Tôi lấy món cá lóc khô tộ, món mẹ tôi thích ăn nhất trong những năm cuối đời mở đầu cho câu chuyện về mẹ tôi, những câu chuyện vặt vãnh đời thường của bà. Có một thời gian dài tôi không ở chung với mẹ, nhưng tôi hay ghé, vào chiều tối, tôi đều thấy trên mâm cơm có món cá kho, hỏi chị Năm, người giúp việc lâu năm trong gia đình, chị nói bà thích ăn cá lóc kho, kho ngọt ngọt một tý cho bà cùng với canh chua.  Tuy không dám chắc bà thích món ăn gì nhất, nhưng tôi chắc bà luôn thích trái cây, mê sầu riêng và xoài. Mẹ tôi ngày xưa dạy trường Bồ Đề, sát ngay chợ Cầu Muối, những lần có lương, bà hay mua trái cây ở chợ này về, không phải một vài ký mà cả cần xé, và không phải một cần xé. Một xe xích lô chở bà với cần xé mãng cầu dai, xe thứ hai – cần xé chôm chôm. Những ngày đó tôi hay chạy ra chạy vào, thò tay vô cần xé coi trái nào mềm là chín! Mẹ tôi không giỏi chuyện bếp núc, nếu có làm gì đó, chỉ cho vui, có lẽ vì vậy bà không quá khắt khe trong việc ăn uống. Nhà trong ngõ, những sáng muộn hay xế chiều những gánh hàng rong hay vào rao, mẹ tôi lúc kêu chị bán tàu hũ, tôi nhớ khuôn mặt chị luôn có nụ cười hiền hoà trên khuôn mặt hơi rỗ, mỗi lần chị mở nắp nồi nước đường, cả góc sân thơm phức mùi gừng và lá dứa, có lúc chị bán nem nướng với món tương đậu phộng làm tôi mê tít, còn hột vịt lộn hay sầu riêng luôn là những món bà thích. Mẹ tôi có ông bạn Đại Hàn, Mr Lee. Tôi còn quá nhỏ để biết sao ông quen mẹ tôi, bà còn có một nhóm bạn, toàn các cô gốc Hoa, trẻ đẹp, là đồng nghiệp khi bà dạy trường Lĩnh Năng trong Chợ Lớn. Ông Lee có người bạn Pháp, ông Combet, cả hai hay lại nhà chơi, ông Lee thì chỉ cho mẹ tôi làm món kim chi, còn ông Combet cùng mẹ tôi dạy tiếng Pháp cho nhóm các cô người Hoa. Có lần mẹ tôi muốn giới thiệu một cô, dáng người cao to nhất trong nhóm, cho ông Combet, nhưng không thành! Tôi vẫn còn nhớ tên vài cô – cô Hinh, cô Quỳnh…các cô ăn bận khá mốt thời đó và những lần đi chơi chung. Món kim chi ông Lee làm rất ngon, mẹ tôi thích nên sau này hay làm, đâm ra tôi cũng học lóm được. Món cá khô tộ hôm nay trên mâm cơm để cúng mẹ tôi, đúng 5 năm ngày bà ra đi. Sau khi mẹ tôi mất, tôi mất luôn ý thích tụ tập, nấu ăn, thứ mà tôi thừa hưởng từ bà. Tôi nhớ một câu chuyện, vài tháng sau 75, khi cả Sài Gòn chật vật với cuộc sống bị đảo ngược, mẹ tôi với thói quen ngày nào, không rỏ lý do gì bà lại nhờ người quen nấu bữa tiệc cho 20 người, tôi hồn nhiên lăng xăng sắp xếp bàn tiệc đúng chuẩn – có dao, có nĩa, có khăn, có ly – đủ bộ. Mãi đến chiều muộn chỉ có một khách duy nhất đến dự. Tôi còn quá nhỏ để thấu được nổi buồn của mẹ ngày đó, thậm chí tôi có chút vui thầm vì nhà sẽ dư nhiều thức ăn. Mấy hôm nay bà chị dâu họ ở xa, cứ nhắn tin nói nhớ mẹ, mơ thấy mẹ, chị nhớ về bà với những câu chuyện xưa, trong đó có câu chuyện phiêu lưu ra Bắc. Năm 1977, mẹ tôi có lẽ là người miền Nam đầu tiên đi ra Bắc thăm đứa cháu, nguyên thiếu tá không quân của chế độ trước, đang “cải tạo” đâu đó trên vùng khỉ ho cò gáy ở Hoàng Liên Sơn, Yên Bái. Tôi không cách nào hình dung được chuyến đi đó của bà, tôi loáng thoáng nhớ, qua câu chuyện bà kể lại sau chuyến đi, lúc được chở bằng xe máy, lúc được đèo trên xe đạp, lúc băng ngang rừng…mẹ tôi đúng là phượt thủ đầu tiên, từ miền Nam lên tận vùng Tây Bắc. Thật ra, bà đi được vì có người bạn học từ nhỏ ở Vinh, cô Cương, làm hiệu trưởng trường Đảng Nguyễn Ái Quốc giúp bà mọi chuyện. Mẹ tôi thích là làm, bà vẫn quen cách sống từ trước, khi mọi thứ đều dể dàng. Bà giỏi xoay sở, bà có nhiều bạn và người quen. Nhưng chuyến ra Bắc lần đó để lại nhiều di chứng – từ việc ông cậu giận mẹ tôi đi mà không nói, đến việc Công an địa phương mời mẹ lên và ít nhiều ảnh hưởng đến đứa cháu còn cải tạo ngoài đó, những sự tò mò, thắc mắc đến hoài nghi. Mẹ tôi là thế. Bà lạc quan yêu đời, bà hay ngân nga bài Xuân và tuổi trẻ, Bướm Hoa dù bà không bao giờ thuộc hết lời, hoặc chơi bài đó trên cây đàn madolin của bà. Bà luôn trẻ trong tâm hồn, luôn tự do trong suy nghĩ, lối sống, tuy không một lần nhắc tới nhưng tôi tin bà luôn nhớ những ngày cuối tuần lúc trước của gia đình – những chuyến đi chơi, lúc bên hồ bơi, lúc trong rạp phim hay ngồi ăn kem ở tiệm Eskimo nổi tiếng ngay góc thương xá Tax. Tôi tự hứa sẽ đi Vinh, tìm lại ngôi trường nơi mà xưa kia mẹ tôi được gửi đến từ miền Trung xa xôi ra học trung học, ngôi trường đầu tiên dành riêng cho nữ. Có lẽ những năm tháng ở đó, cùng với thầy cô, bạn đồng lớp, đã giúp hình thành trong bà một con người đầy lạc quan trong suy nghĩ, hào sảng trong lối sống, chấp nhận một mình đương đầu với những khó khăn, ít khi buông tay trước những thử thách lớn của cuộc đời. |
