Forums
ForumsMembers
Để đáp ứng nhu cầu về tài liệu giảng dạy và học tập cho sinh viên ngành Tài chính - Ngân hàng trình độ cao đẳng; đặc biệt là yêu cầu đảm bảo và nâng cao chất lượng đào tạo; Trường Cao đẳng Thương mại chủ trương tổ chức biên soạn giáo trình, học phần đang được triển khai giảng dạy.
Thực hiện chủ trương trên, Khoa Tài chính ngân hàng đã phân công giảng viên Thsùi Thị Lệ biên soạn giáo trình Tài chính quốc tế để dùng chung cho sinh viên ngành Tài chính - Ngân hàng trình độ cao đẳng, giúp cho việc giảng dạy của giảng viên và việc học tập của sinh viên được thuận lợi.
Giáo trình Tài chính quốc tế được biên soạn dựa theo đề cương chi tiết học phần Tài chính quốc tế (hệ tín chỉ) đã được ban hành và có tham khảo các tài liệu, giáo trình của một số nguồn, tác giả trong nước biên soạn phục vụ giảng dạy ở một số trường như: Học viện Ngân hàng, Học viện Tài chính, trường Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh, trường Đại học Công nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh.
Nội dung của giáo trình bao gồm 5 chương, Cụ thể: Chương 1, 2, 4. do Ths. Bùi Thị Lệ biên soạn; Chương 3. do Ths. Bùi Thị Lệ và CN. Nguyễn Thị Ngọc Diễm biên soạn; Chương 5. do CN. Trần Thị Thục Quyên biên soạn. Để giáo trình này đến tay người đọc, tác giả ghi nhận và cả m ơn s ự giúp đỡ, tham gia góp ý, biên tập, sửa chữa của Hội đồng khoa học cấp khoa và Hội đồng khoa học nhà trường.
Trong quá trình biên soạn, tác giả đã có chú ý cập nhật khá đầy đủ các số liệu, các thông tin thực tế (đến ngày 15/06/2012), các giáo trình có liên quan và đưa vào một số bài đọc thêm, ví dụ minh họa được biên soạn từ các tài liệu, báo chí và từ kinh nghiệm giảng dạy nhằm giúp sinh viên dễ dàng tiếp thu, liên hệ với các học phần khác.
Mặc dù đã rất cố gắng, tác giả nghĩ rằng Giáo trình Tài chính quốc tế này có thể còn hạn chế và sai sót nhất định. Tác giả chân thành mong đợi nhận được sự phê bình, góp ý của bạn đọc để lần tái bản bản sau được hoàn thiện hơn.
Các ý kiến tham gia xin được gửi về địa chỉ email: [email protected] Trân trọng cảm ơn!
Nhóm tác giả
CHƢƠNG 1
TỔNG QUAN VỀ TÀI CHÍNH QUỐC TẾ
Mục tiêu
Chương này trính bày những vấn đề cơ bản về:
- Sự hính thành và phát triển của tài chình quốc tế;
- Khái niệm và đặc điểm của tài chình quốc tế;
- Vai trò và nội dung của tài chình quốc tế.
Nội dung
- Sự hình thành và phát triển của tài chính quốc tế
1. Cơ sở hình thành quan hệ tài chính quốc tế
Tài chình quốc tế là hoạt động tài chình diễn ra trên bính diện quốc tế, giữa các quốc gia với nhau. Thực chất tài chình quốc tế là sự vận động tiền tệ giữa các quốc gia gắn liền với các quan hệ hợp tác quốc tế về kinh tế, chình trị, văn hóa, xã hội, ngoại giao và quân sự của các quốc gia.
Hoạt động tài chình quốc tế là một bộ phận cấu thành của toàn bộ hoạt động tài chình của quốc gia nhằm thực hiện các mục tiêu kinh tế và các chình sách của quốc gia trong quan hệ với cộng đồng quốc tế.
Quan hệ tài chình quốc tế xuất hiện dựa trên hai cơ sở:
- Quan hệ quốc tế giữa các quốc gia về kinh tế, văn hóa, xã hội, chình trị, quân sự, ngoại giao...
- Cùng với sự xuất hiện của tiền tệ như một vật trao đổi trung gian, tiền tệ dần dần đã có đầy đủ các chức năng trong trao đổi, thanh toán, dự trữ và chức năng tiền tệ thế giới. Chình chức năng trao đổi, thanh toán quốc tế của tiền là cơ sở cho việc hính thành và thực hiện các quan hệ tài chình quốc tế.
Quá trính hợp tác quốc tế được thực hiện trên cơ sở phân công lao động quốc tế_._ Việc tham gia vào phân công lao động quốc tế của mỗi quốc gia bắt nguồn từ yêu cầu phát triển kinh tế của mỗi quốc gia nhằm giải quyết các nhu cầu của thị trường tiêu thụ, khoa học kỹ thuật, nguyên vật liệu... Thông qua hợp tác quốc tế mỗi quốc gia có thể kết hợp các yếu tố trong nước với các yếu tố quốc tế, từ đó có thể khai thác có hiệu quả các nguồn lực trong nước và nguồn lực ngoài nước.
Trong các hoạt động kinh tế thí thương mại quốc tế giữ một vai trò hết sức quan trọng. Thông qua thương mại quốc tế, các luồng hàng hoá, dịch vụ được di chuyển từ quốc gia này sang quốc gia khác và kéo theo đó là sự di chuyển ngược chiều các luồng tiền giữa các quốc gia. Sự di chuyển các luồng tiền giữa các quốc gia là nét đặc trưng của sự vận động các nguồn tài chình trong hoạt động tài chình quốc tế và là biểu hiện của quan hệ tài chình quốc tế.
Sự phát triển của hoạt động kinh tế quốc tế kéo theo sự nảy sinh và phát triển của các quan hệ tài chình quốc tế tuỳ thuộc vào các yếu tố kinh tế và lợi ìch của các bên tham gia, và chịu sự chi phối của các quy luật cung cầu, giá trị, cạnh tranh... Bên cạnh đó còn chịu ảnh hưởng của yếu tố chình trị, thái độ của các nhà nước trong quan hệ quốc tế và thể hiện qua các chình sách thuế xuất nhập khẩu, chình sách tìn dụng quốc tế, chình sách đầu tư quốc tế... Tuỳ theo các tình chất và đặc điểm của các hoạt động kinh tế quốc tế mà yếu tố chình trị có tác động ở những mức độ khác nhau. Có các hoạt động có quan hệ chặt chẽ với chình trị, như cấp tìn dụng, viện trợ phát triển ở cấp chình phủ... Có các hoạt động ìt có mối quan hệ với yếu tố chình trị như: thương mại quốc tế, đầu tư quốc tế trực tiếp, gián tiếp..., ví tham gia chủ yếu các hoạt động này là các tư nhân, các nhà kinh doanh nên chủ yếu bị tác động bởi yếu tố kinh tế.
Như vậy, sự nảy sinh và phát triển của các quan hệ tài chình quốc tế bắt nguồn từ sự nảy sinh và phát triển của các quan hệ kinh tế và chình trị giữa các quốc gia trong cộng đồng quốc tế với nhau. Hay các quan hệ kinh tế - chình trị diễn ra trên phạm vi quốc tế là cơ sở khách quan cho sự hính thành và phát triển của tài chình quốc tế.
Mặt khác, hoạt động tài chình quốc tế biểu hiện ra thành các hoạt động thu chi bằng tiền ở các chủ thể kinh tế - xã hội. Trong phạm vi một quốc gia, đồng tiền trong nước được sử dụng làm phương tiện thanh toán chình thức cho mọi giao dịch đã giúp thực hiện các hoạt động thu chi bằng tiền để xử lý các quan hệ tài chình gắn liền với các hoạt động kinh tế - xã hội của các chủ thể. Các quốc gia có đồng tiền riêng khác nhau với sức mua không giống nhau. Từ đó nảy sinh việc thanh toán cho các hoạt động và giao dịch giữa các chủ thể ở các quốc gia khác nhau. Trong quá trính phát triển của xã hội loài người kể từ khi xuất hiện tiền tệ và đòi hỏi của việc thanh toán quốc tế đã xuất hiện nhiều phương thức khác nhau trong việc xử lý mối quan hệ giữa các đồng tiền quốc gia và xác định phương tiện dùng trong thanh toán quốc tế. Để thực hiện các hoạt động thu chi bằng tiền giữa các quốc gia đòi hỏi cần phải lựa chọn được phương tiện dùng trong thanh toán quốc tế làm cơ sở cho việc xác định tỷ giá hối đoái giữa các đồng tiền quốc gia để thực hiện cho việc thanh toán các giao dịch quốc tế. Như vậy, tiền tệ đã thực hiện chức năng tiền tệ thế giới.
Trong hai cơ sở đã kể trên, thí yếu tố các quan hệ quốc tế giữa các quốc gia về kinh tế, chình trị, văn hóa, xã hội, quân sự, ngoại giao có vị trì như là điều kiện cần tạo cơ sở cho sự hính thành và phát triển của tài chình quốc tế; yếu tố tiền tệ có chức năng tiền tệ thế giới có vị trì như là điều kiện đủ để các quan hệ tài chình quốc tế vận hành thông suốt.
2. Khái quát quá trình phát triển tài chính quốc tế
Trong lịch sử phát triển của xã hội loài người, các quan hệ tài chình quốc tế đã ra đời và phát triển từ hính thức đơn giản đến những hính thức phức tạp, đa dạng gắn liền với những điều kiện khách quan của sự phát triển xã hội của quốc gia và của đời sống quốc tế trên cả khìa cạnh kinh tế và chình trị.
Tài chình quốc tế xuất hiện đầu tiên là gắn với thương mại quốc tế giữa các quốc gia, do yêu cầu của thương mại mà đã làm xuất hiện tiền tệ quốc tế. Dùng tiền vàng làm trung gian trao đổi thanh toán. Những hính thức sơ khai ban đầu của tài chình quốc tế là việc trao đổi hàng hoá giữa các quốc gia, cống nộp vàng bạc, châu báu giữa nước này cho nước khác đã xuất hiện từ thời chiếm hữu nô lệ gắn liền với nhà nước chủ nô. Cùng với sự phát triển của các quan hệ kinh tế quốc tế, thuế xuất khẩu, nhập
triệt trong từng hoạt động tài chình quốc tế cụ thể, nhằm đảm bảo các lợi ìch kinh tế - chình trị và chủ quyền quốc gia.
II. Khái niệm và đặc điểm của tài chính quốc tế
1. Khái niệm
Tài chình quốc tế có thể được hiểu theo những quan niệm khác nhau như sau:
- Đứng trên góc độ của từng quốc gia Hoạt động tài chình gồm có: Hoạt động tài chình đối nội (nội địa), hoạt động tài chình đối ngoại và hoạt động tài chình thuần túy giữa các quốc gia. Hoạt động tài chình thuần túy giữa các quốc gia (hay còn gọi là hoạt động tài chình quốc tế thuần túy) lại bao gồm hoạt động tài chình của các công ty đa quốc gia và hoạt động tài chình của các tổ chức quốc tế. Theo cách nhín nhận này, thí hoạt động tài chình quốc tế được quan niệm bao gồm hoạt động tài chình đối ngoại và hoạt động tài chình quốc tế thuần túy.
Quan niệm này thường được sử dụng ở các quốc gia đang phát triển, mức độ hội nhập còn hạn chế.
- Đứng trên góc độ toàn cầu Hoạt động tài chình quốc tế được quan niệm chỉ bao gồm các hoạt động tài chình quốc tế thuần túy, bởi ví hoạt động tài chình của mỗi quốc gia đã bao gồm hoạt động tài chình đối nội và hoạt động tài chình đối ngoại; chỉ những hoạt động tài chình chung trên phạm vi toàn cầu mới là tài chình quốc tế.
Quan niệm này thường được sử dụng ở các quốc gia phát triển, mức độ mở cửa hội nhập cao.
Trong chương trính nghiên cứu học phần này, quan niệm tài chình quốc tế được đề cập theo cách nhín thứ nhất. Theo quan niệm này, có thể hiểu một cách đơn giản tài chình quốc tế là thuật ngữ dùng để chỉ các hoạt động tài chình phát sinh trên bính diện quốc tế. Chủ thể thực hiện các tài chình quốc tế có thể là công dân của các quốc gia, các tổ chức kinh tế - xã hội, Chình phủ của các quốc gia và cũng có thể là các tổ chức quốc tế.
Như vậy, tài chình quốc tế là một lĩnh vực hoạt động rất phức tạp, với các hính thức, các chủ thể rất đa dạng, diễn ra trên một phạm vi rất rộng, liên quan đến nhiều quốc gia khác nhau trong từng khu vực và trên toàn thế giới. Tuy nhiên trên bính diện quốc tế, đó là sự di chuyển các luồng tiền giữa các quốc gia; còn trên bề mặt đời sống xã hội của mỗi quốc gia thí những hính thức bất kỳ của quan hệ tài chình quốc tế đều biểu hiện thành các hoạt động thu - chi bằng tiền, các hoạt động tạo lập và sử dụng các quỹ tiền tệ ở mỗi chủ thể lại chình là hệ quả tất yếu của các quan hệ quốc tế trên các lĩnh vực khác nhau giữa các chủ thể đó với các chủ thể khác bên ngoài quốc gia. Do đó có thể rút ra khái niệm đầy đủ về tài chình quốc tế như sau:
Tài chính quốc tế là hoạt động tài chính diễn ra trên bình diện quốc tế. Đó là sự di chuyển các luồng tiền giữa các quốc gia gắn liền với các quan hệ quốc tế về kinh tế, chính trị, văn hoá, xã hội, quân sự, ngoại giao... giữa các chủ thể của các quốc gia và các tổ chức quốc tế thông qua việc tạo lập, sử dụng các quỹ tiền tệ ở mỗi chủ thể nhằm đáp ứng nhu cầu khác nhau của các chủ thể đó trong các quan hệ quốc tế. 1
1 PGS. TS. Đinh Trọng Thịnh, Tài chình quốc tế, trang 12, NXB Tài chình, 20 06
2. Đặc điểm
2. Phạm vi và môi trƣờng hoạt động của các nguồn tài chính trong lĩnh vực tài chính quốc tế
Diễn ra trên phạm vi rộng lớn, giữa các quốc gia, có rất nhiều chủ thể tham gia, nhiều đồng tiền của các quốc gia khác nhau, bị chi phối trực tiếp bởi các nhân tố như:
- Rủi ro hối đoái Hầu hết các nước trên thế giới đều có đồng tiền của riêng mính với giá trị khác nhau. Điều đó đòi hỏi để thanh toán trong các giao dịch quốc tế phải xác định tỷ lệ so sánh giữa hai đồng tiền của hai quốc gia khác nhau. Giá cả của một đồng tiền được biểu hiện bằng một đồng tiền khác gọi là tỷ giá hối đoái.
Tỷ giá hối đoái chịu sự tác động của nhiều nhân tố khác nhau như mức độ lạm phát của các đồng tiền của các quốc gia, quan hệ cung - cầu tiền tệ trên thị trường... Khi tỷ giá thay đổi thí lợi ìch của các chủ thể tham gia các quan hệ tài chình quốc tế cũng bị ảnh hưởng, đặc biệt là trong lĩnh vực ngoại thương, đầu tư, tìn dụng, thanh toán, cán cân thanh toán quốc tế...
Vì dụ: Đối với một quốc gia, khi tỷ giá hối đoái tăng cao (đồng nội tệ giảm giá) có tác dụng khuyến khìch xuất khẩu, hạn chế nhập khẩu; ngược lại, khi tỷ giá hối đoái giảm (đồng nội tệ tăng giá) lại có tác dụng khuyến khìch nhập khẩu nhưng lại hạn chế xuất khẩu. Như vậy, trong hoạt động ngoại thương sự biến động của tỷ giá có ảnh hưởng trực tiếp làm tăng hoặc làm giảm giá cả, doanh số và lợi nhuận của các nhà kinh doanh xuất nhập khẩu; đồng thời tỷ giá biến động làm cho hàng hoá của nhà kinh doanh thực sự trở nên đắt hơn hay rẻ đi đối với người mua.
Trong lĩnh vực tài chình quốc tế, các vấn đề về cơ chế xác lập tỷ giá giữa các đồng tiền, những nhân tố ảnh hưởng đến tỷ giá và sự tác động trở lại của tỷ giá đến cán cân thương mại, cán cân thanh toán quốc tế, đến tính hính tài chình của các tổ chức ngoại thương, các nhà đầu tư, các ngân hàng... là những vấn đề rất được quan tâm nghiên cứu.
- Rủi ro chình trị Rủi ro này rất đa dạng, bao gồm những sự thay đổi ngoài dự kiến các qui định về thuế nhập khẩu, hạn ngạch, về chế độ quản lý ngoại hối hoặc là một chình sách trưng thu hay tịch biên các tài sản trong nước do người nước ngoài nắm giữ... Loại rủi ro này bắt nguồn từ những biến động về chình trị - xã hội của các quốc gia như: sự thay đổi về thể chế, những cuộc cải cách..., từ đó Chình phủ các nước có thể thay đổi các chình sách quản lý kinh tế của các quốc gia mính; hoặc chiến tranh, xung đột sắc tộc... và các chủ thể nước ngoài phải gánh chịu rủi ro bất khả kháng.
2. Sự chi phối của các yếu tố chính trị trong lĩnh vực tài chính quốc tế
Trong phạm vi một quốc gia, tài chình quốc tế là một bộ phận trong tổng thể các hoạt động tài chình của quốc gia. Do đó, các hoạt động tài chình quốc tế phải gắn liền và nhằm thực hiện các mục tiêu kinh tế - chình trị - xã hội của quốc gia.
Trên bính diện quốc tế, hoạt động tài chình quốc tế của các chủ thể của một quốc gia được tiến hành trong quan hệ với các chủ thể của các quốc gia khác hoặc các tổ chức quốc tế; do đó, nó cũng chịu sự ràng buộc bởi chình sách của các quốc gia khác, bởi các thông lệ mang tình quốc tế hoặc qui định của các tổ chức quốc tế mà chủ thể đó có quan hệ.
hệ kinh tế đối ngoại, chủ động hội nhập kinh tế quốc tế. Việc mở rộng hợp tác quốc tế nhằm mục đìch kết hợp các yếu tố trong nước với các yếu tố ngoài nước và khai thác có hiệu quả các nguồn lực ngoài nước phục vụ cho sự phát triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia.
Việc mở rộng các quan hệ tài chình quốc tế thông qua các hính thức như hoạt động tìn dụng quốc tế, đầu tư quốc tế trực tiếp, tham gia vào thị trường tiền tệ... góp phần thúc đẩy mở rộng và phát triển các hoạt động kinh tế quốc tế, từ đó góp phần thúc đẩy các nền kinh tế quốc gia nhanh chóng hoà nhập vào nền kinh tế thế giới.
1. Tạo cơ hội nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn lực tài chính
Việc mở rộng và phát triển các hoạt động tài chình quốc tế đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc di chuyển các nguồn tài chình ra khỏi phạm vi của một quốc gia, với một phạm vi rộng hơn và môi trường khác hơn đó là trên bính diện quốc tế. Trong môi trường đó các nhà đầu tư có thể lựa chọn môi trường và lĩnh vực đầu tư ra nước ngoài có lợi nhuận cao hơn đầu tư ở trong nước. Sự đầu tư có thể dưới hính thức hoạt động xuất khẩu, đầu tư quốc tế trực tiếp ra nước ngoài, tham gia vào thị trường tài chình quốc tế... Bên cạnh đó, các chủ thể kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia bao gồm cả các chình phủ có thể vay vốn của các chủ thể thuộc quốc gia khác hoặc các tổ chức quốc tế để trang trải các nhu cầu chi tiêu của mính thông qua các hính thức của quan hệ tài chình quốc tế, đặc biệt là hính thức tìn dụng quốc tế... Như vậy với sự mở rộng và phát triển của tài chình quốc tế, các nguồn tài chình có thể được di chuyển từ nơi này sang nơi khác một cách dễ dàng, nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các chủ thể của các quốc gia có nguồn tài chình, để giải quyết những khó khăn tạm thời về nguồn tài chình và nâng cao hiệu quả của các nguồn lực tài chình được đưa vào sử dụng.
2. Nội dung tài chính quốc tế
Tùy theo mục đìch nghiên cứu mà nội dung tài chình quốc tế được phân chia theo các tiêu thức sau đây:
2. Theo các quan hệ tiền tệ
- Các quan hệ thanh toán quốc tế Thanh toán được hiểu là các quan hệ trả tiền đối ứng với các luồng hàng hóa dịch vụ. Thanh toán quốc tế gắn liền với các hoạt động thương mại quốc tế, nước xuất khẩu sẽ có luồng hàng hóa, dịch vụ chảy ra thí có ngoại tệ chảy vào. Ngược lại, đối với nước nhập khẩu thí có luồng hàng hóa đi vào và luồng ngoại tệ chảy ra. Thanh toán quốc tế cũng gắn liền với du lịch quốc tế, hợp tác lao động quốc tế, các quan hệ quốc tế về quân sự, văn hóa, xã hội, chình trị và ngoại giao...
Thanh toán có thể được thực hiện dưới hính thức trực tiếp, có thể thông qua ngân hàng và qua các đối tác khác. Chủ thể tham gia thanh toán là các ngân hàng thương mại, các tổ chức, cá nhân, chình phủ ở các nước...
- Viện trợ quốc tế không hoàn lại Việ n trợ không hoà n lạ i bao gồm cá c hoạt động tà i trợ cho cá c mụ c đích nhân đạ o; phát triển xã hội (giáo dục, y tế, phòng chống dịch bệnh, xóa đói giảm nghèo, tạo việ c là m, phòng chống các tệ nạn xã hội , ...); phát triển kinh tế (thườ ng đi kè m cá c khoản vay ưa đãi); bảo vệ môi trường; trợ giú p khó khăn độ t xuấ t như thiên tai, địch họa, độ ng đấ t, sóng thần... Chủ thể nhận viện trợ có thể là Chình phủ, tổ chức kinh tế -
xã hội hoặc địa phương. Chủ thể viện trợ là chình phủ, các tổ chức quốc tế, các tổ chức phi chình phủ.
- Tìn dụng quốc tế Tìn dụng quốc tế là một hính thức đầu tư quốc tế gián tiếp. Chủ thể có nguồn tài chình đầu tư dưới dạng cho vay vốn và thu lợi nhuận thông qua lãi suất tiền vay đã được hai bên thỏa thuận trong các Hiệp định hay khế ước vay vốn. Chủ thể tham gia có thể là tất cả các chủ thể kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia và các tổ chức quốc tế, chủ yếu là các tổ chức tài chình – tìn dụng quốc tế. Tìn dụng nhà nước quốc tế là hính thức mà trong đó Nhà nước là một bên của quan hệ tìn dụng.
- Đầu tư chứng khoán quốc tế Đầu tư chứng khoán quốc tế là một hính thức đầu tư quốc tế gián tiếp. Các chủ thể có nguồn tài chình đầu tư dưới hính thức mua chứng khoán trên thị trường tiền tệ, thị trường trái phiếu, thị trường cổ phiếu quốc tế để hưởng lợi tức nhưng không tham gia điều hành đối tượng mà họ bỏ vốn đầu tư. Các chủ thể tham gia có thể là mọi chủ thể KT – XH.
- Đầu tư quốc tế trực tiếp Đầu tư quốc tế trực tiếp là hính thức đầu tư mà chủ đầu tư nước ngoài đầu tư toàn bộ hay một phần đủ lớn vốn vào các dự án nhằm giành quyền điều hành và trực tiếp điều hành đối tượng mà họ bỏ vốn.
Có nhiều hính thức đầu tư trực tiếp khác nhau như: Hợp đồng hợp tác kinh doanh, doanh nghiệp liên doanh, doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài.... Chủ thể tham gia có thể là mọi tổ chức kinh tế, cá nhân công dân của các quốc gia.
2. Theo các quỹ tiền tệ
- Các quỹ tiền tệ trực thuộc các chủ thể của từng quốc gia: là các quỹ tài chình của các cá nhân, các tổ chức kinh tế, Chình phủ các nước tham gia vào các hoạt động kinh tế quốc tế.
- Các quỹ tiền tệ trực thuộc các chủ thể khu vực: là các quỹ tài chình của các tổ chức kinh tế - tài chình khu vực như Quỹ phát triển châu Á (ADF), Nguồn quỹ của Ngân hàng Phát triển châu Phi (AfDB) ...
- Các quỹ tiền tệ trực thuộc các tổ chức quốc tế toàn cầu: là các quỹ tài chình của các tổ chức quốc tế toàn cầu như liên hợp quốc, Quỹ tiền tệ Quốc tế (IMF), Ngân hàng thế giới (WB), Ngân hàng thanh toán quốc tế (BIS)...
- Các quỹ tài chình của các công ty đa quốc gia: là những quỹ được thành lập để phục vụ cho những hoạt động của công ty đa quốc gia.
2 .3. Theo chủ thể tham gia hoạt động tài chính quốc tế
- Hoạt động tài chình quốc tế của các tổ chức phi tài chình Các tổ chức phi tài chình của một quốc gia tham gia hoạt động tài chình quốc tế dưới hính thức đầu tư quốc tế và thương mại quốc tế. Đầu tư quốc tế của các tổ chức phi tài chình có thể là đầu tư trực tiếp, đầu tư gián tiếp dưới hính thức tìn dụng quốc tế hoặc đầu tư chứng khoán quốc tế.
2. Từ góc độ kinh tế vĩ mô
Nội dung tài chình quốc tế bao gồm:
- Tỷ giá hối đoái và các vấn đề về các chế độ tỷ giá, cơ chế xác định tỷ giá và các nhân tố quyết định tỷ giá, chình sách tỷ giá của Chình phủ các nước.
- Cán cân thanh toán quốc tế với các vấn đề về lý thuyết, chình sách, các nhân tố ảnh hưởng, nội dung và vai trò của cán cân thanh toán quốc tế.
- Hệ thống tiền tệ quốc tế và các thị trường tiền tệ quốc gia chủ yếu.
- Nợ nước ngoài.
2. Từ góc độ thị trƣờng
Nội dung tài chình quốc tế được nhấn mạnh tới vấn đề quản trị tài chình vi mô, bao gồm:
- Đánh giá và quản trị rủi ro quốc tế.
- Các thị trường tài chình cụ thể như: thị trường tiền tệ quốc tế, thị trường trái phiếu quốc tế, thị trường cổ phiếu quốc tế.
- Hoạt động đầu tư quốc tế, bao gồm đầu tư quốc tế trực tiếp và đầu tư quốc tế gián tiếp.
- Tài chình của các công ty đa quốc gia. Mặc dù có rất nhiều cách tiếp cận khác nhau, nhưng cách tiếp cận nào cũng chỉ ra các nội dung chủ yếu của hoạt động tài chình quốc tế để tổ chức hoạt động và quản lý tốt các hoạt động đó, nhằm mở rộng và nâng cao hiệu quả của hoạt động tài chình quốc tế.
Câu hỏi ôn tập
Câu 1: Trính bày quá trính hính thành và phát triển của quan hệ tài chình quốc tế.
Câu 2: Trính bày những quan niệm về tài chình quốc tế. Nêu khái niệm về tài chình quốc tế.
Câu 3: Tài chình quốc tế có những đặc điểm cơ bản nào?
Câu 4: Vai trò của tài chình quốc tế là gí?
Câu 5: Có thể phân chia nội dung tài chình quốc theo những tiêu thức nào? Trính bày nội dung của tài chình quốc tế theo từng tiêu thức.
Bài đọc thêm
MỘT SỐ TỔ CHỨC TÀI CHÍNH QUỐC TẾ
1. Quỹ tiền tệ quốc tế
Quỹ tiền tệ quốc tế (tiếng Anh: International Monetary Fund, viết tắt IMF) là một tổ chức quốc tế giám sát hệ thống tài chình toàn cầu bằng theo dõi tỷ giá hối đoái và cán cân thanh toán, cũng như hỗ trợ kỹ thuật và giúp đỡ tài chình khi có yêu cầu. Trụ sở chình của IMF đặt ở Washington, D, thủ đô của Hoa Kỳ.
IMF được mô tả như "Một tổ chức của 185 quốc gia", làm việc nuôi dưỡng tập đoàn tiền tệ toàn cầu, thiết lập tài chình an toàn, tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại quốc tế, đẩy mạnh việc làm và tăng trưởng kinh tế cao, giảm bớt đói nghèo. Với ngoại lệ của Bắc Triều Tiên, Cuba, Liechtenstein, Andorra, Monaco, Tuvalu và Nauru, tất cả các nước thành viên của Liên Hiệp Quốc tham gia trực tiếp vào IMF hoặc được đại diện cho bởi những nước thành viên khác...
Vào năm 1930 , khi hoạt động kinh tế ở những nước công nghiệp chình thu hẹp, nhiều nước bắt đầu áp dụng tư tưởng trọng thương, cố gắng bảo vệ nền kinh tế của họ bằng việc hạn chế nhập khẩu. Để khỏi giảm dự trữ vàng, ngoại hối, một vài nước cắt giảm nhập khẩu, một số nước phá giá đồng tiền của họ, và một số nước áp đạt các hạn chế đối với tài khoản ngoại tệ của công dân. Những biện pháp này có hại đối với chình bản thân các nước đó ví như lý thuyết lợi thế so sánh tương đối của Ricardo đã chỉ rõ mọi nước đều trở nên có lợi nhờ thương mại không bị hạn chế. Lưu ý là, theo lý thuyết tự do mậu dịch đó, nếu tình cả phân phối, sẽ có những ngành bị thiệt hại trong khi các ngành khác được lợi. Thương mại thế giới đã sa sút nghiêm trọng, khi việc làm và mức sống ở nhiều nước suy giảm.
IMF đã đi vào hoạt động ngày 27 tháng 12 năm 1945 , khi đó có 29 nước đầu tiên ký kết, nó là những điều khoản của hiệp ước. Mục đìch của luật IMF ngày nay là giống với luật chình thức năm 1944. Ngày 1 tháng 3 năm 1947 IMF bắt đầu hoạt động và tiến hành cho vay khoản đầu tiên ngày 8 tháng 5 năm 1947.
Từ cuối đại chiến thế giới thứ 2 cho đến cuối năm 1972 , thế giới tư bản đã đạt được sự tăng trưởng thu nhập thực tế nhanh chưa từng thấy. (Sau đó sự hội nhập của Trung Quốc vào hệ thống tư bản chủ nghĩa đã thúc đẩy đáng kể sự tăng trưởng của cả hệ thống.) Trong hệ thống tư bản chủ nghĩa, lợi ìch thu được từ tăng trưởng đã không được chia đều cho tất cả, song hầu hết các nước tư bản đều trở nên thịnh vượng hơn, trái ngược hoàn toàn với những điều kiện trong khoảng thời gian trước của những nước tư bản trong thời kỳ giữa hai cuộc chiến tranh thế giới.
Trong những thập kỷ sau chiến tranh thế giới hai, kinh tế thế giới và hệ thống tiền tệ có thay đổi lớn làm tăng nhanh tầm quan trọng và thìch hợp trong việc đáp ứng mục tiêu của IMF, nhưng điều đó cũng có nghĩa là yêu cầu IMF thìch ứng và hoàn thiện cải tổ. Những tiến bộ nhanh chóng trong kỹ thuật công nghệ và thông tin liên lạc đã góp phần làm tăng hội nhập quốc tế của các thị trường, làm cho các nền kinh tế quốc dân
trọng nhất, song hoạt động của IBRD và IDA đã rất đa dạng, từ hỗ trợ giáo dục, y tế, dinh dưỡng, kế hoạch hóa gia đính, đến hỗ trợ phát triển nông thôn và hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ. Các hoạt động của IBRD và IDA đều trực tiếp liên quan đến giúp đỡ người nghèo và mang hính thức hỗ trợ tài chình lẫn kỹ thuật.
Từ thập niên 1980, ngoài đầu tư vào vốn vật chất và vốn con người, IBRD và IDA bắt đầu cho vay để cải cách cơ cấu kinh tế và điều chỉnh chình sách ở các nước đang phát triển.
Phản ứng nhạy bén và chú trọng xóa nghèo là các mục tiêu hiện nay của IBRD và IDA.
- IFC cho các dự án tư nhân ở các nước đang phát triển vay theo giá thị trường nhưng là vay dài hạn hoặc cấp vốn cho họ. Sự tham gia của IFC như một sự bảo đảm đối với các nhà đầu tư khác quan tâm tới dự án và khuyến khìch họ đầu tư vào dự án.
- MIGA cung cấp những bảo đảm trước các rủi ro chình trị (rủi ro phi thương mại) để các nhà đầu tư nước ngoài yên tâm đầu tư trực tiếp vào các nước đang phát triển.
- ICSID giải quyết các tranh chấp có liên quan đến đầu tư ở các nước thành viên, chủ yếu là giữa chủ đầu tư và nước chủ nhà.
WBG có hơn 40 văn phòng đặt tại các nước. WBG có quan hệ chặt chẽ với IMF. Như một thông lệ, các tổng giám đốc của WB đều do đương kim tổng thống Hoa Kỳ chỉ định, sau đó thường được Đại hội đồng bầu chọn và không có sự phản đối. Điều này ngược với các giám đốc của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) luôn là người châu Âu.
Nhà kinh tế trưởng của Ngân hàng Thế giới (tên gọi đầy đủ của chức vụ này là "Phó tổng giám đốc phụ trách phát triển và kinh tế học, nhà kinh tế trưởng") là cấp bậc quản lý cao nhất về chuyên môn trong Ngân hàng Thế giới. Người mang chức vụ này là một trong những nhân vật có ảnh hưởng nhất tới kinh tế thế giới, và thường là những học giả kinh tế xuất chúng mới được mời giữ chức vụ này.
3. Ngân hàng Phát triển Châu Á
Ngân hàng Phát triển Châu Á (tiếng Anh: The Asian Development Bank; viết tắt: ADB) là một thể chế tài chình đa phương cung cấp các khoảng tìn dụng và hỗ trợ kỹ thuật nhằm giúp các nước Châu Á xóa đói giảm nghèo, phát triển kinh tế - xã hội. ADB được thành lập vào năm 1966 , có trụ sở chình tại Manila, và chủ tịch là một người Nhật Bản.
ADB có các chức năng sau:
- Hỗ trợ tăng trưởng kinh tế bền vững và công bằng: tăng trưởng kinh tế không tự nhiên có tình bền vững và thường làm gia tăng mất công bằng. Để tăng trưởng bền vững và công bằng, cần có sự can thiệp trong khi vẫn đảm bảo một sự phát triển thân thiện với thị trường.
- Phát triển xã hội: giúp đỡ các cá nhân, nhóm, cộng đồng để giảm thiểu những rủi ro trong quá trính phát triển kinh tế.
- Quản lý kinh tế tốt: thực hiên các chình sách kinh tế một cách có trách nhiệm, có sự tham gia, có khả năng dự đoán, và minh bạch, chống tham nhũng.
Để thực hiện được chức năng nói trên, ADB đề ra các mục tiêu cho hoạt động của mính, bao gồm:
- Bảo vệ môi trường: người nghèo ở thường bị buộc phải sống ở những khu vực có điều kiện môi trường bất lợi. Muốn xóa nghèo thí phải bảo vệ môi trường.
- Hỗ trợ giới: ở nhiều nước, phần lớn người nghèo là phụ nữ. Hỗ trợ phụ nữ phát triển là một biện pháp xóa nghèo.
- Hỗ trợ khu vực tư nhân: khuyến khìch cải cách và hoàn thiện môi trường chình sách để tạo thuận lợi cho kinh tế tư nhân, hỗ trợ sự hợp tác giữa khu vực nhà nước và khu vực tư nhân, cho vay và hỗ trợ kỹ thuật cho các xì nghiệp tư nhân và thể chế tài chình tư nhân
- Khuyến khìch hợp tác và liên kết khu vực: khuyến khìch sự hợp tác giữa các chình phủ để phát triển cơ sở hạ tầng, bảo vệ môi trường, thúc đẩy thương mại và đầu tư, ...
Về cơ cấu tổ chức: cơ quan ra quyết định cao nhất của ADB là Ban Thống đốc do mỗi quốc gia thành viên đóng góp một đại diện. Đến lượt nó ban Thống đốc lại tự bầu ra trong số họ 12 thành viên của Ban Giám đốc và các cấp phó của họ. 8 trong số 12 thành viên này là đại diện của các quốc gia trong khu vực (các quốc gia châu Á - Thái Bính Dương) và số còn lại là từ các quốc gia ngoài khu vực.
Ban Thống đốc còn bầu ra chủ tịch Ngân hàng, là người đứng đầu Ban Giám đốc và điều hành ADB. Mỗi chủ tịch giữ cương vị của mính trong một nhiệm kí kéo dài 5 năm và có thể được tái đắc cử. Theo truyền thống và ví Nhật Bản là một trong những cổ đông lớn nhất của ADB, cho nên chủ tịch của ADB đã luôn là người Nhật. Chủ tịch đương nhiệm của ADB là Haruhiko Kuroda.
Trụ sở của ngân hàng ADB đặt tại 6 ADB Avenue, thành phố Mandaluyong, Metro Manila, Philippine, và có văn phòng đại diện trên khắp thế giới. Hiện ADB có khoảng 2400 nhân viên, đến từ 53 trên tổng số 67 quốc gia thành viên (theo web ADB tình đến 2/2007), và hơn một nửa số nhân viên của họ là người Philippine.
4. Ngân hàng Thanh toán Quốc tế
Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (tiếng Anh: Bank for International Settlements; viết tắt: BIS) là một tổ chức quốc tế của các ngân hàng trung ương, thậm chì có thể nói nó là ngân hàng trung ương của các ngân hàng trung ương trên thế giới. BIS có vai trò thúc đẩy sự hợp tác giữa các ngân hàng trung ương và các cơ quan khác để ổn định tiền tệ và tài chình. Hoạt động của BIS được thực hiện bởi các tiểu ban, ban thư ký của nó và bởi hội nghị toàn thể các thành viên được tổ chức hàng năm. BIS cũng cung ứng các dịch vụ ngân hàng, nhưng chỉ cho ngân hàng trung ương, hoặc các tổ chức quốc tế tương tự nó. BIS được thành lập năm 1930 theo Hiệp ước Hague và có trụ sở chình tại Basel, Thụy Sĩ.
Với tư cách là tổ chức của các ngân hàng trung ương, hàng năm BIS tổ chức các hội nghị thống đốc ngân hàng trung ương để thảo luận về các vấn đề tiền tệ quốc tế và điều chỉnh vĩ mô. BIS tím cách làm cho chình sách tiền tệ của 55 ngân hàng trung ương thành viên trở nên dễ dự báo hơn và minh bạch hơn. Mặc dù chình sách tiền tệ là đối tượng thuộc về chủ quyền quốc gia, song nó là điều kiện chế ước đối với các hoạt động ngân hàng trung ương và tư nhân và cả đối với hoat động đầu cơ ảnh hưởng tới tỷ giá hối đoái đặc biệt là tới vận mệnh của các nền kinh tế xuất khẩu. Nếu không làm
CHƢƠNG 2
TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI VÀ CÁN CÂN THANH TOÁN QUỐC TẾ
Mục tiêu
Chương này trính bày những vấn đề cơ bản về:
- Tỷ giá hối đoái như: Khái niệm và các loại tỷ giá, phương pháp yết giá, phương pháp xác định tỷ giá, các nhân tố ảnh hưởng đến tỷ giá và chế độ tỷ giá.
- Cán cân thanh toán quốc tế như: Khái niệm, nội dung và cách ghi chép vào cán cân thanh toán quốc tế; Thặng dư và thâm hụt cán cân thanh toán quốc tế.
Nội dung
- Tỷ giá hối đoái
1. Những vấn đề cơ bản về tỷ giá hối đoái
1. Khái niệm về tỷ giá
Hiện nay có nhiều cách hiểu khác nhau xung quanh vấn đề tỷ giá và sau đây là một số cách hiểu về tỷ giá:
Cách 1: Tỷ giá hối đoái là giá cả của một đồng tiền được biểu hiện bằng một đồng tiền khác ở một thời điểm nhất định và tại một thị trường nhất định.
Đây là cách hiểu phổ biến về tỷ giá tại các thị trường ngoại hối thực hiện việc mua bán các đồng tiền khác nhau.
Cách 2: Tỷ giá hối đoái là tỷ lệ trao đổi giữa các đồng tiền. Giả sử có 2 đồng tiền A và B, tỷ giá giữa chúng được thiết lập là 1A = xB hoặc 1B = yA chẳng hạn, lúc này tỷ lệ 1:x hay 1:y đều là các tỷ lệ trao đổi giữa 2 đồng tiền.
Cách hiểu này được áp dụng phổ biến trong thống kê, tình toán, đặc biệt là tình toán GDP, GNP hoặc thu nhập bính quân đầu người của các quốc gia.
Cách 3: Tỷ giá hối đoái là sự so sánh sức mua giữa các đồng tiền. Với cách hiểu này, người ta có thể thiết lập các tỷ lệ giữa các đồng tiền chủ yếu căn cứ vào tương quan sức mua của chúng trên thị trường.
Ví dụ: Vào ngày 31/05/2012 tỷ giá giữa USD với VND là 1USD = 20 2. Điều này có nghĩa là trên thị trường sức mua của 1 USD tương đương với sức mua của 20 VND.
Tóm lại: Tỷ giá hối đoái là tương quan sức mua giữa các đồng tiền với nhau, là mức giá mà tại đó các đồng tiền có thể chuyển đổi được cho nhau 3_._
Ví dụ: Vào ngày 31/05/2012 Vietcombank yết giá ngoại tệ bán ra 1 AUD = 20,17 VND 1 EUR = 25,98 VND 1 GBP = 32,41 VND
2 vietcombank.com. 3 PGS. TS. Đinh Trọng Thịnh, Tài chính quốc tế , trang 35, NXB Tài chình, 2006.
1. Đồng tiền yết giá và đồng tiền định giá
Ký hiệu đơn vị tiền tệ của các quốc gia: Đơn vị tiền tệ của các quốc gia thường được ký hiệu bằng 3 ký tự: 2 ký tự đầu chỉ tên quốc gia, ký tự sau cùng chỉ tên đồng tiền.
Ví dụ: JPY - Japanese Yen VND - Vietnamese Dong Khi nêu tỷ giá bao giờ cũng liên quan đến 2 đồng tiền. Một đồng tiền được cố định ở 1 đơn vị (hoặc 100, 1000 đơn vị...) còn đồng tiền kia được thể hiện bằng một số lượng đơn vị biến đổi. Đồng tiền thứ nhất được gọi là đồng tiền yết giá, đồng tiền đứng thứ hai gọi là đồng tiền định giá. Nói cách khác đồng tiền được định giá là đồng tiền yết giá. Vì dụ: 1 USD = 20 VND Với vì dụ trên thí USD là đồng tiền yết giá, còn VND là đồng tiền định giá.
1. Yết giá trực tiếp và yết giá gián tiếp
Có hai cách yết tỷ giá đó là yết giá trực tiếp và yết giá gián tiếp.
1.3. Yết giá trực tiếp
Là phương pháp lấy ngoại tệ làm đồng tiền yết giá, còn nội tệ làm đồng tiền định giá. Một đồng ngoại tệ bằng bao nhiêu đồng nội tệ. Giá của một đơn vị ngoại tệ được yết trực tiếp thông qua nội tệ.
Vì dụ: Tỷ giá các ngoại tệ của Vietcombank công bố vào ngày 31/05/2012 như sau:
Mã NT Tên ngoại tệ
Mua tiền mặt (VND)
Mua chuyển khoản (VND)
Bán (VND) AUD AUST 19,54 20,01 20, CAD CANADIAN DOLLAR 19,26 20,29 20, CHF SWISS FRANCE 21,06 21,40 21, EUR EURO 25,54 25,41 25, GBP BRITISH POUND 31,73 32,28 32, HKD HONGKONG DOLLAR 2,73 2,37 2, INR INDIAN RUPEE - 364,20 379, JPY JAPANESE YEN 259,93 262,56 266, KRW SOUTH KOREAN WON - 16,03 19, KWD KUWAITI DINAR - 73,08 75, MYR MALAYSIAN RINGGIT - 6,49 6, NOK NORWEGIAN KRONER - 3,13 3, RUB RUSSIAN RUBLE - 576,98 706, SEK SWEDISH KRONA - 2,10 2, SGD SINGAPORE DOLLAR 15,30 16,70 16, THB THAI BAHT 640,88 640,88 668, USD US DOLLAR 20,00 20,00 20, (Nguồn: vietcombank.com) Cách yết giá này được áp dụng ở hầu hết các nước ngoại trừ những nước có đồng tiền mạnh như Mỹ, Anh, Úc, Ai len, Niu Di - len, Liên minh châu Âu và IMF.
