Ba ngày trước khi Adolf Hitler có bài phát biểu quan trọng tại Quốc hội, dẫn đến Đức tuyên chiến với Mỹ, thì Hoa Kỳ cũng có một hành động tương tự đối với Nhật Bản. Năm 1941, Nhật cùng với Ý và Đức là một trong những nước thành viên chính của phe “Trục” tham gia liên minh xâm lược kinh tế-quân sự, khối phát-xít của Hitler. Hôm sau, ngày 8-8-1941, sau khi quân Nhật tấn công Trân Châu Cảng và căn cứ Hạm đội Thái Bình Dương của Mỹ, Hoa Kỳ chính thức tham gia Chiến tranh thế giới lần thứ hai. Phản ứng trước “hành động ngoại giao” này của Mỹ chống lại các nước phe “Trục”, trùm phát-xít Hitler ngay khi mở đầu bài phát biểu tại Quốc hội Đức đã loan tin rằng, năm 1940 hắn đã biết rõ Liên Xô từ lâu đã chuẩn bị tấn công châu Âu và hiện đang gia tăng sức mạnh quân sự để thực hiện điều đó. “Một cuộc xâm lăng kiểu mới như quân Nguyên Mông đã được chuẩn bị”, trùm phát-xít khẳng định. Theo hắn, Liên Xô muốn tấn công không phải để ngăn ngừa mối đe dọa từ bên ngoài, mà để trấn áp và chiếm đóng những nước không có khả năng phòng thủ (các nước châu Âu). Hitler nói về “những đám mây đen tối dày đặc trên bầu trời châu Âu”, và chính Liên Xô là “những đám mây” đó. Trong bài phát biểu của mình trước Quốc hội, hắn nói thẳng ra rằng, những đặc trưng về địa lý và sự khác biệt giữa các nước châu Âu đối với hắn là không tồn tại, mà chỉ có những khác biệt về chủng tộc và văn hóa. Về mặt văn hóa-chủng tộc, hắn ví Đức Quốc xã như một quốc gia lý tưởng và duy nhất có khả năng chống lại sự “tàn bạo” và “hung hãn” của Liên Xô. Tên trùm phát-xít lý giải rằng, để phòng ngừa một cuộc xâm lược tiềm tàng của Liên Xô chống lại châu Âu, thì Đức cần phải tấn công vào lãnh thổ Liên Xô.  Bên nào muốn tấn công trước? Trong những thập kỷ gần đây, câu hỏi về việc bên nào muốn tấn công trước: Liên Xô tấn công Đức trước hay ngược lại, thu hút sự quan tâm của nhiều nhà sử học và nhà chính luận của phương Tây, cũng như của Nga. Trong suốt Thế chiến II, phát-xít Đức đã thổi phồng giả thuyết về một hành động phòng ngừa đối với Liên Xô. Điều này được khẳng định trong hồi ký của Thống chế Đức Erich von Manstein. Hiện tại, người ủng hộ rõ nhất cho giả thuyết này là kẻ phản bội Viktor Suvorov - cựu sĩ quan của Tổng Cục tình báo Bộ Tổng Tham mưu Liên Xô. Người này từng bị tòa án Liên Xô kết tội với mức án cao nhất, hiện nay tự giới thiệu là nhà sử học-chính luận. Nhiều tài liệu được giải mật và công bố ngày nay, cũng như vô số chứng cứ gián tiếp có nói rằng, Liên Xô đã công khai chuẩn bị cho chiến tranh với Đức Quốc xã ngay từ cuối những năm 1930. Tuy nhiên, đến nay vẫn chưa có bất kỳ một tài liệu xác thực nào khẳng định chắc chắn rằng, các kế hoạch của Liên Xô đối với Đức thực chất là nhằm tấn công xâm lược phòng ngừa. Cùng với đó, những hành động thực tế của Hitler về việc đánh chiếm có hệ thống các nước châu Âu đã được tiến hành sau khi nổ ra Thế chiến II vào ngày 1-9-1939. Những hành động này của hắn cho thấy điều hoàn toàn ngược lại - “những đám mây đen tối” tuyệt nhiên không phải của nước Nga Xô viết, mà của phát-xít Đức mới là giăng kín trên bầu trời châu Âu. Trong công hàm của Đại sứ Đức Friedrich-Werner Schulenburg trao cho Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Liên Xô Vyacheslav Molotov lúc 4 giờ sáng ngày 22-6-1941, cũng như trong thông điệp của Adolf Hitler gửi đến nhân dân Đức vài giờ sau đó (những tài liệu này ngày nay cũng đã được công bố rộng rãi), không hề có lời lẽ rõ ràng, cụ thể và mang tính lập luận lịch sử nào cho thấy lý do Đức Quốc xã tấn công Liên Xô. Những tài liệu này chỉ có lời lẽ chung chung mà thôi. Adolf Hitler cùng đoàn tùy tùng khảo sát dưới chân tháp Eiffel, sau khi quân Đức chiếm được Paris (Pháp) Năm nay, nhân dân Nga, SNG (Cộng đồng các Quốc gia Độc lập, là các quốc gia thành viên cũ của Liên bang cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết) cùng bè bạn kỷ niệm 70 năm Chiến thắng trong Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại của nhân dân Liên Xô. Nhân dịp này, cùng nhắc lại một câu chuyện, theo đó, một số người vẫn cho rằng Lãnh đạo Liên Xô lúc bấy giờ đã quá tin vào Hitler khi ký Hiệp ước không tấn công lẫn nhau, còn được biết dưới tên gọi Hiệp ước Molotov – Ribentrof, mà không có biện pháp phòng thủ đất nước tích cực. Vậy thực chất vấn đề này như thế nào? Từ rất sớm, Liên Xô đã nắm được ý đồ của Hitler tấn công Liên Xô để thực hiện âm mưu chinh phục châu Âu và thế giới. Vì vậy, Liên Xô cố gắng thuyết phục các nước phương Tây ký một hiệp ước để cùng nhau chống hoạ phát xít đang đến gần. Tuy nhiên, Anh và Pháp vẫn tin rằng Hitler chỉ tấn công Liên Xô mà sẽ không đe dọa gì đến phương Tây. Trong thâm tâm, các nước này thậm chí mong mượn bàn tay Hitler tiêu diệt Liên Xô, vì vậy, họ đàm phán với Liên Xô chỉ là hình thức. Trong khi hoàn toàn có thể đi được bằng máy bay đến Liên Xô thì phía Anh lại lấy cớ “bảo đảm bí mật” với Đức để đi bằng tàu biển với tốc độ chỉ 13 hải lý/giờ. Đoàn đại biểu Anh và Pháp rời London đi Moscow ngày 5/8/1939 dưới danh nghĩa đi du lịch, qua tuyến đường biển đến Leningrad ngày 10/8, sau đó đi Moscow bằng tàu hoả. Thành phần các đoàn đàm phán Anh, Pháp ở cấp rất thấp, đến Moscow với phương châm chỉ đạo là: đàm phán một cách chậm chạp, theo dõi các diễn biến chính trị. Trong khi đó, nước chủ nhà đã cử một đoàn do Dân ủy (Bộ trưởng) Quốc phòng K.Voroshliov đứng đầu và gồm Tổng Tham mưu trưởng Shaposhnikov, Dân uỷ Hải quân Kuznetsov, Tư lệnh Không quân Lortionov và Phó Tổng tham mưu trưởng Smordinov. Thành phần Đoàn cho thấy phía Liên Xô sẵn sàng đàm phán một cách nghiêm túc. Trong khi các đoàn Anh, Pháp đang nghỉ ngơi sau mấy ngày đi đường “vất vả”, ngày 11/8/1939 đã diễn ra cuộc gặp bí mật giữa Hitler với giáo sĩ Buschardt – phái viên không chính thức của Chính phủ Anh và Pháp. Tại cuộc gặp này, Hitler bắn tin rằng “nước Đức rất cần lúa mì và đồ gỗ của Nga Xô. Tôi không đòi hỏi gì ở phương Tây, kể cả bây giờ và trong tương lai. Tôi đảm bảo với Anh, Pháp về hòa bình và sẵn sàng ký với 2 nước này hiệp ước tôn trọng lẫn nhau. Tôi cần rảnh tay để chiếm phía đông..." Thông điệp của Hitler ngay lập tức được chuyển về London và Paris. Ngày 12/8/1939, bắt đầu cuộc đàm phán Liên Xô - Anh - Pháp, nhưng đến ngày 14-8 thì trở nên rõ ràng rằng hai nước này chỉ giả vờ, và do vậy sẽ không có một kết quả tích cực nào. Trong khi đó, các hoạt động ngoại giao khác cũng diễn ra dồn dập: London bắt đầu triển khai một số bước đi để tìm cách đàm phán với Berlin (họ tiến hành hoạt động này ngay khi đã tham gia khối Đồng minh chống phát xít sau này); còn Hitler láu cá, đánh hơi thấy sự bế tắc trong cuộc đàm phán Liên Xô - Anh - Pháp và để tránh phải đối đầu với một liên minh lớn mạnh, đã ra lệnh cho các nhà ngoại giao Đức tiến hành tiếp xúc với cả 3 nước này. Về phần Liên Xô, do không thành công trong việc ký hiệp ước với Anh và Pháp, Stalin quyết định không loại trừ khả năng tiếp xúc với Đức. Sau hàng loạt cuộc gặp giữa Đại sứ hai nước với “cấp có thẩm quyền” của nước kia, đã đạt được thảo thuận về chuyến đi Moscow của Ngoại trưởng Đức Ribentrof. Sau các cuộc gặp cấp bộ trưởng, Hitler (ngày 20/8) và Stalin (ngày 21/8) đã trao đổi điện văn, nhất trí chủ trương ký thoả thuận không xâm lược lẫn nhau; Hitler giao cho Ngoại trưởng Ribentrof toàn quyền xây dựng và kí hiệp ước cùng các văn bản khác. Ngày 23/8/1939, Ribentrof đến Mát-xcơ-va và lập tức có cuộc gặp kéo dài 3 giờ với Stalin và Ngoại trưởng Liên Xô Molotov. Chiều tối diễn ra vòng đàm phán thứ hai, kết thúc bằng việc Molotov và Ribentrof thay mặt Chính phủ hai nước ký Hiệp ước không tấn công lẫn nhau giữa Đức và Liên Xô. Molotov ký bằng tiếng Nga vào bản tiếng Nga và ký bằng tiếng Đức vào bản tiếng Đức. Ngày 31/8, trong phiên họp bất thường của Xô Viết tối cao Liên Xô, Hiệp ước đã được phía Liên Xô phê chuẩn. |
