Màng sinh chất là cấu tạo nằm bên ngoài cùng, đóng vai trò như “đường ranh giới” giữa môi trường trong và bên ngoài tế bào. Màng sinh chất được cấu tạo từ lớp kép phospholipid, và các loại protein phân bố trên đó. Màng sinh chất là ranh giới giữa môi trường bên trong và bên ngoài tế bào, đóng 4 vai trò quan trọng đối với tế bào đó là: bảo vệ tế bào và quy định hình dạng; vận chuyển các chất; truyền tín hiệu và nhận biết tế bào.
- Lý thuyết Tế bào nhân thưc
MÀNG SINH CHẤT
Quảng cáo
Màng sinh chất là gì?
Màng sinh chất là cấu tạo nằm bên ngoài cùng, đóng vai trò như “đường ranh giới” giữa môi trường trong và bên ngoài tế bào.
Màng sinh chất có cấu tạo như thế nào?
Năm 1972, hai nhà khoa học Singer và Nicolson đưa ra mô hình “khảm động” của màng sinh chất và được chấp nhận và sử dụng rộng rãi tới hiện nay.
Màng sinh chất được cấu tạo từ lớp kép phospholipid, và các loại protein phân bố trên đó.
Các phân tử protein có thể nằm xuyên qua màng (protein xuyên màng) hoặc nằm bám ở hai mặt của màng (protein bám màng) - tạo nên tính “khảm” của màng.
Màng sinh chất còn có tính linh hoạt do sự chuyển động của các phân tử phospholipid của màng và sự di chuyển của các protein - tạo nên tính “động” của màng.
Ngoài ra, trên màng sinh chất còn có carbohydrate liên kết với protein (gọi là glycoprotein) hoặc lipid (glycolipid) thành các “dấu chuẩn” nhận biết các tế bào cùng loài.
Phân tử cholesterol có vai trò gì trong màng sinh chất?
Cholesterol nằm xen kẽ với phân tử phospholipid có tác dụng làm tăng tính ổn định của màng.
Chức năng của màng sinh chất là gì?
Màng sinh chất là ranh giới giữa môi trường bên trong và bên ngoài tế bào, đóng 4 vai trò quan trọng đối với tế bào đó là:
- Bảo vệ tế bào và quy định hình dạng: giúp tế bào có hình dạng phù hợp với chức năng, không bị ảnh hưởng bởi các yếu tố bất lợi của môi trường.
- Vận chuyển các chất: lớp phospholipid và các protein màng kiểm soát có chọn lọc tất cả các chất ra vào tế bào bằng cách điều chỉnh số lượng, tốc độ và theo nhu cầu của tế bào.
- Truyền tín hiệu: protein thụ thể đóng vai trò tiếp nhận thông tin từ bên ngoài và đưa vào tế bào, nhờ đó tế bào có thể đáp ứng và thích nghi với môi trường.
Chức năng nhận biết tế bào: các gai glycoprotein đặc trưng cho từng loại tế bào đóng vai trò là “dấu chuẩn” nhận biết tế bào cùng cơ thể hay không.
a) Cấu trúc của màng sinh chất, b) Chức năng của màng sinh chất.
- Cấu trúc của màng sinh chất
Năm 1972,Singơ(Singer) và Nicolson (Nicolson) đã đưa ra mô hình cấu tạo màng sinh chất được gọi là mô hình khảm động. Theo mô hình này, màng sinh chất có cấu tạo gồm 2 thành phần chính là phôtpholipit và prôtêin. Ngoài ra, ở các tế bào động vật và người, màng sinh chất còn có nhiều phân tử colestêron làm tăng độ ổn định của màng sinh chất. Các prôtêin của màng tế bào có tác dụng như những kênh vận chuyển các chất ra vào tế bào cũng như các thụ thể tiếp nhận các thông tin từ bên ngoài. Có thể nói, màng sinh chất như bộ mặt của tế bào và các thành phần của màng sinh chất như prôtêin, glicôlipit và glicôprôtêin làm nhiệm vụ như các giác quan (thụ thể), cửa ngõ (kênh) và những dấu chuẩn nhận biết đặc trưng cho từng loại tế bào (hình 10.2).
Quảng cáo
Hình 10.2. Cấu trúc màng sinh chất theo mô hình khảm động
- Chức năng của màng sinh chất
Với thành phần cấu tạo chủ yếu là phôtpholipit và prôtêin nên màng sinh chất có các chức năng chính sau đây :
- Trao đổi chất với môi trường một cách có chọn lọc : Lớp phôtpholipit chỉ cho những phân tử nhỏ tan trong dầu mỡ (không phân cực) đi qua. Các chất phân cực và tích điện đều phải đi qua những kênh prôtêin thích hợp mới ra vào được tế bào. Với đặc tính chi cho một số chất nhất định ra vào tế bào nên người ta thường nói càng sinh chất có tính bán thấm. - Màng sinh chất còn có các prôtêin thụ thể thu nhận thông tin cho tế bào. Tế bào là một hệ mở luôn thu nhận các thông tin lí hoá học từ bên ngoài và đưa ra vững đáp ứng thích hợp trước sự thay đổi của điều kiện ngoại cảnh. Ví dụ, màng sinh chất của tế bào thần kinh ở người có các thụ thể nhận tín hiệu là các chất dẫn truyền xung thần kinh từ tế bào phía trước giải phóng ra, nhờ vậy xung thần kinh được truyền từ tế bào thần kinh này sang tế bào thần kinh khác.
- Màng sinh chất có các “dấu chuẩn" là glicôprôtêin đặc trưng cho từng loại tế bào. Nhờ vậy, các tế bào của cùng một cơ thể có thể nhận biết nhau và nhận biết các tế bào “lạ” (tế bào của cơ thể khác).
Colesteron có ở màng sinh chất của tế bào gì?
- Cholesterol: + Cholesterol được sắp xếp một cách xen kẽ vào trong cấu trúc của phospholipid, có chức năng gia cố định, tăng sự ổn định của lớp phospholipid đó. + Chúng ta sẽ thường bắt gặp phân tử này ở trong màng sinh chất của tế bào động vật.
Màng sinh chất có vai trò như thế nào đối với tế bào?
Màng sinh chất đảm nhận nhiều chức năng quan trọng của tế bào như: vận chuyển các chất, tiếp nhận và truyền thông tin từ bên ngoài vào trong tế bào, là nơi định vị của nhiều loại enzyme, các protein màng làm nhiệm vụ ghép nối các tế bào trong một mô...
Lipid của màng sinh chất sắp xếp như thế nào?
Lipid thu được năng lượng nhiệt khi chúng được làm nóng lên; lipid giàu năng lượng này sẽ di chuyển xung quanh nhiều hơn, sắp xếp một cách ngẫu nhiên, làm cho màng trở nên lỏng hơn.
Colesteron có chức năng gì trong màng sinh chất ở tế bào nhân thực?
Cholesteron ở màng sinh chất có vai trò làm cho cấu trúc màng thêm ổn định và vững chắc hơn.