Lưu ký chứng khoán là một trong những điều kiện để thực hiện giao dịch trên thị trường chứng khoán. Trước khi thực hiện giao dịch chứng khoán, nhà đầu tư phải ký hợp đồng mở tài khoản tại các thành viên lưu ký.
Lưu ký là việc gửi chứng chỉ chứng khoán tờ cổ phiếu, trái phiếu, hoặc các loại giấy tờ hợp pháp chứng minh quyền sở hữu chứng khoán vào hệ thống lưu ký chứng khoán.
Hệ thống lưu ký chứng khoánbao gồm Trung tâm lưu ký và các thành viên lưu ký. Chứng chỉ chứng khoán của nhà đầu tư sẽ được cất giữ an toàn tại Trung tâm lưu ký. Chứng khoán đã được lưu ký sẽ được ghi nhận vào tài khoản lưu ký chứng khoán đứng tên nhà đầu tư. Khi chứng khoán được giao dịch, tài khoản của nhà đầu tư sẽ được ghi tăng hoặc giảm mà không cần phải trao tay tờ chứng chỉ chứng khoán.
Lưu ký chứng khoán là bắt buộc trước khi muốn chứng khoán được giao dịch qua sàn giao dịch của Trung tâm giao dịch chứng khoán. Trung tâm giao dịch chứng khoán hiện nay đóng vai trò là Trung tâm lưu ký. Việc lưu ký chứng khoán chỉ được thực hiện tại các thành viên lưu ký của Trung tâm giao dịch chứng khoán.
Các thành viên lưu ký bao gồm các công ty chứng khoán và các ngân hàng thương mại đã được Uỷ Ban Chứng Khoán Nhà Nước cấp phép hoạt động lưu ký và đã đăng ký làm thành viên lưu ký của Trung tâm giao dịch chứng khoán.
Trước đây nhà đầu tư trong nước chỉ được lưu ký chứng khoán tại thành viên lưu ký trong nước - là các công ty chứng khoán hoặc các ngân hàng thương mại trong nước, nhà đầu tư nước ngoài chỉ được lưu ký tại thành viên lưu ký nước ngoài - là các công ty chứng khoán liên doanh với nước ngoài hoặc các ngân hàng thương mại liên doanh với nước ngoài hoặc các chi nhánh ngân hàng nước ngoài đang hoạt động hợp pháp tại Việt Nam.
Tuy nhiên, quy định này đã được thay đổi, theo Quyết định số 51/2003/QĐ-BTC ngày 15-04-2003 của Bộ Tài Chính về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Quy chế lưu ký, thanh toán bù trừ và đăng ký chứng khoán, nhà đầu tư trong và ngoài có thể mở tài khoản lưu ký chứng khoán ở bất kỳ thành viên lưu ký nào.
Việc lưu ký chứng khoán sẽ được bắt đầu bằng các thủ tục mở tài khoản lưu ký chứng khoán tại thành viên lưu ký. Các chứng khoán sau khi được lưu ký tại thành viên lưu ký sẽ được thành viên lưu ký tái lưu ký tại Trung tâm giao dịch chứng khoán.
Sau khi thành viên hoàn tất việc tái lưu ký tại Trung tâm giao dịch chứng khoán thì chứng khoán đó mới được phép giao dịch. Chứng khoán lưu ký của nhà đầu tư được cất giữ tại kho của Trung tâm giao dịch chứng khoán dưới dạng quản lý tổng hợp. Chứng khoán của nhà đầu tư lưu ký tại Trung tâm giao dịch chứng khoán được quản lý riêng biệt với chứng khoán của chính thành viên lưu ký.
Theo quy định hiện hành, mỗi nhà đầu tư chỉ được mở một tài khoản lưu ký tại một thành viên lưu ký. Do vậy nhà đầu tư cần tìm hiểu trước để lựa chọn một thành viên lưu ký thích hợp cho mình. Trong trường hợp muốn đổi sang một thành viên lưu ký khác, nhà đầu tư sẽ mở tài khoản lưu ký mới tại thành viên lưu ký mới, đồng thời phải làm các thủ tục đóng tài khoản lưu ký tại thành viên lưu ký cũ và yêu cầu thành viên lưu ký này chuyển số dư chứng khoán sang tài khoản lưu ký tại thành viên lưu ký mới.
Khi mở tài khoản lưu ký, nhà đầu tư nên cung cấp địa chỉ liên lạc rõ ràng, chính xác và đầy đủ cho thành viên lưu ký. Điều này rất quan trọng vì nhà đầu tư có thể gặp phải những bất tiện và thậm chí thiệt hại sau này.
Chẳng hạn, khi địa chỉ trên các loại giấy tờ tùy thân như chứng minh nhân dân được sử dụng để làm các thủ tục mở tài khoản lưu ký, trong khi địa chỉ cư trú hiện tại khác với địa chỉ trên chứng minh nhân dân. Các thư từ liên lạc của tổ chức phát hành, Trung tâm giao dịch chứng khoán và thành viên lưu ký trong thời gian thực hiện quyền sẽ không đến đúng nơi nhà đầu tư ở. Việc này có thể đưa đến vô số bất tiện trong quá trình xử lý quyền từ thành viên lưu ký, Trung tâm giao dịch chứng khoán cho đến tổ chức phát hành như chậm trễ, chỉnh sửa hồ sơ thực hiện quyền, hoặc thậm chí đôi khi nhà đầu tư bị từ chối phân bổ quyền.
Người đứng tên lưu ký chứng khoán phải chính là chủ sở hữu chứng khoán, kể cả cổ phiếu vô danh. Số xê-ri của tờ chứng chỉ chứng khoán cũng phải đúng là số xê-ri của chủ sở hữu đã đăng ký quyền sở hữu tại tổ chức phát hành. Đối với cổ phiếu ghi danh, nếu chủ sở hữu là người được chuyển nhượng hợp pháp trước khi có hoạt động của Trung tâm giao dịch chứng khoán, thì mặt sau của tờ chứng chỉ phải có chữ ký của người chuyển nhượng liền kề trước đó và chữ ký của người có thẩm quyền và con dấu của tổ chức phát hành xác nhận việc chuyển nhượng đó. Nếu các yếu tố này không đúng như vậy, chứng khoán sẽ bị từ chối lưu ký
Các tờ chứng chỉ chứng khoán bị hỏng, bị nhòe không thể nhận diện được các thông tin cơ bản trên đó sẽ bị từ chối lưu ký. Trong trường hợp này cần liên hệ với tổ chức phát hành để xin được đổi lại tờ chứng chỉ chứng khoán mới.
Các chứng chỉ chứng khoán thuộc diện bị thông báo mất cắp hoặc giả mạo sẽ bị tạm giữ để giao cho tổ chức phát hành hoặc cơ quan có thẩm quyền để xử lý.
Cổ phiếu của cổ đông sáng lập vẫn còn trong thời gian nắm giữ theo quy định của pháp luật, của cổ đông mua chịu chưa thanh toán hết tiền mua cổ phiếu vẫn được lưu ký nhưng không được phép giao dịch. Các cổ phiếu này chỉ được phép giao dịch khi các điều kiện hạn chế đã được bãi bỏ và phải có xác nhận từ tổ chức phát hành. Ví dụ như cổ phiếu mua chịu đã thanh toán hết, muốn được giao dịch phải có văn bản xác nhận của tổ chức phát hành.
Các chủ sở hữu cổ phiếu theo hình thức ghi sổ muốn lưu ký vẫn tiến hành các thủ tục lưu ký bình thường tại thành viên lưu ký. Dĩ nhiên trong trường hợp này không có việc chuyển giao chứng chỉ vật chất. Thành viên lưu ký sẽ gửi tên chủ sở hữu đến tổ chức phát hành. Sau khi kiểm tra, tổ chức phát hành sẽ gửi tên chủ sở hữu đến Trung tâm giao dịch chứng khoán để thực hiện việc lưu ký. Lưu ký theo hình thức ghi sổ là xu hướng chủ yếu hiện nay vì những ưu điểm hơn hẳn lưu ký chứng chỉ vật chất, là không phải qua kiểm đếm, kiểm tra tính thật giả, và tốn kém cho công tác bảo quản.
Trung tâm giao dịch chứng khoán là người được ủy quyền thay mặt người đồng sở hữu chứng khoán lưu ký nhận các quyền được hưởng từ tổ chức phát hành như cổ tức, lãi trái phiếu, cổ phiếu thưởng.
---------------------Tham khảo từ Bản tin thị trường chứng khoán, TTGDCK, UBCKNN
TTO
Lưu ký chứng khoán là gì? Chứng khoán lưu ký là gì? Tại sao phải tiến hành lưu ký chứng khoán? Nguyên tắc cũng như hiệu lực lưu ký ra sao? Điểm khác nhau giữa chứng khoán lưu ký và chưa lưu ký là gì? Chi phí để lưu ký như thế nào? Làm thế nào để có thể tiến hành lưu ký chứng khoán Và những lưu ý gì về hoạt động lưu ký này như thế nào?
Tất cả sẽ được Chúng tôi giải đáp ngay trong bài viết hôm nay.
Hãy cùng khám phá những thông tin bổ ích nào!
Lưu ký chứng khoán là gì? Chứng khoán lưu ký là gì?
Lưu ký chứng khoán là hoạt động đầu tiên để đáp ứng điều kiện khi giao dịch trên thị trường chứng khoán. bao gồm những hành động như nhận ký gửi, bảo quản an toàn, chuyển giao và ghi nhận các quyền sở hữu chứng khoán của khác hàng trên hệ thống tài khoản lưu ký chứng khoán như: quyền bỏ phiếu; quyền nhận lãi, vốn gốc trái phiếu; quyền nhận cổ phiếu thưởng, cổ tức bằng cổ phiếu, cổ tức bằng tiền; quyền mua cổ phiếu phát hành thêm; quyền chuyển đổi trái phiếu chuyển đổi… Do Trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam (VSD) quản lý nhằm đảm bảo các quyền và lợi ích liên quan đến chứng khoán của người sở hữu.
Chứng khoán lưu ký là chứng khoán thông qua quá trình lưu ký chứng khoán tại các hệ thống lưu ký chứng khoán bao gồm Trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam (VSD) và Thành viên lưu ký chứng khoán (gồm các công ty chứng khoán và các ngân hàng thương mại được cấp phép). Chứng khoán lưu ký là chứng khoán có thể thực hiện các giao dịch trên thị trường chứng khoán.
Tại sao phải lưu ký chứng khoán?
Hoạt động lưu ký chứng khoán như được đề cập ở trên là việc vô cùng cần thiết đối với việc giao dịch trên thị trường chứng khoán. Chúng ta sẽ điểm qua một vài lý do như sau:
Thứ nhất: Khi lưu ký chứng khoán, chứng chỉ chứng khoán của nhà đầu tư sẽ được cất giữ an toàn tại trung tâm lưu ký và sẽ được ghi nhận vào tài khoản lưu ký chứng khoán đứng tên nhà đầu tư.
Thứ hai: Lưu ký chứng khoán đem đến những tiện ích như tự động ghi tăng hoặc giảm khi giao dịch chứng khoán không cần phải trao tay chứng chỉ chứng khoán.
Thứ ba: Lưu ký chứng khoán giúp tiết kiệm chi phí in ấn chứng chỉ chứng khoán, bảo quản chứng chỉ chứng khoán. Cũng như tránh sự hư hỏng, đánh mất hoặc thất lạc chứng chỉ chứng khoán.
Thứ tư: Lưu ký chứng khoán sẽ giảm rủi ro cho hoạt động của thị trường.
Thứ năm: Lưu ký chứng khoán đảm bảo thanh toán nhanh, góp phần tăng vòng quay vốn của thị trường và của nhà đầu tư.
Thứ sáu: Các giao dịch gửi hoặc rút chuyển nhượng, hạch toán, … Đều có thể thực hiện được trên điện thoại hoặc máy tính vô cùng tiện lợi.
Đặc điểm của lưu ký chứng khoán
Nguyên tắt lưu ký chứng khoán
– Chủ thể trong lưu ký chứng khoán bao gồm: Khách hàng có nhu cầu lưu ký chứng khoán, thành viên lưu ký chứng khoán, trung tâm lưu ký chứng khoán.
– Quy trình lưu ký chứng khoán sẽ trải qua 2 giai đoạn nhất định như sau: Đầu tiên đó là khách hàng tiến hành lưu ký chứng khoán tại thành viên lưu ký. Sau đó, thành viên lưu ký tái lưu ký chứng khoán của khách hàng tại Trung Tâm Lưu Ký.
– Sau khi khách hàng ký hợp đồng mở tài khoản lưu ký chứng khoán, thành viên lưu ký với tư cách là người ủy quyền sẽ thay mặt cho khách hàng lưu ký chứng khoán thực hiện các nghiệp vụ như đăng ký, lưu ký, bù trừ và thanh toán chứng khoán.
– Sau khi thành viên lưu ký mở tài khoản lưu ký chứng khoán đứng tên thành viên lưu ký tại trung tâm lưu ký chứng khoáng thì trung tâm sẽ nhận tái lưu ký chứng khoán từ các thành viên lưu ký được khách hàng ủy quyền ở trên với tư cách là người được thành viên uỷ quyền thực hiện các nghiệp vụ liên quan tới hoạt động đăng ký, lưu ký, bù trừ và thanh toán chứng khoán.
Hiệu lực lưu kí chứng khoán.
– Hoạt động lưu ký chứng khoán sẽ có hiệu lực kể từ thời điểm Trung tâm lưu ký chứng khoán thực hiện hạch toán trên tài khoản lưu ký chứng khoán liên quan của thành viên mở tại Trung tâm lưu ký.
Điểm khác biệt của chứng khoán đã lưu ký và chứng khoán chưa lưu ký
Chứng khoán chưa lưu ký là loại chứng khoán tồn tại dưới dạng sổ cổ đông hoặc giấy chứng nhận sở hữu cổ phần mà các cổ đông vẫn thường hay mua bán, chuyển nhượng theo những hình thức khá đơn giản. Nếu Công ty đó là Công ty Đại chúng và thực hiện xong thủ tục lưu ký chứng khoán thì những giấy tờ như sổ cổ đông hay giấy chứng nhận sở hữu chứng khoán sẽ không có giá trị mua bán.
Như vậy về cơ bản, hai loại chứng khoán này chỉ khác nhau về hình thức sở hữu.
Chứng khoán chưa lưu ký ghi nhận dưới dạng Sổ cổ đông/Giấy chứng nhận sở hữu chứng khoán.
Chứng khoán đã lưu ký được ghi nhận trên tài khoản chứng khoán đã được đăng kí.
Hướng dẫn lưu kí chứng khoán
1. Hồ sơ lưu ký chứng khoán
- Sổ cổ đông hoặc Giấy chứng nhận sở hữu cổ phần (bản gốc)
- CMND/Hộ chiếu (bản phô tô và bản gốc để đối chiếu) nếu Quý khách hàng là cá nhân hoặc Giấy đăng ký kinh doanh (bản phô tô có công chứng) nếu Quý khách hàng là tổ chức
- Phiếu gửi chứng khoán theo mẫu (do VNDIRECT cung cấp)
2. Các bước lưu ký chứng khoán
Bước 1: Quý khách mở tài khoản giao dịch chứng khoán (nếu chưa có tài khoản giao dịch chứng khoán).
Bước 2: Quý khách điền thông tin vào phiếu gửi chứng khoán kèm theo sổ cổ đông hoặc giấy chứng nhận sở hữu chứng khoán đưa cho nhân viên hỗ trợ lưu ký của thành viên lưu kí chứng khoán.
Bước 3: Nhân viên hỗ trợ lưu ký chứng khoán sẽ kiểm tra thông tin trên sổ cổ đông hoặc giấy chứng nhận sở hữu chứng khoán. Đối chiếu các thông tin này với thông tin do tổ chức phát hành đã đăng ký với Trung tâm lưu ký Việt Nam (VSD). Nếu thông tin khớp, ký trên phiếu gửi chứng khoán và trả lại Quý khách 01 liên. Nếu thông tin không khớp, Quý khách ký vào mẫu đề nghị điều chỉnh thông tin của VSD. Sau đó trả lại khách hàng 01 liên phiếu gửi chứng khoán.
Bước 4: Thành viên lưu kí sẽ hoàn thiện hồ sơ, gửi lên trung tâm lưu ký.
Bước 5: Sau khoảng 7 đến 10 ngày làm việc sẽ nhận được chứng từ ghi có hiệu lực từ VSD, Thành viên lưu ký sẽ hạch toán ghi tăng số chứng khoán tương ứng của Quý khách vào hệ thống. Hệ thống sẽ tự động gửi tin nhắn SMS thông báo cho Quý khách kết quả.
Phí lưu ký chứng khoán là bao nhiêu?
Chứng khoán đã lưu ký thì do công ty chứng khoán quản lý trực tiếp trên cơ sở sự giám sát liên tục của trung tâm lưu ký, chính vì vậy ở đây lại phát sinh khoản phí để trung tâm quản lý số chứng khoán này và được gọi là phí lưu ký chứng khoán. Thường được dùng để trung tâm rà soát kiểm tra các Công ty chứng khoán hàng ngày xem rằng họ đã quản lý đúng chưa.
Một số lưu ý đối với hoạt động lưu ký chứng khoán.
– Lưu ký chứng khoán là bắt buộc trước khi muốn chứng khoán được giao dịch qua sàn giao dịch của Trung tâm giao dịch chứng khoán.
– Việc lưu ký chứng khoán chỉ được thực hiện tại các thành viên lưu ký của Trung tâm giao dịch chứng khoán.
– Các thành viên lưu ký bao gồm các công ty chứng khoán và các ngân hàng thương mại đã được Uỷ Ban Chứng Khoán Nhà Nước cấp phép hoạt động lưu ký và đã đăng ký làm thành viên lưu ký của Trung tâm giao dịch chứng khoán.
– Mỗi nhà đầu tư chỉ được mở một tài khoản lưu ký tại một thành viên lưu ký.
– Khi mở tài khoản lưu ký, nhà đầu tư phải cung cấp địa chỉ liên lạc rõ ràng, chính xác và đầy đủ nhất để tránh những tình huống phát sinh sau này.
– Người đứng tên lưu ký chứng khoán phải chính là chủ sở hữu chứng khoán, kể cả cổ phiếu vô danh.
– Số xê-ri của tờ chứng chỉ chứng khoán cũng phải đúng là số xê-ri của chủ sở hữu đã đăng ký quyền sở hữu tại tổ chức phát hành.
– Việc quản lý tài khoản lưu ký chứng khoán tại Trung tâm lưu ký chứng khoán sẽ được thực hiện dựa trên tổng số dư trên các tài khoản lưu ký chứng khoán của khách hàng đã mở tại các thành viên lưu ký phải luôn khớp với số dư tài khoản lưu ký của thành viên lưu ký mở tại Trung tâm lưu ký chứng khoán
– Những trường hợp từ chối lưu ký đó là: Chứng chỉ chứng khoán bị hỏng, bị nhòe không thể nhận diện được các thông tin cơ bản.
– Các chứng chỉ chứng khoán thuộc diện bị thông báo mất cắp hoặc giả mạo sẽ bị tạm giữ để giao cho tổ chức phát hành hoặc cơ quan có thẩm quyền để xử lý.
– Trung tâm giao dịch chứng khoán là người được ủy quyền thay mặt người đồng sở hữu chứng khoán lưu ký nhận các quyền được hưởng từ tổ chức phát hành như cổ tức, lãi trái phiếu, cổ phiếu thưởng.
Trên đây là những thông tin mà chúng tôi tổng hợp được liên quan đến “Lưu ký chứng khoán”. Hi vọng qua bài viết này bạn có thể có thêm nhiều thông tin bổ ích cũng như giải đáp được những thắc mắc của mình về vấn đề này.
Nếu còn bất kỳ câu hỏi nào liên quan đến “Lưu ký chứng khoán” thì hãy bình luận bên dưới để được chúng tôi hỗ trợ bạn nhé!
Cảm ơn bạn đã theo dõi bài viết của chúng tôi!