Củ cải ngọt (tên khoa học: Beta vulgaris) là một loài thực vật thuộc họ Chenopodiaceae mà ngày nay thuộc họ Dền. Tùy thuộc vào giống cây trồng mà có thể có các tên khác như củ cải đường, củ dền... Đây là loài có nhiều giống cây trồng khác nhau, dùng để lấy củ để sản xuất đường, lấy củ và lá để làm thức ăn cho người hoặc thức ăn chăn nuôi.
Củ cải ngọt nói chung có củ màu đỏ tía đậm nhưng cũng có một số giống có củ màu vàng hoặc sọc đỏ trắng.
Khóa phân loại[sửa | sửa mã nguồn]
Có ba phân loài điển hình đã được công nhận. Tất cả các giống cây trồng đều thuộc phân loài Beta vulgaris subsp. vulgaris. Hai phân loài hoang dại là Beta vulgaris subsp. maritima phân bố ở khu vực Địa Trung Hải, duyên hải Đại Tây Dương thuộc châu Âu, vùng Cận Đông, Ấn Độ và Beta vulgaris subsp. adanensis, phân bố từ Hy Lạp đến Syria.
Một số thứ và giống được trồng trọt:
- B. v. ssp. vulgaris convar. cicla (cải ăn lá: rau cải cầu vồng hay cải củ dền tiếng Anh: chard) - Nhóm này được coi là được thuần hóa tại Địa Trung Hải sau đó lan sang Trung Đông, Ấn Độ rồi đến Trung Hoa vào cuối thế kỷ 9. Nhóm này cũng được dùng làm cây thuốc trong thời kì Hy Lạp cổ đại và châu Âu Trung cổ. Nhu cầu sử dụng loại rau này giảm đi khi xuất hiện rau chân vịt.
- B. v. ssp. v. convar. cicla. var. cicla - Lá của thứ này được nấu giống như với rau chân vịt.
- B. v. ssp. v. convar. cicla. var. flaviscens - Thứ này có gân lá dày, thường được nấu riêng.
- B. v. ssp. vulgaris convar. vulgaris (cải lấy củ)
- B. v. ssp. v. convar. vulgaris var. crassa (mangelwurzel) - Thứ này xuất hiện từ thế kỉ 18, củ làm thức ăn cho gia súc.
- B. v. ssp. v. convar. vulgaris var. altissima (củ cải đường) - Đây là loại cây trồng thương mại, chứa hàm lượng sacaroza cao, dùng để chế biến đường ăn. Thứ này xuất hiện ở Đức từ cuối thế kỉ 18 sau khi người ta phát hiện củ của chúng chứa đường, vào năm 1747.
- B. v. ssp. v. convar. vulgaris var. vulgaris (củ dền) - Thứ này củ có màu đỏ đặc trưng, thường dùng ở Đông Âu để nấu súp.
Sử dụng[sửa | sửa mã nguồn]
Thực phẩm[sửa | sửa mã nguồn]
Củ cải ngọt tươi, 100gGiá trị dinh dưỡng cho mỗi 100 g (3,5 oz)Năng lượng180 kJ (43 kcal)
Carbohydrat
9.56 g
Đường6.76 gChất xơ2.8 g
Chất béo
0.17 g
Protein
1.61 g
VitaminLượng
%DV†
Vitamin A equiv.
β-Carotene
lutein zeaxanthin
0%
2 μg
0%
20 μg
0 μg
Thiamine (B1)
3%
0.031 mgRiboflavin (B2)
3%
0.040 mgNiacin (B3)
2%
0.334 mgAcid pantothenic (B5)
3%
0.155 mgVitamin B6
4%
0.067 mgFolate (B9)
27%
109 μgVitamin C
5%
4.9 mgChất khoángLượng
%DV†
1%
16 mgSắt
4%
0.80 mgMagnesi
5%
23 mg
3%
40 mgKali
11%
325 mg
3%
0.35 mgOther constituentsQuantityNước87.58g† Tỷ lệ phần trăm được ước tính dựa trên khuyến nghị Hoa Kỳ dành cho người trưởng thành, ngoại trừ kali, được ước tính dựa trên khuyến nghị của chuyên gia từ Học viện Quốc gia.
Thuốc[sửa | sửa mã nguồn]
Cây củ cải đường[sửa | sửa mã nguồn]
Năm 1747, Andreas Marggraf đã tách được đường từ cây củ cải ngọt với hàm lượng khoảng 1,3-1,6%. Ông đã chứng minh được rằng loại đường này giống như đường từ cây mía. Học trò của ông là Franz Karl Achard đã xác định được 23 thứ B. v. ssp. v. convar. vulgaris var. crassa có chứa đường và đã chọn một dòng địa phường từ Saxony-Anhalt, Đức. Một người tên là Koppy và con trai ông đã chọn tiếp được một dòng có củ hình nón, màu trắng. Dòng này chứa hàm lượng đường đến 6%. Dòng được chọn này là tổ tiên của các giống củ cải đường hiện đại.
Năm 1840, khoảng 5% lượng đường trên thế giới được sản xuất từ củ cải đường, đến năm 1880 con số này đã lên đến 50%.
Củ cải đỏ và củ cải đường khác nhau như thế nào?
Củ cải đỏ có tên gọi khác là củ cải đường, tên tiếng Anh là Radish. Theo nhiều nghiên cứu thì củ cải đường được cho rằng xuất hiện đầu tiên từ Châu u. Ngày nay, củ cải đỏ đã được trồng nhiều ở các nước trên thế giới và ở Việt Nam được trồng nhiều nhất là Đà Lạt.
Củ dền và củ cải đỏ khác nhau như thế nào?
Về màu sắc và mùi vị của hai loại củ này cũng khác nhau củ cải đỏ vỏ đỏ mịn, ruột trắng hoặc hồng còn củ dền thì có màu tím than hoặc đỏ thẫm do có hợp chất tạo màu tự nhiên betaxanthin (tím) và betacyanin (đỏ). Vỏ củ dền không trơn láng như củ cải đỏ mà xù xì, ruột có các vòng tròn màu đỏ đồng tâm.
Củ cải đường nên mua ở đâu?
Bạn có thể tìm mua loại củ cải này ở các chợ địa phương, các cửa hàng chuyên bán rau tươi sạch hay các siêu thị. Mời bạn tham khảo thêm một số hộp đựng thực phẩm nổi bật tại Điện máy XANH để thực hiện món ăn dễ dàng hơn nhé!
Củ cải đường là loại cây gì?
Củ cải đường là cây thảo có rễ phồng thành củ nạc, ngọt, màu thẫm. Thường được dùng chữa sỏi thận, thuốc bổ dưỡng cho người già, kích thích ăn ngon miệng là loại thuốc tốt cho người thiếu ngủ, mắc bệnh thần kinh, lao và ung thư. Lá đắp chữa vết bỏng, vết bầm tím, củ còn dùng cho người mắc bệnh đái tháo đường.