Bệnh tim nào hay gặp ở phụ nữ mang thai năm 2024

12/04/201912/06/2019

Bệnh tim mạch và thai kỳ

Bs Huỳnh Thanh Kiều

Bệnh tim nào hay gặp ở phụ nữ mang thai năm 2024

Khi mang thai hệ tim mạch có những thay đổi như thế nào?

  • Khi mang thai thể tích máu và cung lượng tim tăng 40 – 50%, tăng tối đa ở tuần 32. Huyết áp giảm khoảng 10 mmHg trong thai kỳ do lượng máu đi trực tiếp đến tử cung. Trong hầu hết các trường hợp sự thay đổi huyết áp này không gây ra triệu chứng và không cần điều trị. Nhịp tim của bệnh nhân cũng tăng 10 – 15 lần/phút khi có thai.
  • Ngoài ra thai phụ còn có tình trạng tăng đông làm tăng nguy cơ huyết khối thuyên tắc.
  • Những thay đổi này có thể làm cho thai phụ thấy mệt, nhất là những tháng cuối thai kỳ. Bệnh nhân có thể thấy khó thở do bụng to, đẩy cơ hoành lên cao, tim đập nhanh, phù chân. Những triệu chứng này rất giống với triệu chứng của bệnh tim mạch. Khi có những triệu chứng này, người bệnh nên khám kiểm tra tim mạch để tránh bỏ sót bệnh tim mạch đi kèm hoặc nặng lên trong thai kỳ.

Những ai nên khám tư vấn bác sĩ tim mạch trước khi mang thai?

  • Những người có triệu chứng gợi ý bệnh tim mạch như mệt, đau ngực, khó thở, hồi hộp tim đập nhanh,…
  • Có tiền sử bệnh tim bẩm sinh lúc nhỏ đã được điều trị phẫu thuật hoặc chưa.
  • Bệnh van tim đang điều trị hoặc đã thay van tim nhân tạo
  • Bệnh lý cơ tim như bệnh cơ tim phì đại, bệnh cơ tim dãn nở, bệnh cơ tim hạn chế, bệnh cơ tim chu sinh,…
  • Tăng huyết áp
  • Rối loạn nhịp tim đã hoặc đang điều trị
  • Tiền sử nhồi máu cơ tim, bệnh mạch vành
  • Tiền sử huyết khối tĩnh mạch thuyên tắc, thuyên tắc phổi
  • Bệnh động mạch chủ: phình dãn hay bóc tách ĐMC, hội chứng Marfan,…
  • Suy tim (trong tiền sử hoặc hiện tại)

Phụ nữ có bệnh tim mạch cần làm gì trước khi chuẩn bị có thai và trong lúc mang thai?

  • Khám tư vấn với bác sĩ chuyên khoa tim mạch và chuyên khoa sản ở bệnh viện tuyến trên trước khi mang thai: tư vấn về nguy cơ cho mẹ và con, cách theo dõi, chọn nơi sanh, theo dõi sau sanh và thay đổi thuốc phù hợp trong thai kỳ.
  • Tư vấn với chuyên gia về di truyền, làm các xét nghiệm di truyền nếu mẹ có bệnh tim bẩm sinh hoặc bệnh tim có nguy cơ di truyền cho con.
  • Siêu âm tim, điện tâm đồ, hoặc trắc nghiệm gắng sức trước khi mang thai (nếu cần)
  • Đo độ mờ da gáy khi thai 11-12 tuần
  • Siêu âm tim thai khi thai 19 – 22 tuần (xác định được 45% trường hợp tim bẩm sinh trong bào thai)
  • Siêu âm tim mẹ khi mang thai được 5 và 7 tháng để dự trù can thiệp tim mạch (nếu cần) trước sanh và chuẩn bị nơi sinh.

Phụ nữ mắc bệnh tim mạch khi mang thai có nguy cơ gì?

  • Nguy cơ cho mẹ:
    • Tăng nguy cơ huyết khối, kẹt van tim cơ học
    • Chức năng tim xấu nhanh hơn, suy tim tăng lên
    • Dễ bị rối loạn nhịp
    • Tăng huyết áp thai kỳ gây tiền sản giật, sản giật có thể tử vong
    • Cơn tăng áp động mạch phổi
    • Đột tử
  • Nguy cơ cho con:
    • Sẩy thai, thai lưu
    • Sanh non
    • Suy dinh dưỡng bào thai
    • Xuất huyết
    • Dị tật bẩm sinh

Chuẩn bị bệnh nhân trước và trong cuộc sanh như thế nào?

  • Trong tháng cuối thai kỳ khám thai mỗi tuần.
  • Khi thai 36 tuần, khám bác sĩ chuyên khoa tim mạch để cho ý kiến về cuộc sanh: sanh thường hay sanh mổ, khi nào cần nhập viện.
  • Trong lúc chuyển dạ, nếu tình trạng tim mạch nguy cơ cao hoặc không ổn định, cần phối hợp bác sĩ sản, bác sĩ tim mạch, bác sĩ gây mê hồi sức, bác sĩ nhi khoa để điều trị cho mẹ và chăm sóc cho em bé ngay khi ra đời.

Tài liệu tham khảo:

  • Regitz-Zagrosek V, et al. 2018 ESC Guidelines for the management of cardiovascular diseases during pregnancy. European Heart Journal (2018) 00, 1–83. Doi:10.1093/eurheartj/ehy340
  • Pregnancy and Heart Disease. Website: https://my.clevelandclinic.org

Theo một nghiên cứu vừa mới được đăng tải ngày 11 tháng 9 năm 2012 trên phiên bản điện tử của Tạp chí tim mạch châu Âu, phụ nữ mang thai mắc bệnh tim tử vong nhiều gấp 100 lần so với phụ nữ mang thai có sức khỏe bình thường. Các tác giả nghiên cứu cũng nhận thấy có khoảng 0,9% phụ nữ mang thai ở Anh có bệnh tim. Theo tiến sĩ Mark Johnson (Đại học Hoàng gia London, Anh), một trong những tác giả nghiên cứu, bệnh tim là nguyên nhân gây tử vong nhiều nhất đối với phụ nữ mang thai. Nguyên nhân này nhiều gấp 3 lần so với nguyên nhân thuyên tắc tĩnh mạch sâu và gấp 6 lần so với nguyên nhân xuất huyết. Vì vậy, cần quan tâm hơn đến vấn đề tim mạch của phụ nữ mang thai và cần tầm soát tốt hơn. Nếu phụ nữ bệnh tim được điều trị và theo dõi bệnh tốt thì tỷ lệ biến chứng rất thấp. Điểm then chốt là các phụ nữ bệnh tim cần được phát hiện bệnh trước khi mang thai để được điều trị ổn định và được theo dõi thường xuyên trong suốt thai kỳ. Trong thai kỳ, việc chẩn đoán bệnh tim rất khó khăn vì các triệu chứng của bệnh tim thường bị nhầm lẫn với những triệu chứng của mang thai như khó thở, mệt mỏi và ợ nóng. Đồng thời, các bác sĩ cũng ít nghĩ đến bệnh lý tim khi khám các phụ nữ mang thai. Vì thế, khi chăm sóc thai phụ có các yếu tố nguy cơ như lớn tuổi, béo phì, đái tháo đường hoặc tăng huyết áp thì các bác sĩ và nữ hộ sinh cần nghi ngờ bệnh tim nếu thai phụ than phiền bị đau ngực hoặc khó thở để chuyển họ đến bác sĩ chuyên khoa tim mạch kịp thời.

Dữ liệu của nghiên cứu được thu thập từ năm 2007 đến năm 2011, ghi nhận 1321 phụ nữ mang thai ở 28 quốc gia. Trong số này, bệnh lý tim bẩm sinh chiếm 66%, bệnh lý van tim chiếm 25%, bệnh cơ tim chiếm 7% và bệnh tim thiếu máu chiếm 2%. Kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ lệ tử vong của phụ nữ mang thai bị bệnh tim là 1%, so với tỷ lệ tử vong của phụ nữ mang thai có sức khỏe bình thường là 0,007%. Các phụ nữ bị bệnh cơ tim có dự hậu xấu nhất vì có tỷ lệ suy tim và rối loạn nhịp tim nhiều hơn. Các phụ nữ bị bệnh van tim thường bị xuất huyết sau sinh hơn, có thể vì dùng nhiều thuốc chống đông máu. Tỷ lệ tử vong giữa các quốc gia đang phát triển cũng cao hơn các quốc gia phát triển, 3,9% so với 0,6%.

Tỷ lệ thai lưu của phụ nữ bệnh tim cũng cao gấp 5 lần và con của họ bị tử vong trong vòng 30 ngày sau sinh cũng cao gấp 1,5 lần. Tuy nhiên, các tỷ lệ này khác biệt rất lớn giữa các quốc gia đang phát triển và đã phát triển.

Kết quả điều trị của thai phụ bệnh tim so với thai phụ có sức khỏe bình thường.

KQ điều trị

Thai phụ bình thường (%)

Bệnh tim bẩm sinh (%)

Bệnh van tim (%)

Bệnh cơ tim (%)

Bệnh tim thiếu máu cục bộ (%)

Tử vong của mẹ

0.007

0.5

2.1

2.4

0

Suy tim

0

8.0

18

24

8.0

Sinh mổ lấy thai

23

38

42

58

60

Tử vong của con

0.35

0.5

3.9

4.5

4.0

Một số phụ nữ không biết mình có bệnh tim và khi mang thai thì bệnh mới biểu hiện rõ. Thí dụ, bệnh cơ tim có thể chỉ biểu hiện triệu chứng khi mang thai. Một số bệnh nhân bị bệnh tim bẩm sinh được chẩn đoán khi còn nhỏ nhưng không còn theo dõi khi trưởng thành. Có nhiều quốc gia, người phụ nữ bị áp lực phải sinh con nên mặc dù bị bệnh tim vẫn mang thai. Bệnh lý van tim do bệnh thấp vẫn còn phổ biến ở các quốc gia đang phát triển nhưng ít gặp ở các quốc gia đã phát triển. Nghiên cứu này còn tiếp tục tiến hành trong vài năm tiếp theo và kết quả nghiên cứu sẽ giúp có những kế hoạch chăm sóc phụ nữ mang thai tốt hơn.