Phonics là phương pháp dạy đọc cho trẻ bản xứ. Người dạy Phonics giúp trẻ kết nối mặt chữ (letter) với âm (sound), để giúp việc đọc dễ dàng hơn. Phát âm (pronunciation) là việc học về toàn bộ hệ thống phát âm (bao gồm âm, trọng âm, nhịp điệu...) nhằm giúp người học nói rõ ràng hơn. Trong khi Phonics là dạy đọc, phát âm là dạy nói.
Việc học Phonics giúp trẻ học cách đánh vần, đọc từ tiếng Anh dễ dàng hơn. Tuy nhiên, trong việc nâng cao khả năng nghe nói tiếng Anh, khoa học chứng minh học phát âm mang lại lợi ích to lớn cho người học, cả người lớn và trẻ em.
Thứ nhất, hướng dẫn phát âm giúp người học nói rõ ràng hơn. Khi học Phonics, có những âm tiếng Anh không tồn tại trong tiếng Việt, gây khó khăn cho người học. Giáo viên dạy Phonics thường không có hiểu biết chuyên sâu về phát âm để hướng dẫn cụ thể khẩu hình, cách phân biệt âm, cũng như giúp người học xử lý được vấn đề này.
Nhiều người cho rằng trẻ con bắt chước tốt, chỉ cần nghe và bắt chước lại y hệt người bản xứ. Điều này không phải lúc nào cũng đúng. Kinh nghiệm dạy phát âm cho các bạn độ tuổi 11 của mình cho thấy khả năng bắt chước âm của mỗi đứa trẻ là khác nhau, có bạn làm tốt, có bạn cần sự hướng dẫn rõ ràng. Trẻ học ngoại ngữ thì càng nên có sự hướng dẫn cụ thể về phát âm để nói rõ ràng hơn.
Lợi ích của việc giảng dạy phát âm trực tiếp đã được nêu rõ trong nhiều nghiên cứu. Tuy nhiên, hiện nay các nghiên cứu mới chỉ thực hiện trên độ tuổi từ 9 tới 15 tuổi ở trẻ em.
Cô Moon Nguyen. Ảnh: Nhân vật cung cấp
Thứ hai, học phát âm giúp trẻ nói tự nhiên hơn. Khi học Phonics, trẻ cố gắng đọc đúng trọng âm, nói nhấn nhá để tăng độ lưu loát bằng cách bắt chước người hướng dẫn. Cũng giống như trường hợp dạy âm, trẻ không có sự hướng dẫn rõ ràng từ giáo viên Phonics về vấn đề này.
Ngược lại, khi học phát âm, trẻ sẽ được hướng dẫn cụ thể cách nhấn và hiểu rõ cần phải nhấn vào đâu khi nói. Ngoài ra, trẻ còn học được kỹ thuật nối âm, giảm âm giúp trẻ nhanh và tự nhiên hơn thay vì nhấn vào từng từ khi nói.
Thứ ba, học phát âm giúp trẻ nghe tốt hơn. Trên thực tế, khi nói tiếng Anh, người ta sẽ không nhấn vào từng từ. Thói quen đọc rõ từng từ sẽ ảnh hưởng tới cách nghe tiếng Anh của con bạn.
Học phát âm sẽ giúp con hiểu rằng người bản xứ dùng nối/giảm âm thường xuyên. Việc hiểu cách nói của họ khiến con nghe tốt hơn rất nhiều. Những nghiên cứu cũng đã chỉ ra rằng phát âm giúp người học nghe phân biệt âm và nhận diện từ tốt hơn.
Tóm lại, ở giai đoạn tiểu học, trẻ có thể học Phonics để làm quen với hệ thống âm tiếng Anh, hỗ trợ cho việc đọc. Nhưng theo tôi, từ năm 10 tuổi, khi khả năng nhận thức của trẻ đã phát triển, việc giảng dạy trực tiếp phát âm tiếng Anh là cần thiết và có ích lợi dài lâu trên khả năng nghe nói của trẻ.
Đầu tiên, ba mẹ nên hiểu Phonics là phương pháp dạy đọc ghép vần theo mặt chữ, rất phổ biến ở các trường học Mỹ hiện nay. Cách học là gắn liền chữ cái nhất định vào các âm trong tiếng Anh. Ví dụ, từ “cat” sẽ được phiên thành: “c” sounds like /k/, “a” sounds like /æ/, và “t” sounds like /t/. Kết hợp lại thành /kæt/.Tại sao nói phương pháp dạy tiếng Anh Phonics còn nhiều hạn chế đối với trẻ nhỏ ??
Có 5 hạn chế nhất định từ phương pháp dạy tiếng Anh Phonics mà ba mẹ cần chú ý:
=> Phương pháp dạy tiếng Anh Phonics chỉ phù hợp với từ đơn âm tiết
Giải thích một cách dễ hiểu cho ba mẹ như thế này nhé, đối với từ đơn âm tiết, ví dụ như “dog”, “cat” hoặc “men”, Phonics tương đối tốt cho trẻ. Phần lớn những từ này có cách viết giống cách đọc, hoặc có một số quy tắc giúp trẻ nhận diện được.
=> Phương pháp dạy tiếng Anh Phonics không dạy trọng âmNhưng hiện nay, ngay cả với từ đơn âm tiết, mỗi chữ tiếng Anh có thể đọc theo cách khác nhau rất nhiều. Ví dụ, chữ “a” trong “cat”, “share”, “ate” và “ball” có cách phát âm hoàn toàn khác nhau.
Khi áp dụng phương pháp dạy tiếng Anh Phonics nếu chỉ nhìn vào mặt chữ, không ai có thể khẳng định trọng âm nằm ở đâu. Tiếng Anh có các quy tắc trọng âm có thể ứng dụng, nhưng số lượng ngoại lệ lại quá nhiều.
Đó là chưa kể trong nội dung dạy Phonics, không bao gồm “word stress”. Điều này chắc chắn sẽ làm bối rối cho giáo viên tiếng Anh, đặc biệt vì tiếng Việt không có khái niệm “trọng âm từ”. Ngay ở Mỹ, việc trẻ nhìn vào mặt chữ và đọc sai trọng âm cũng rất nhiều. Đây có lẽ là hạn chế lớn nhất của Phonics. Ngoài ra, từ chỗ xác định được trọng âm đến chỗ đọc từ đó chính xác là cả một quãng đường dài.
=> Phương pháp dạy tiếng Anh Phonics không có giai điệu
Theo một số chuyên gia đầu ngành ở Mỹ, Rhythm đóng vai trò gần như quan trọng nhất nó còn quan trọng hơn cả IPA (bảng phiên âm quốc tế). Rất tiếc, đây là khái niệm mới với hầu hết thầy cô, và không bao hàm trong Phonics.
Ba mẹ có thể hiểu nôm na, “rhythm” là âm nhạc của ngôn ngữ. Nó xác định mọi người nhấn vào từ nào, không nhấn từ nào, và nhấn như thế nào. Trẻ em Mỹ không quan tâm tới vấn đề này, vì các em dùng tiếng mẹ đẻ (học tiếng Anh ở nước không bản xứ) thường bị bối rối.
=> Phương pháp dạy tiếng Anh Phonics không dạy về ngữ điệu
Ngữ điệu quan trọng như thế nào trong việc học tiếng Anh của con trẻ chắc ba mẹ cũng biết rõ, vậy mà phương pháp dạy tiếng Anh Phonics lại không dạy về ngữ điệu. Ví dụ, “What’s your name?” thì đi lên hay đi xuống ở cuối câu? Đây là một câu hỏi về ngữ điệu (intonation), hay cách thức và mức độ nhấn của các từ. Giống “rhythm”, trẻ bản ngữ không cần học về “intonation”, vì chúng đã hấp thu (acquire) được trong quá trình sử dụng hàng ngày.
Trẻ Việt Nam thì không thế. Và tất nhiên, không phải giáo viên nào dạy tiếng Anh cũng biết về “intonation” – một nội dung tương đối phức tạp và khó dạy trong tiếng Anh.
=> Phương pháp dạy tiếng Anh Phonics còn rất nhiều hạn chế khác
Những hạn chế khác đến từ phương pháp dạy tiếng Anh Phonics có thể kể đến như từ “can” trong “We can maintain the relationship…” sẽ đọc khác với “can” trong “Yes, I can”. Các vấn đề như nói theo cụm (thought group), nối âm, nuốt âm… đều không được dạy trong Phonics. Lý do là ở Mỹ, Phonics là môn dạy đọc (reading) chứ không phải dạy nói.
Tại sao ba mẹ cần để ý đến những hạn chế trên vì để giúp trẻ học tiếng Anh hiệu quả hơn, ít ra có thể đọc to sách giáo khoa mà không bị sai, bé cần được trang bị thêm kiến thức căn bản, ít nhất là về trọng âm và âm trong tiếng Anh điều mà phương pháp dạy tiếng Anh Phonics đang thiếu.
STV English hi vọng những chia sẻ trên của mình sẽ phần nào giúp ba mẹ hiểu hơn về những phương pháp học tiếng Anh hiện nay mà trẻ đang được tiếp nhận tại trường, từ đó giúp ba mẹ thay thế những phương pháp học khác hiệu quả hơn.