Bàn về rối loạn tiêu hóa ở trẻ sơ sinh, tôi lại nhớ đến câu chuyện của chị đồng nghiệp cùng công ty cũ. Hồi chị còn đang trong chế độ “bỉm sữa”. Cứ trung bình mỗi tháng tôi thấy chị xin nghỉ ít nhất là 1-2 lần. Lần nào hỏi lý do chị cũng đều trả lời tôi: “bé nhà chị lại “xì xoẹt” em ạ, trẻ sơ sinh bị rối loạn tiêu hóa chuyện thường ngày như cơm bữa í mà”. Show
 Lúc đó, tôi chưa có con nhỏ nên cũng chưa hiểu lý do vì sao mà trẻ sơ sinh hay bị rối loạn tiêu hóa đến vậy. Sau này, khi bản thân cũng trở thành một bà mẹ “bỉm sữa”, trải qua những lần cho con đi khám, lắng nghe sự tư vấn từ các bác sĩ và những thông tin mà tôi tìm hiểu được, tôi đã phần nào hiểu hơn vì sao rối loạn tiêu hóa lại hay gặp ở trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ sơ sinh. Hy vọng những thông tin chia sẻ dưới đây, sẽ giúp các bậc phụ huynh, có thêm kiến thức về hệ tiêu hóa của trẻ để có cái nhìn toàn diện hơn và hiểu được nguyên nhân để “thông cảm” cho con, có biện pháp điều chỉnh cho phù hợp và nắm được các biểu hiện để cho bé đi thăm khám sớm. 1. Rối loạn tiêu hóa ở trẻ sơ sinh “trung bình cứ 2 bé lại có 1 bé mắc”Theo nghiên cứu của Viện Dinh dưỡng quốc gia, có tới 47% trẻ có biểu hiện rối loạn tiêu hóa trong tổng số trẻ đến khám và tư vấn. Còn một theo nghiên cứu khác của Bệnh viện Nhi Trung ương, có khoảng hơn 50% trẻ dưới 12 tháng tuổi có biểu hiện rối loạn tiêu hóa. Đặc biệt, tỷ lệ này lên tới 40-70% ở trẻ dưới 6 tháng tuổi bị rối loạn tiêu hóa, ít nhất 1 lần. Như vậy, trung bình cứ 2 bé sơ sinh lại có 1 bé bị rối loạn tiêu hóa. 2. Nguyên nhân gây rối loạn tiêu hóa ở trẻ sơ sinh2.1. Nguyên nhân đầu tiên: do hệ tiêu hóa của trẻ sơ sinh còn chưa hoàn thiệnMẹ có biết, khi mới sinh ra hệ tiêu hóa của trẻ còn chưa hoàn thiện cả về cấu tạo và chức năng: – Mới sinh ra, cấu tạo miệng của con là nhỏ, lưỡi to, môi dày, chưa có răng, do đó chỉ thích hợp với bú sữa mẹ hoặc sữa công thức. Trước 5 tháng tuổi, dạ dày bé chưa thể tiêu hóa được tinh bột do đó nếu cho con ăn dặm trước 5 tháng tuổi trẻ sẽ dễ bị rối loạn tiêu hóa. – Sau 5-6 tháng tuổi, trẻ bắt đầu mọc răng, hệ tiêu hóa dần dần hoàn thiện, nhu cầu cơ thể cần bổ sung các chất thiết yếu như sắt, vitamin,… trẻ cần được ăn dặm để bổ sung đủ chất dinh dưỡng cho cơ thể. Thức ăn cần phù hợp với độ tuổi của con cả về số lượng và loại thức ăn. Chế độ chăm sóc, cách cho trẻ ăn cũng ảnh hưởng đến quá trình tiêu hóa của bé, nếu không đúng con sẽ rất dễ bị rối loạn tiêu hóa. – Thực quản ngắn, thành mỏng, khiến lớp cơ thắt thực quản hoạt động không tốt, dịch dạ dày có cơ hội trào ngược lên, khiến con dễ bị trào ngược dạ dày thực quản. – Dạ dày của trẻ sơ sinh dung tích còn nhỏ, lại nằm cao trong bụng, thành dạ dày mỏng và ít sợi cơ đàn hồi. – Gan chưa hoàn thiện nên trẻ chưa thể tiêu hóa và hấp thụ được hoàn toàn thức ăn. – Cơ bụng, cơ đáy chậu và cơ hậu môn ở trẻ sơ sinh chưa phối hợp nhịp nhàng do đó con sẽ dễ bị táo bón. Trẻ sơ sinh được sinh ra bằng hình thức sinh thường, sinh đủ tháng thì hệ tiêu hóa sẽ có cấu trúc tốt hơn so với những bé sinh non hoặc sinh bằng hình thức sinh mổ. Bởi cách thức người mẹ sinh bé thiết lập hệ vi sinh đường ruột cho bé. Trẻ sơ sinh được nuôi bằng sữa mẹ hoàn toàn được cung cấp nhiều dinh dưỡng cần thiết và kháng thể giảm rối loạn tiêu hóa so với trẻ được nuôi bằng sữa công thức. Hệ tiêu hóa của trẻ sơ sinh 2.2. Nguyên nhân thứ 2: do chế độ ăn không phù hợpThức ăn không phù hợp với độ tuổi của con cũng là nguyên nhân khiến trẻ bị rối loạn tiêu hóa. Tùy thuộc vào từng độ tuổi, giai đoạn, cần lựa chọn loại thức ăn phù hợp với nhu cầu sinh lý, khả năng tiêu của trẻ: – Trẻ sơ sinh cần những loại thức ăn mềm, cân đối về dinh dưỡng (trẻ dưới 6 tháng thức ăn chính là sữa mẹ hoặc sữa công thức) phù hợp với hệ tiêu hóa “non nớt” của con. – Trẻ sinh non cần một chế độ chăm sóc và ăn uống riêng biệt, đủ để cung cấp và bổ sung các chất dinh dưỡng cần thiết cho con, vừa phải phù hợp với sự hoàn thiện hệ tiêu hóa của bé. – Trẻ sơ sinh cần khối lượng thức ăn vừa phải phù hợp với mức nhu cầu của con. Nếu vượt quá mức nhu cầu cũng dễ gây rối loạn tiêu hóa. – Thức ăn không đảm bảo vệ sinh là nguyên nhân chính gây tình trạng rối loạn tiêu hóa ở trẻ em hiện nay. Khi thức ăn bị ôi thiu, không rõ nguồn gốc, khiến virus, vi khuẩn xâm nhập vào hệ tiêu hóa của bé gây ra tình trạng loạn khuẩn đường ruột. Làm đảo lộn sự cân bằng hệ vi sinh đường ruột (85% lợi khuẩn/15% hại khuẩn) dễ gây tình trạng rối loạn tiêu hóa trẻ. – Cách mẹ cho ăn chưa đúng như: ép bé ăn quá nhiều, ép bé ăn nhanh, cho bé vừa ăn vừa xem tivi hoặc nghịch điện thoại, cho trẻ ăn rong, cho trẻ ăn quá muộn,… dễ khiến trẻ sơ sinh bị rối loạn tiêu hóa. Chế độ ăn không phù hợp trẻ dễ bị rối loạn tiêu hóa 2.3. Nguyên nhân thứ 3: do mắc bệnh lý bẩm sinh ở đường tiêu hóaMột số ít trẻ sơ sinh mắc bệnh lý bẩm sinh ở đường tiêu hóa như dính ruột, tắc ruột, dị dạng đường tiêu hóa, khối u ở đường tiêu hóa, viêm loét dạ dày – đại tràng, viêm teo dạ dày – đại tràng,… có thể gây rối loạn tiêu hóa ở trẻ. Tuy nhiên, nguyên nhân này thường không phổ biến, rất ít xảy ra. 3. Những biểu hiện trẻ sơ sinh bị rối loạn tiêu hóa cần đi khámRối loạn tiêu hóa không phải là bệnh lý nguy hiểm đến tính mạng. Hoàn toàn có thể điều trị khỏi nếu bé được thăm khám và điều trị kịp thời với phác đồ hiệu quả. Biểu hiện trẻ sơ sinh rối loạn tiêu hóa cần thăm khám Các biểu hiện mẹ cần lưu ý: – Nôn trớ; – Biếng ăn; – Tiêu chảy; – Đau quặn bụng; – Táo bón; – Đầy bụng. Bố mẹ cần cho bé đi thăm khám sớm ngay khi có các triệu chứng rối loạn tiêu hóa. Nếu kéo dài sẽ tạo ra một vòng bệnh lý luẩn quẩn: rối loạn tiêu hóa -> biếng ăn -> chậm tăng cân, suy dinh dưỡng -> trẻ bị suy dinh dưỡng sẽ dễ bị rối loạn tiêu hóa hơn những trẻ khác. Rối loạn tiêu hóa là một tình trạng phổ biến mà hầu như trẻ nào cũng mắc phải ít nhất vài lần ở những năm đầu đời. Rối loạn tiêu hóa là một tình trạng phổ biến mà hầu như trẻ nào cũng mắc phải ít nhất vài lần ở những năm đầu đời. Nguyên nhân do chức năng tiêu hóa ở trẻ chưa hoàn chỉnh nên trẻ rất dễ bị các chứng rối loạn tiêu hóa. Đây là yếu tố cản trở quá trình sinh trưởng của trẻ nên cần nhận biết dấu hiệu rối loạn tiêu hóa từ sớm để xử trí kịp thời. Những bệnh lý rối loạn tiêu hóa thường gặp ở trẻ Ợ hơi, chán ăn: Trẻ bị rối loạn tiêu hóa thường có triệu chứng đầy bụng, trướng hơi. Bụng trẻ có dấu hiệu căng to và ợ hơi liên tục. Vì đầy hơi nên trẻ đánh hơi nhiều hơn, ngoài ra còn có biểu hiện miệng hôi. Khi bị rối loạn tiêu hóa, trẻ thường kém ăn, lười ăn do hệ tiêu hóa hoạt động kém hiệu quả nên khả năng hấp thu và tiêu hóa kém. Nhiều trẻ chỉ uống sữa và không chịu ăn cháo, cơm.Trẻ thường bị rối loạn tiêu hóa do sức đề kháng còn yếu, hệ vi sinh có lợi đường ruột chưa đủ mạnh để tạo thành hàng rào bảo vệ cho cơ thể. Rối loạn tiêu hóa do loạn khuẩn đường ruột: Đây là nguyên nhân hay gặp ở trẻ em do sức đề kháng còn yếu, hệ vi sinh có lợi đường ruột chưa đủ mạnh để tạo thành hàng rào bảo vệ cho cơ thể. Trẻ thường bị rối loạn tiêu hóa sau khi uống sữa, ăn các thức ăn không đảm bảo vệ sinh hoặc sau khi bé bị viêm đường hô hấp với các triệu chứng như sổ mũi, ho, có đờm nhiều. Tình trạng loạn khuẩn đường ruột cũng thường gặp sau khi trẻ dùng kháng sinh liều cao và kéo dài để trị các bệnh viêm họng, viêm amidan, viêm phổi... Khi đó, kháng sinh tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh đồng thời tiêu diệt luôn cả vi khuẩn có lợi dẫn đến mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột. Tình trạng suy dinh dưỡng, ăn uống không hợp lý, thay đổi thời tiết cũng có thể gây ra loạn khuẩn đường ruột ở trẻ nhỏ. Trường hợp loạn khuẩn đường ruột nặng, không được điều trị đúng, điều trị sớm, trẻ có thể bị mất nước, rối loạn điện giải, kiệt sức và suy dinh dưỡng. Nôn trớ: Nôn là hiện tượng đẩy ngược các chất trong dạ dày qua miệng do tác động gắng sức của cơ thể. Trớ xảy ra mỗi khi trẻ ăn no, sữa trào ra khỏi miệng sau mỗi lần rướn người hoặc thay đổi tư thế đột ngột. Có đến 2/3 trẻ nhỏ đã gặp phải tình trạng nôn trớ trong những tháng đầu đời, gọi là nôn trớ sinh lý. Tuy nhiên, tình trạng này sẽ thoái lui khi trẻ lớn lên nhờ các cấu trúc của đường tiêu hóa dần hoàn chỉnh và chế độ ăn cũng đặc dần, chỉ 5% trẻ tiếp tục vẫn bị trào ngược sau thời điểm 1 tuổi. Tình trạng trào ngược sinh lý trước kia giờ trở thành bệnh lý. Để nhận biết trẻ bị nôn trớ sinh lý hay bệnh lý, cần căn cứ các dấu hiệu sau: Nếu bé dưới 6 tháng tuổi, 1 ngày bị trớ sữa vài lần nhưng vẫn vui vẻ, lên cân tốt, không bị khò khè tái đi tái lại... thì nhiều khả năng chỉ là trào ngược sinh lý. Nếu trẻ vẫn thường ọc sữa sau 1 tuổi, chậm lên cân, gầy gò, sợ ăn, khò khè, viêm phổi tái phát nhiều lần... thì nhiều khả năng trào ngược đã trở thành bệnh lý. Tiêu chảy: Khi trẻ đi tiêu ra phân lỏng như nước trên 3 lần/ngày thì được coi là tiêu chảy. Là một bệnh thông thường, trẻ bị tiêu chảy có thể do nhiễm virus gây bệnh đường ruột, do nhiễm ký sinh trùng hoặc vi khuẩn, do ăn phải thức ăn bị ôi thiu... Nếu bị tiêu chảy kéo dài dẫn đến mất nước, mất điện giải trầm trọng có thể dẫn tới tử vong nếu không được bù nước, bù điện giải kịp thời. Do đó, điều quan trọng nhất khi trẻ bị tiêu chảy là phải bù điện giải cho trẻ, tốt nhất bằng nước oresol và phải tuân thủ hướng dẫn pha oresol, cho trẻ uống đúng cách, uống từng ít một, uống liên tục và rải rác trong ngày. Còn nếu trẻ diễn tiến bệnh nặng hơn, tốt nhất hãy đưa trẻ đến bệnh viện. Lời khuyên của thầy thuốc Khi trẻ mắc các rối loạn tiêu hóa, cần cho trẻ ăn từ từ ít một. Cần theo dõi và đưa con tới bệnh viện nếu nôn nhiều kèm theo sốt mệt mỏi; nôn ói kèm theo co giật hoặc ngủ li bì; nôn ói nhiều lần trong 6 giờ... Nôn trớ cấp tính kèm theo sốt thì cần chú ý tới các bệnh đường tiêu hóa như nhiễm trùng dạ dày, ruột, ngộ độc thức ăn; viêm mũi, tai, viêm màng não... Trẻ bị tiêu chảy thì cần bổ sung oresol đúng cách. Cần đưa trẻ đi khám bệnh ngay khi bệnh kéo dài dai dẳng. Không tự ý cho trẻ dùng thuốc khi chưa có chỉ định của bác sĩ. Ban biên tập trang thông tin điện tử Cục Y tế dự phòng |
