Bài làm
Bài ca dao này mở đầu bằng lối đưa đẩy gợi cảm hứng: Trèo lên cây khế nửa ngày, gần giống với Trèo lên cây bưởi hái hoa ở một bài ca dao quen thuộc khác. Những bài như thế thường là lời thở than, tiếc nuối cho duyên phận lỡ làng của các chàng trai nghèo ở nông thôn xưa.
Câu mở đầu nêu ra một tình huống khá đặc biệt: Trèo lên cây khế nửa ngày. Tuy không có chủ ngữ nhưng người đọc vẫn có thể hình dung ra nhân vật trữ tình là chàng trai đang trong tâm trạng cô đơn, buồn bã. Chuyện tình cảm riêng tư khó bày tỏ với người. Thôi thì chia sẻ với cỏ cây cho vơi sầu, bớt khổ: Ai làm chua xót lòng này, khế ơi! Đại từ phiếm chỉ Ai ờ đây mang ý nghĩa khá rộng. Có thể là con người cụ thể nào đó, mà cũng có thể là những ngăn trở vô hình nhưng rất khó vượt qua như quan niệm môn đăng hộ đối, như định kiến phân biệt sang hèn, giàu nghèo trong xã hội… Nhưng dù là gì chăng nữa thì nó cũng là trở lực đáng sợ đối với những đôi lứa đang yêu, muốn tiến tới hỗn nhân, Nó là nguyên nhân dẫn đến sự dở dang hoặc tan vỡ của những cuộc tình.
Hỏi khế mà cũng là tự hỏi mình. Nhân hóa kín đáo qua cách gọi tha thiết khế ơi, khiến cho cây khế cũng mang tâm trạng của một kẻ đồng bệnh tương liên. Câu hỏi tu từ trên như mũi dao vô hình xoáy sâu vào trái tim yêu đang rỉ máu. Nghệ thuật chơi chữ tinh tế ẩn sau câu hỏi ấy. Lòng khế chua chát có nét giống với lòng người chua xót. Cảm giác chua xót, cay đắng tràn ngập cõi lòng chàng trai, nhưng không vì thế mà lụi tàn ngọn lửa hi vọng. Chàng trai mượn quy luật của vũ trụ để khẳng định quy luật của tình yêu:
Mặt trăng sánh với mặt trời,
Sao Hôm sánh với sao Mai chằng chằng.
Vạn vật đều có đôi có lứa, vậy tại sao chúng mình lại phải xa nhau? Ai nhẫn tâm chia cắt tình duyên đôi lứa, để anh thì lặng đi trong chua xót. Còn em, chắc cũng rơi vào tâm trạng đau khổ, giày vò, nếu như em thực lòng yêu thương, gắn bó với anh. Dẫu bị ngăn trở, dẫu phải xa nhau, nhưng anh vẫn nghĩ chúng ta là một cặp khăng khít không thể tách rời; như Mặt trăng sánh với mặt trời, như Sao Hôm sánh với sao Mai, tuy hai mà một.
So sánh như thế cũng là một cách khẳng định mạnh mẽ về tình yêu và lòng chung thủy, về khát vọng hạnh phúc chân chính. Nhưng dù mượn đến những sự vật lớn lao, vĩnh hằng trong vũ trụ để bày tỏ lòng mình, chàng trai cảm thấy vẫn chưa đủ, chưa thể hiện hết được những điều muốn nói. Cần phải để trái tim tự nói lên những lời yêu thương chân thành nhất:
Mình ơi! Có nhớ ta chăng?
Ta như sao Vượt chờ trăng giữa trời.
Những hình ảnh vay mượn dù đẹp đến đâu cũng không có giá trị biểu cảm bằng câu hỏi mộc mạc, tự nhiên mà rung động, thấm thía tận đáy lòng. Gọi người yêu là Mình ơi!, chứng tỏ sự gắn bó giữa chàng trai và cô gái đã đến mức sâu đậm, khó có thể xa lìa. Mình ơi có nhớ ta chăng? Có nhớ những kỉ niệm đẹp đẽ trong tình yêu giữa ta và mình. Còn ta, trước sau vẫn đinh ninh một lời thủy chung, son sắt: Ta như sao Vượt chờ trăng giữa trời.
Sao Vượt là tên gọi dân gian của sao Hôm, thường mọc vào buổi tối, nhất là những đêm có trăng. Sao mọc đợi trăng lên, sao lặn chờ trăng lặn. Đó là quy luật muôn đời của thiên nhiên mà cũng là quy luật bất di bất dịch của tình yêu anh dành trọn cho em!
Cái độc đáo của bài ca dao vừa phân tích ở trên chính là sự kết hợp tự nhiên, hài hòa giữa hai yếu tố dân gian và bác học. Chúng được đặt cạnh nhau, thậm chí lồng vào nhau mà không gây cảm giác ép buộc, khiên cưỡng. Ngược lại, chúng bổ sung cho nhau để tô đậm và làm nổi bật tâm trạng chủ đạo của chàng trai trong hoàn cảnh cô đơn, xa cách người yêu. Bài ca dao không chỉ nói hộ tâm sự của một chàng trai mà là muôn ngàn chàng trai đang lao đao, lận đận trên con đường tình yêu đầy trắc trở.
Giải chi tiết:
Bài ca dao đã sử dụng hàng loạt các biện pháp tu từ, góp phần thể
hiện tình cảm của nhân vật trữ tình.
- Đầu tiên, sử dụng câu hỏi tu từ: “Ai làm chua xót lòng này khế ơi?” kết hợp đại từ phiếm chỉ “ai” mang ý nghĩa khái quát, để xoáy sâu tố cáo các thế lực trong xã hội, những hủ tục, bất công, ngang trái đã gây nên nỗi đau khổ của chàng trai, cũng tức là gây nên sự chia cắt tình yêu của đôi lứa. Ngoài ra, câu hỏi tu từ “Người ơi có nhớ ta chăng?” vừa như một lời nhắc nhở vừa đồng thời bộc lộ nỗi nhớ cồn cào, da diết của chàng trai.
- Tiếp đến là nghệ thuật chơi chữ: “chua xót lòng này”. Chua thường được cảm nhận bằng vị giác tức vị chua của quả khế nhưng sâu xa hơn là nỗi lòng của của nhân vật trữ tình. Chàng trai đã mượn cảm nhận vị giác để diễn tả nỗi lòng của bản thân, đó là sự chua xót, xót xa, đau khổ, bẽ bàng của chàng trai khi không bảo vệ được tình yêu.
- Không chỉ vậy tác giả còn lựa chọn hàng loạt hình ảnh ẩn dụ mang ý nghĩa biểu trưng cho con người, tình người. Các hình ảnh thiên nhiên, vũ trụ biểu tượng của sự vĩnh cửu ứng với nhau đồng thời cũng biểu tượng cho sự xa cách, vô vọng. Các cặp hình ảnh đối sánh: mặt trăng – mặt trời, sao Hôm – sao Mai, giống như anh và em dẫu tướng xứng nhưng luôn phải cách xa. Kết hợp với cặp hình ảnh ẩn dụ này là điệp cấu trúc, thêm đó là hai tính từ “chằng chằng” một lần nữa để nhấn mạnh, khẳng định: dù chúng ta không thể nào trùng phùng, không thể đến được với nhau như mặt trăng và mặt trời, như sao Hôm và sao Mai thế nhưng chúng ta vẫn tương xứng trong vẻ đẹp vĩnh hằng. Ánh sáng mặt trăng nhờ mặt trời mà có, sao Hôm và sao Mai là một, cũng như chúng ta không đến được với nhau nhưng luôn hướng về nhau. Lấy hình ảnh thiên nhiên vĩnh cửu, vô cùng vô tận đã một lần khẳng định tình yêu son sắt không thay đổi của chàng trai.
- Cuối cùng là sử dụng biện pháp so sánh: “Ta như sao Vượt chờ trăng giữa trời”. Chàng trai so sánh mình như sao Vượt, mà sao Vượt cũng là sao Hôm, sao Mai. Sao Vượt mọc từ rất sớm lúc chiều hôm, khi sao Vượt lên đến đỉnh bầu trời thì trăng mới mọc, vậy mà sao Vượt vẫn ngóng đợi trăng lên. Sự chờ đợi, ngóng vọng dẫu cô đơn nhưng kiên định biết bao, thủy chung biết bao. Qua đó thể hiện niềm tin vào sự thủy chung son sắt của tình yêu lứa đôi, của tình người cao đẹp.
Đề bài: Phân tích bài ca dao sau: “Trèo lên cây khế nửa ngày…Ta như sao vượt chờ Trăng giữa trời”
Bạn đang xem: Phân tích bài ca dao sau: “Trèo lên cây khế nửa ngày…Ta như sao vượt chờ Trăng giữa trời”
Bài làm:
Ca dao Việt Nam đi vào tiềm thức của người dân một cách đầy tự nhiên và hồn hậu như chính tâm hồn những người lao động chân chất, thật thà. Có ca dao tình nghĩa, ca dao về thiên nhiên, ca dao về lao động sản xuất và có cả những bài ca dao than thân cho số phận trắc trở của mình.
“Trèo lên cây khế nửa ngày,Ai làm chua xót lòng này, khế ơi!Mặt trăng sánh với mặt trời.Sao Hôm sánh với sao Mai chằng chằng.Mình đi có nhớ ta chăng?
Ta như sao vượt chờ Trăng giữa trời”
Trong tình yêu, ai cũng mong muốn cho mình một tình duyên tốt đẹp, suôn sẻ, vẹn tròn. Nhưng không phải mối tình nào cũng đẹp đẽ, có những cuộc tình đầy trắc trở ngược xuôi. Tâm trạng của nhân vật trữ tình trong bài ca dao cũng vậy, chàng yêu say đắm cô gái nhưng duyên phận lỡ làng, chàng buông lời chưa xót, tủi hờn cho thân phận. Trong cái bình thường của hành động đã chứa đựng cái bất thường của tình cảm. “Trèo lên cây khế nửa ngày “. Chàng trai đã đau đớn, đắng cay khiến lòng ngẩn ngơ, chờ đợi. Cây khế như một người bạn tâm tình để chàng trai được bộc lộ nỗi lòng mà tâm sự cùng khế. Những lời từ tận đáy lòng của chàng trai thốt lên thật nghẹn ngào biết bao : “Ai làm chua xót lòng này khế ơi?”. Một câu hỏi từ từ bật lên, phiếm từ chỉ định “ai” nỡ làm lòng chàng chưa xót. Vì ai mà khiến chàng ngậm ngùi cay đắng. Phải chăng đó chính là những khắt khe của lễ giáo phong kiến, những bất công của xã hội cũ đã làm ngăn trở tình cảm đôi ta, làm tan nát bao mối tình nhân gian tốt đẹp.
Tiếng than cất lên sao mà xé lòng đến thế, khế chua – lòng người cũng đầy chua xót. Bao cách trở tình yêu khiến lòng chàng càng sầu muộn da diết hơn. Tác giả đã sử dụng khoảng cách vô tận của những hình ảnh thiên nhiên, sự cao rộng của đất trời vũ trụ để chỉ khoảng cách của tình yêu đôi lứa. Mặt trời và mặt trăng đều đẹp đẽ hiền dịu và sáng ngời như thế mà chẳng bao giờ có thể gặp gỡ nhau cũng như ta và mình vậy. Sao Hôm và sao Mai cũng mãi xa cách nghìn trùng chẳng thể nào thấy nhau. Nhưng dù có xa xôi cách biệt thì chúng đều có điểm chung là mang lại sự sống và làm đẹp cho muôn loài, cho thiên nhiên, đều đẹp đẽ và tinh khôi. Như tình chúng mình vậy, dù khoảng cách có bao xa vẫn luôn sắt son với tấm lòng chung thủy, vẫn mãi trường tồn, vĩnh hằng và bền vững như tình yêu.
“Mình ơi có nhớ ta chăng
Ta như sao vượt chờ trăng giữa trời”
“Mình” và “ta” tuy hai mà một, sao mà thiết tha, ân tình đến vậy. Lời xưng hô thấm đẫm tình yêu thương dành cho nhau. Ta và mình càng xa cách càng không thể nguôi ngoai nỗi nhớ nhung dành cho nhau cũng như sao Vượt với ánh trăng kia đều là bầu trời đêm nhưng chẳng thể nào gặp gỡ, chỉ có thể dành cho nhau những ân tình, những tình cảm tốt đẹp yêu thương. Bài ca dao mang đến cho ta nhiều cảm xúc, vừa thấy trân trọng tình yêu thủy chung của đôi lứa dành cho nhau, vừa thương xót ngậm ngùi trước mối tình trắc trở, trước nỗi lòng đau đáu của chàng trai. Đó là một mối tình quá đỗi cảm động khiến ta thêm niềm tin vào tình yêu, những tình cảm tốt đẹp và trân quý những hạnh phúc đang có của hiện tại hơn.
Những bài làm văn về những câu Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa không còn là đề tài xa lạ đối với các bạn học sinh. Ngoài bài làm văn Phân tích bài ca dao sau: “Trèo lên cây khế nửa ngày…Ta như sao vượt chờ Trăng giữa trời”, học sinh và giáo viên tham khảo thêm các bài làm văn mẫu khác như Giải thích câu ca dao Nhiễu điều phủ lấy giá gương, Cảm nhận của em về số phận người phụ nữ qua các câu ca dao than thân, yêu thương, tình nghĩa, Hình ảnh người phụ nữ Việt Nam trong ca dao, Cảm nhận về câu ca dao: Thân em như tấm lụa đào Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai hay Phân tích những câu Ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa…
Đăng bởi: THPT Sóc Trăng
Chuyên mục: Giáo Dục
Bản quyền bài viết thuộc trường THPT Sóc Trăng. Mọi hành vi sao chép đều là gian lận!
Nguồn chia sẻ: Trường THPT Thành Phố Sóc Trăng (thptsoctrang.edu.vn)