vòng trái đất lại có ảnh hưởng lớn đến diễn biến tăng giảm của cổ phiếu Việt là điều trái khoáy với những nhà đầu tư giá trị vốn tập trung vào dài hạn. Tuy nhiên, với những nhà giao dịch, đặc biệt là trong thời gian qua, bạn sẽ không bất ngờ khi VN-Index chuyển từ sắc xanh sang đỏ trong tích tắc nếu các hợp đồng tương lai Dow Jones bỗng âm vài trăm điểm vào phiên chiều (biểu thị khả năng chỉ số Dow Jones cơ sở sẽ sụt giảm trong phiên tối theo giờ Việt Nam).
“Tôi không thể giải thích được những biến động giá cổ phiếu trên thị trường”, là lời chia sẻ của Tổng Giám đốc Thép Nam Kim (HOSE: NKG) Võ Hoàng Vũ với cổ đông tại cuộc họp thường niên diễn ra giữa tháng 6 vừa qua. Theo ông Vũ, việc tốt nhất mà ban điều hành nên làm vẫn là kinh doanh thật tốt, và qua thời gian giá cổ phiếu sẽ phản ánh lại những kết quả của doanh nghiệp.
Các con số tăng trưởng lợi nhuận ấn tượng luôn là điều nhà đầu tư trông ngóng. DBC và DGW là hai cổ phiếu bật tăng mạnh mẽ thời gian qua, và đến nay thị giá đã vượt xa mức giao dịch trước khi Covid-19 xuất hiện. Nhiên liệu cho sự bứt phá chính là việc làm ăn bùng nổ giữa giai đoạn nhiều doanh nghiệp khác đang xoay xở khó khăn.
Tuy nhiên, trong ngắn hạn, lợi nhuận tăng trưởng không phải là yếu tố bắt buộc để một cổ phiếu tăng giá. Sau giai đoạn đổ đèo, cổ phiếu hàng không đảo chiều khởi sắc bất chấp viễn cảnh làm ăn u ám của doanh nghiệp.
Bên kia đại dương, huyền thoại đầu tư Warren Buffett cũng chẳng có câu trả lời. Vị thuyền trưởng của đế chế Berkshire Hathaway đã bán tất cả cổ phiếu hàng không, với những lời nhận định đầy bất ổn về tương lai của ngành, ngay trước khi các cổ phiếu đó bật tăng trở lại.
Đương nhiên, về dài hạn, điều tiên quyết giữ lửa cho thành tích của cổ phiếu sẽ xoay quanh việc doanh nghiệp có chứng minh được khả năng sinh lời hay không. Lần thử lửa gần nhất sẽ là kỳ công bố báo cáo kết quả kinh doanh quý 2, soát xét bán niên của doanh nghiệp niêm yết.
VN-Index đã lội ngược dòng ngoạn mục chỉ trong vài tháng. Với vai trò phong vũ biểu, thị trường chứng khoán hàm ý về một mẫu hình hồi phục kinh tế chữ V. Người ta thường bảo thị trường là gương phản chiếu tương lai, nhưng nhiều lúc nó chỉ phản ánh kỳ vọng. Khi những mức giá cổ phiếu lên cao, nếu việc làm ăn của doanh nghiệp không như mong đợi thì có lẽ hình phạt dành cho nhà đầu tư mộng mơ sẽ tỉnh giấc chẳng mấy vui vẻ.
Thừa Vân
FILI