Người cai thuốc lá không thành công hoặc tái hút có thể chuyển sang giải pháp giảm tác hại để hạn chế phần nào tác động đến sức khỏe và người xung quanh.
Hầu hết người đang hút thuốc đều biết được tác hại nhưng không phải ai cũng bỏ thuốc thành công. Do đó, họ mong tìm đến các giải pháp thay thế ít tác hại hơn so với việc tiếp tục hút thuốc lá điếu. Tại khảo sát trên VnExpress vào cuối tháng 5/2021 với 4.961 người, có hơn 90% độc giả quan tâm đến các biện pháp giúp giảm tác hại của khói thuốc.
Cai thuốc lá là lựa chọn tốt nhất cho những người hút thuốc theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Các sản phẩm miếng dán nicotin, kẹo ngậm nicotin, xịt nicotin qua đường miệng là những giải pháp giúp giảm dần lượng nicotin để giúp người hút cai dần thuốc lá.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy có nhiều người chưa thể bỏ hoặc tái hút trở lại. Hiện các sản phẩm không khói như thuốc lá làm nóng, thuốc lá ngậm snus... đã được sử dụng ở nhiều nước như là giải pháp thay thế thuốc lá điếu đốt cháy. Các nghiên cứu tại Nhật Bản, Anh, Đức... cho thấy, những sản phẩm này giảm tác hại hơn so với thuốc lá điếu thông thường do không có quá trình đốt cháy.
Cai thuốc lá bằng các liệu pháp thay thế nicotin
Trong thuốc lá điếu có chứa nicotin là chất gây nghiện, khiến người hút thuốc "dễ hút khó bỏ". Khi ngừng thuốc lá đột ngột, thiếu hụt nicotin có thể gây ra những hiện tượng như mệt mỏi, dễ cáu gắt, đau đầu, khó tập trung, khó ngủ... Để giảm cơn thèm nicotin, thay vì hút thuốc lá, nhiều người sử dụng liệu pháp thay thế nicotin (NRT). Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) đã phê duyệt một số sản phẩm giúp người dùng dần cai thuốc lá bằng cách sử dụng một lượng nicotine có kiểm soát giảm dần theo thời gian như kẹo cao su nicotin, viên ngậm nicotin, miếng dán nicotin...
Khi sử dụng kẹo, viên ngậm, lượng nicotin này sẽ thẩm thấu vào mạch máu, góp phần chống lại cảm giác thèm thuốc lá. Nicotin từ miếng dán sẽ được da hấp thụ từ từ và đưa vào máu để đáp ứng nhu cầu, có tác dụng dài hơn so với kẹo, viên ngậm. Từ đó, chúng có thể hỗ trợ người hút thuốc cai dần. Những sản phẩm xịt mũi, hít có chứa nicotin cũng là những giải pháp thay thế nicotin. Người sử dụng các sản phẩm này nên dùng đúng cách theo hướng dẫn của nhà sản xuất.
Các sản phẩm này chỉ nên dùng trong một thời gian ngắn để kiểm soát cơn thèm nicotin và cai nghiện theo FDA. Ngay cả khi sử dụng liệu pháp thay thế nicotin, người hút thuốc lá vẫn có cảm giác thèm thuốc nên cần phải quyết tâm cao để vượt qua.
Khói thuốc lá chứa hàng nghìn chất hóa học gây bệnh cho người hút. Ảnh: Unsplash.
Giải pháp giảm thiểu tác hại thuốc lá
Theo Viện Y tế và Chăm sóc Sức khỏe chất lượng cao Quốc gia của Anh (NICE), nicotin không phải nguyên nhân gây ra ung thư mà do các phân tử trong khói tạo ra từ quá trình đốt cháy thuốc lá. Tác hại của thuốc lá có thể được giảm thiểu bằng cách loại bỏ quá trình đốt cháy. Từ đó, chúng có thể giảm khói và giảm quá trình sản sinh các chất hóa học gây hại nhằm hạn chế phần nào tác hại đến sức khỏe cho chính người dùng và người xung quanh.
Chuyển sang dùng các sản phẩm như đầu lọc than hoạt tính hoặc thuốc lá không khói như thuốc lá làm nóng, thuốc lá ngậm snus cũng là biện pháp được không ít người dùng lựa chọn. Thuốc lá làm nóng (heated tobacco product - HTP) bao gồm thiết bị làm nóng cùng với sản phẩm thuốc lá đặc chế có chứa nguyên liệu thuốc lá. Thuốc lá làm nóng không đốt cháy mà chỉ làm nóng nguyên liệu thuốc lá có chứa bên trong sản phẩm đặc chế để tạo ra khí hơi aerosol có chứa nicotin. Điểm khác biệt lớn này giúp cho sản phẩm thuốc lá làm nóng được khoa học nhận định giảm tác hại hơn so với thuốc lá điếu đốt cháy. Sản phẩm đã được thử nghiệm và chấp nhận tại những thị trường như Mỹ, Anh, Đức, Pháp, Nhật Bản, Hàn Quốc....
Các cơ quan quản lý y tế ở Mỹ, Anh, Nhật Bản... cho rằng các sản phẩm thuốc lá làm nóng giảm thiểu tác hại so với thuốc lá truyền thống. Theo Cơ quan Y tế Công cộng Anh (PHE), thuốc lá làm nóng có khả năng giúp những người sử dụng và người xung quanh ít phơi nhiễm với các chất gây hại do loại bỏ quá trình đốt cháy. Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) cho phép thuốc lá làm nóng được phép kinh doanh như một sản phẩm thuốc lá điều chỉnh nguy cơ - giảm thiểu phơi nhiễm lên cơ thể so với thuốc lá điếu.
Những người đang tìm giải pháp cai thuốc lá hoặc giảm thiểu tác hại có thể tìm đến bác sĩ để có tư vấn phù hợp. Các bác sĩ có thể đưa ra giải pháp giảm thèm thuốc lá và giảm tác động đến sức khỏe tinh thần trong quá trình cai.
Thuốc lá dù là hình thức nào cũng gây hại cho sức khỏe. Không tiếp xúc thuốc lá thì người trưởng thành đừng bao giờ thử, đã hút và nghiện thì quyết tâm bỏ và cần được tư vấn và điều trị cai thuốc lá.
Ngọc An
Các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới bao gồm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng đang có xu hướng gia tăng sử dụng ở thanh thiếu niên trên thế giới. Ngành công nghiệp thuốc lá xác định thanh thiếu niên là chìa khóa của thị trường.
Các loại thuốc lá thế hệ mới (ảnh minh họa – nguồn Interrnet)
Tại Việt Nam, mặc dù chưa được luật pháp cho phép sử dụng ở nước ta, nhưng các loại thuốc lá thế hệ mới đã và đang xuất hiện trên thị trường. Trong đó, phổ biến nhất là thuốc lá điện tử (ENDs: rlectronic nicotine delivery); thuốc lá nung nóng (HTPs: heated tobacco product), cả hai loại sản phẩm thuốc lá này đều sử dụng thiết bị điện tử để làm nóng dung dịch lỏng hòa tan có chứa Nicotine, hương liệu và các phụ gia khác, tạo ra hạt khí dung cho người dùng hít vào. Tuy loại thuốc lá này chứa nhiều độc tố ảnh hưởng sức khỏe, nhưng lại được giới trẻ ưa thích sử dụng và đang có chiều hướng gia tăng.
Gần đây, phản ánh trên các phương tiện thông tin đại chúng, thuốc lá thế hệ mới đang xâm nhập vào các trường học, ảnh hưởng xấu tới hành vi, lối sống, sức khỏe của học sinh, sinh viên, đồng thời gây ra các hậu quả trước mắt và lâu dài về sức khỏe, kinh tế, xã hội.
Tác hại của thuốc lá thế hệ mới?
Các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới đều chứa chất Nicotin gây nghiện cho người sử dụng, vừa gây hại cho bộ não đang phát triển của những giới trẻ, giảm kiểm soát sự chú ý, học tập, tâm trạng và xung động.
Sử dụng Nicotine ở tuổi vị thành niên có nguy cơ làm tăng khả năng nghiện thêm các loại thuốc lá có Nicotine khác trong tương lai.
Gây ra các bệnh ở phổi, vì trong thuốc lá thế hệ mới có các chất hương liệu, phụ gia khá, chất này dễ gây viêm phế quản, viêm phổi, hen phế quản và đặc biệt gia tăng bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, ung thư phổi về lâu dài.
Gây ra bệnh tim mạch, Nicotine có trong thuốc lá thế hệ mới làm giảm lưu lượng máu làm tăng nguy cơ đau tim, tăng huyết áp, đặc biệt là bệnh mạch vành.
Riêng đối với trẻ em và phụ nữ mang thai, Nicotine trong thuốc lá thế hệ mới gây hại cho sự phát triển não bộ ở trẻ em vì não bộ của trẻ đang trong giai đoạn phát triển, Nicotine cũng ảnh hưởng xấu tới sức khỏe của bà mẹ và thai nhi trong thai kì, gây ra sinh non và thai chết lưu.
Lạm dụng để sử dụng ma túy, do việc pha trộn hương liệu, phụ gia vào trong thuốc điện tử, qua đó người ta trà trộn ma túy tổng hợp vào trong điếu thuốc để sử dụng, gây tác hại đến sức khỏe con người.
Các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới gây cháy nổ, khi sạc pin thuốc lá điện tử, đã có nhiều vụ nổ xảy ra dẫn đến gây thương tích nghiêm trọng cho con người.
Mặt khác, thuốc lá thế hệ mới hiện có xu hướng nhắm tới đối tượng là giới trẻ thông qua hình ảnh, phong cách tạo gu thẩm mỹ, xu hướng của giới trẻ, bán hàng qua mạng là hình thức mà giới trẻ thường sử dụng, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe, môi trường, lối sống, hành vi của giới trẻ.
Để ngăn ngừa tình trạng sử dụng các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới: Các cơ quan chức năng, chính quyền các cấp tăng cường kiểm tra và xử lý nghiêm các trường hợp mua, bán, kinh doanh sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng, shisha, vì các sản phẩm này hiện là những sản phẩm chưa được phép nhập khẩu, kinh doanh và lưu hành tại Việt Nam.
Nhà trường tăng cường tuyên truyền về tác hại của các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới; kiểm tra, giám sát và có biện pháp phát hiện, ngăn chặn kịp thời việc sử dụng thuốc lá điện tử trong học sinh, sinh viên tại các trường học.
Gia đình cần thường xuyên quan tâm, chăm sóc quản lý, trò chuyện, tiếp cận sinh hoạt hàng ngày của con, đặc biệt là các mối quan hệ bạn bè của con mình, khuyến khích con hướng tới lối sống lành mạnh; giám sát chặt chẽ để ngăn chặn con em tránh xa thuốc lá điện tử.
Thuốc lá thế hệ mới là kẻ giết người thầm lặng, là tác nhân gây ra biết bao nhiêu bệnh tật, vẫn từng ngày, từng giờ đầu độc thế hệ trẻ, cần phải được loại khỏi môi trường sống của con người. Mọi người hãy cùng nhau nói không với tất cả các loại thuốc lá và cần phải có hành động kịp thời để giúp thế hệ trẻ không bị mê hoặc, lôi kéo bởi thuốc lá điện tử, qua đó, xây dựng một thế hệ trẻ khỏe mạnh, hạn chế các loại bệnh tật, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống, chất lượng giống nòi, dân tộc.
Phạm Tiến Dũng – Trung tâm KSBT