- Vị trí đoạn trích: Sau đoạn tả tài sắc chị em Thúy Kiều, đoạn này tả cảnh ngày xuân trong tiết Thanh minh và cảnh du xuân của chị em Kiều. Show - Bố cục: 3 phần. + 4 câu đầu: Khung cảnh thiên nhiên mùa xuân. + 8 câu tiếp: Cảnh lễ hội trong tiết Thanh minh. + 6 câu cuối: Cảnh chị em Thúy Kiều du xuân trở về. 2. Nội dung
- Khung cảnh thiên nhiên mùa xuân tươi sáng được Nguyễn Du thể hiện qua nhiều chi tiết gợi thời gian và không gian của mùa xuân: + Chin én: chao liệng trên bầu trời cao rộng, báo hiệu mùa xuân đã về. + Thiều quang: ánh sáng của mùa xuân chiếu rọi khắp không gian khiến cho mọi vật bừng tỉnh, đầy sức sống song cũng gợi sự trôi chảy của thời gian: đã ngoài sáu mươi. + Cỏ non xanh tận chân trời: gợi ra sức xanh của cỏ, đồng thời là không gian dài rộng, xa bát ngát đến tận chân trời. + Cành lê trắng điểm một vài bông hoa: những bông hoa lê trắng điểm xuyết trên cành, tạo ra sự hài hòa màu sắc và cảnh vật như đang vận động.
- Trong tiết Thanh minh có hai phần đi liền với nhau là lễ tảo mộ và hội đạp thanh, con người vừa đi viếng mộ của người thân lại vừa du xuân trên đồng quê. - Không khí lễ hội diễn ra đông vui, náo nhiệt, mang sắc thái điển hình của lễ tháng ba âm lịch. - Tâm trạng con người đi hội náo nức, xốn xang được gợi tả bằng hàng loạt các từ láy và từ ghép: gần xa, nô nức, yến anh, chị em, sắm sửa, dập dìu, xe ngựa, quần áo, ngổn ngang,…Trong đó, nổi lên hình ảnh nam nữ thanh tú trẩy hội, sánh bước trên đồng cỏ non xanh, ánh nắng mùa xuân ấm áp và bầu trời bao la rộng lớn.
- Thời giạn gợi cảnh chiều tà nhưng khung cảnh vẫn tươi đẹp, nhẹ nhàng: con suối nhỏ, cây cầu bắc ngang, mọi chuyển động trở nên nhẹ nhàng hơn. - Không khí nhộn nhịp không còn nữa, lễ hội sắp tàn, chị em Thúy Kiều dan tay ra về. Tâm trạng con người đã thay đổi, thay bằng sự náo nức ở trên, lúc này chị em Thúy Kiều thơ thẩn, nao nao ra về, một ngày vui sắp tàn mà như có dự cảm về một điều gì sắp xảy ra. II. Soạn bài Bài 1. - Những chi tiết gợi lên đặc điểm riêng của mùa xuân: + Những cánh én chao liệng trên bầu trời. + Thảm cỏ non trải rộng tới tận chân trời; điểm xuyết một vài bông hoa lê. - Nguyễn Du đã rất tinh tế trong việc lựa chọn từ ngữ. Nhà thơ dùng “cỏ non” để tô đậm màu xanh nhạt pha lẫn màu vàng chanh, trên đó điểm xuyết sắc trắng tinh khiết, tinh khôi của hoa lê làm thành bức tranh dung hòa những sắc độ lạnh mà vẫn rạo rực sức sống bên trong, tươi mát và mới mẻ. Bức tranh thiên nhiên tả ít mà gợi nhiều, tạo ra một không gian khoáng đạt, trong trẻo. Bài 2. - Tám câu thơ miêu tả cảnh lễ hội sử dụng hàng loạt từ ghép, từ láy: yến anh, chị em, tài tử, giai nhân, gần xa, nô nức, sắm sửa, dập dìu,… gợi sự rộn ràng, náo nhiệt, nhộn nhịp. - Hình ảnh lễ hội truyền thống xa xưa đã hiện lên thật đậm nét trong tám câu thơ tiếp theo: hội đạp thanh tấp nập, dập dìu với trai thanh, gái lịch và lễ tảo mộ thành kính, nghiêm trang với những nghi lễ, tín ngưỡng dân gian. Bức tranh thơ thấm đượm cái hồn mùa xuân đất nước bởi nhà thơ đã miêu tả nó bằng chính hồn thơ dân tộc của mình. Bài 3. - Khác với cảnh vật trong sáng, tươi đẹp trong bốn câu thơ đầu, cảnh vật, không khí mùa xuân trong sáu câu thơ cuối phảng phất nỗi buồn, bâng khuâng đầy tâm trạng. Bởi lẽ, con người, từ cuộc du xuân nhộn nhịp phải trở về, cuộc vui ngắn chẳng tày gang. - Những từ láy: tà tà, thanh thanh, nao nao để diễn tả thời gian trôi chậm trong buổi hoàng hôn, diễn tả nỗi buồn thấm sâu vào cảnh vật, tâm trạng man mác, bâng khuâng của lòng người. - 6 câu thơ cuối đã khắc họa cảnh hoàng hôn thật nên thơ: hai chị em thướt tha, dan tay nhau dạo bước. Suối uốn chảy quanh co như dải lụa, nước chảy róc rách rì rào,… Tất cả tạo nên vẻ thơ mộng, lãng mạn, tôn thêm nét đẹp của hai thiếu nữ. Bài 4. Những thành công về nghệ thuật miêu tả thiên nhiên của Nguyễn Du: - Kết cấu hợp lí: ba phần rõ ràng, có quan hệ logic với nhau và theo thứ tự thời gian: cảnh mùa xuân nói chung, cảnh lễ hội và cảnh du xuân trở về. - Cách sử dụng ngôn ngữ Việt tài tình: từ ghép, từ láy giàu chất tạo hình… - Kết hợp khéo léo giữa biện pháp tả cụ thể, chi tiết (cảnh lễ hội trong tiết Thanh minh) và bút pháp gợi có tính chất điểm xuyết, chấm phá (khung cảnh chung của mùa xuân). Truyện Kiều của Nguyễn Du là một kiệt tác văn học, gửi gắm nhiều giá trị lớn. Trong chương trình môn Ngữ văn, học sinh sẽ được tìm hiểu một vài đoạn trích, trong đó có Cảnh ngày xuân. Qua đoạn trích, tác giả đã khắc họa bức tranh thiên nhiên cùng lễ hội mùa xuân tươi đẹp trong sáng.  Hôm nay, Download.vn sẽ cung cấp tài liệu giới thiệu đôi nét về tác giả Nguyễn Du và đoạn trích Cảnh ngày xuân. Các bạn học sinh có thể tham khảo ngay sau đây. Đoạn trích Cảnh ngày xuânNgày xuân con én đưa thoi, Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi. Cỏ non xanh tận chân trời, Cành lê trắng điểm một vài bông hoa. Thanh minh trong tiết tháng ba, Lễ là tảo mộ, hội là đạp thanh. Gần xa nô nức yến anh, Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân. Dập dìu tài tử, giai nhân, Ngựa xe như nước áo quần như nêm. Ngổn ngang gò đống kéo lên, Thoi vàng vó rắc tro tiền giấy bay. Tà tà bóng ngả về tây, Chị em thơ thẩn dan tay ra về. Bước dần theo ngọn tiểu khê, Lần xem phong cảnh có bề thanh thanh. Nao nao dòng nước uốn quanh, Dịp cầu nho nhỏ cuối ghềnh bắc ngang. I. Đôi nét về tác giả Nguyễn Du1. Cuộc đời- Nguyễn Du sinh năm 1765 tại Thăng Long, tên chữ là Tố Như, hiệu là Thanh Hiên. - Tổ tiên Nguyễn Du vốn từ làng Canh Hoạch, huyện Thanh Oai, trấn Sơn Nam (nay thuộc Hà Nội), sau đó di cư vào xã Nghi Xuân, huyện Tiên Điền (nay là làng Tiên Điền, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh). - Cha là Nguyễn Nghiễm (1708 - 1775) và mẹ là Trần Thị Tần (1740 - 1778). - Vợ của Nguyễn Du là con gái Đoàn Nguyễn Thục, quê ở Quỳnh Côi, trấn Sơn Nam (nay thuộc Thái Bình). - Nguyễn Du may mắn được tiếp nhận truyền thống văn hóa của nhiều vùng quê khác nhau. - Thời thơ ấu và niên thiếu, Nguyễn Du sống tại Thăng Long trong một gia đình phong kiến quyền quý. - Năm 10 tuổi, Nguyễn Du mồ côi cha. - Năm 13 tuổi, mồ côi mẹ, Nguyễn Du đến sống với người anh cùng cha khác mẹ là Nguyễn Khản. - Trong khoảng thời gian này, ông đã có dịp hiểu biết về cuộc sống phong lưu, xa hoa của giới quý tộc phong kiến - những điều đó đã để lại dấu ấn trong sáng tác của ông sau này. - Năm 1783, Nguyễn Du thi Hương đỗ tam trường (tú tài) và được tập ấm nhận một chức quan võ nhỏ ở Thái Nguyên. - Từ năm 1789, Nguyễn Du đã rơi vào cuộc sống khó khăn gian khổ hơn chục năm ở các vùng nông thôn khác nhau đã tạo điều kiện cho Nguyễn Du có một vốn sống thực tế phong phú thô thúc ông suy ngẫm nhiều về xã hội, thân phận con người tạo tiền đề cho việc hình thành tài năng và bản lĩnh văn chương. - Sau nhiều năm sống chật vật ở các vùng quê khác nhau, năm 1802, Nguyễn Du ra làm quan cho nhà Nguyễn. - Năm 1802, ông nhậm chức Tri huyện Phù Dung (nay thuộc Khoái Châu, Hưng Yên), sau đổi thành Tri phủ Thường Tín (nay thuộc Hà Nội). - Từ năm 1805 - 1809, ông được thăng chức Đông Các điện học sĩ. - Năm 1809, Nguyễn Du được bổ làm Cai bạ dinh Quảng Bình. - Năm 1813, ông được thăng Cần Chánh điện học sinh và giữ chức Chánh sứ đi Trung Quốc. - Đến khi sang Trung Quốc, Nguyễn Du được tiếp xúc trực tiếp với nền văn hóa mà từ nhỏ đã quen thuộc. - Năm 1820, Nguyễn Du được cử làm Chánh sứ đi Trung Quốc, nhưng chưa kịp lên đường đã mất vào ngày 10 tháng 8 năm 1820. - Năm 1965, Hội đồng Hòa bình thế giới đã công nhận Nguyễn Du là danh nhân văn hóa thế giới. 2. Sự nghiệp văn học
* Sáng tác bằng chữ Hán: gồm 249 bài thơ chữ Hán do Nguyễn Du viết vào các thời kỳ khác nhau. - Thanh Hiên thi tập (Tập thơ của Thanh Hiên): 78 bài viết chủ yếu trong những năm tháng trước khi ra làm quan nhà Nguyễn. - Nam trung tạp ngâm (Các bài thơ ngâm khi ở phương Nam): 40 bài viết thời gian làm quan ở Huế và Quảng Bình, những địa phương ở phía nam Hà Tĩnh quê hương ông. - Bắc hành tạp lục (Ghi chép trong chuyến đi sang phương Bắc) gồm 131 bài thơ sáng tác trong chuyến đi sứ Trung Quốc. \=> Thơ chữ Hán của Nguyễn Du thể hiện tư tưởng, tình cảm, nhân cách của ông. * Sáng tác bằng chữ Nôm: Đoạn trường tân thanh (Truyện Kiều) và Văn chiêu hồn.
* Đặc điểm nội dung: - Tình cảm chân thành, sự cảm thông sâu sắc của tác giả đối với cuộc sống và con người, đặc biệt là những con người nhỏ bé, bất hạnh, phụ nữ. - Nguyễn Du đã đề cập đến một vấn đề rất mới, nhưng cũng rất quan trọng của chủ nghĩa nhân đạo trong văn học: xã hội cần phải trân trọng những giá trị tinh thần, do đó cần phải trân trọng chủ thể sáng tạo ra những giá trị tinh thần đó. - Sáng tác của Nguyễn Du cũng đề cao hạnh phúc của con người tự nhiên, trần thế. \=> Nguyễn Du là tác giả tiêu biểu của trào lưu nhân đạo chủ nghĩa văn học cuối thế kỉ XVIII - đầu thế kỉ XIX. Đặc điểm nghệ thuật - Thể thơ phong phú: ngũ ngôn cổ thi, ngũ ngôn luật, thất ngôn luật và ca, hành (nhạc phủ)... - Góp phần trau dồi ngôn ngữ văn học dân tộc, làm giàu cho tiếng Việt qua việc Việt hóa yếu tố ngôn ngữ ngoại nhập. II. Giới thiệu về Cảnh ngày xuân1. Hoàn cảnh sáng tác- Truyện Kiều (Đoạn trường tân thanh) được Nguyễn Du sáng tác vào đầu thế kỉ 19 (khoảng 1805 - 1809). - Nguyễn Du sáng tác “Truyện Kiều” dựa trên cốt truyện “Kim Vân Kiều truyện” của Trung Quốc. - Tuy nhiên, phần sáng tạo của Nguyễn Du là vô cùng lớn, mang đến sự thành công và sức hấp dẫn cho tác phẩm. - Thể loại: Truyện thơ Nôm, 3254 câu thơ lục bát. - Tóm tắt Truyện Kiều: Truyện Kiều kể về cuộc đời của Thúy Kiều - một thiếu nữ tài sắc vẹn toàn nhưng cuộc đời nhiều bất hạnh. Trong một lần du xuân, Kiều vô tình gặp gỡ Kim Trọng và có một mối tình đẹp đẽ bên chàng Kim. Hai người chủ động gặp gỡ và đính ước với nhau. Gia đình Kiều bị nghi oan, cha bị bắt, Kiều quyết định bán mình để chuộc cha. Trước khi bán mình, Kiều trao duyên cho em gái là Thúy Vân. Thúy Kiều bị bọn buôn người là Mã Giám Sinh và Tú Bà lừa bán vào lầu xanh. Sau đó, nàng được Thúc Sinh cứu vớt khỏi cuộc đời kỹ nữ. Những rồi Kiều lại bị Hoạn Thư - vợ Thúc Sinh ghen tuông, đày đọa. Nàng một lần nữa bị rơi vào chốn thanh lâu. Ở đây, Kiều gặp được Từ Hải - một “anh hùng đầu đội trời, chân đạp đất”. Từ Hải lấy Kiều và giúp nàng báo ân báo oán. Do mắc lừa tổng đốc Hồ Tôn Hiến, Kiều vô tình đẩy Từ Hải vào chỗ chết. Đau đớn, nàng trẫm mình xuống sông thì được sư Giác Duyên cứu. Lại nói Kim Trọng khi từ Liêu Dương chịu tang chú xong quay về, biết Thúy Kiều gặp phải biến cố thì đau lòng. Chàng kết hôn cùng Thúy Vân nhưng vẫn ngày nhớ đêm mong gặp lại Kiều. Chàng liền quyết tâm đi tìm nàng, gia đình đoàn tụ. Túy Kiều nối lại duyên với Kim Trọng nhưng cả hai đã nguyện ước “duyên đôi lứa cũng là duyên bạn bầy”. 2. Vị trí đoạn trích- Đoạn trích “Cảnh ngày xuân” nằm phía sau đoạn tả tài sắc chị em Thúy Kiều. - Đoạn này tả cảnh ngày xuân trong tiết Thanh minh và cuộc du xuân của chị em Thúy Kiều. 3. Bố cụcGồm 3 phần:
4. Nội dungĐoạn trích “Cảnh ngày xuân” đã khắc họa bức tranh thiên nhiên cùng lễ hội mùa xuân tươi đẹp trong sáng. 5. Nghệ thuật
6. Mở bài và kết bài- Mở bài: Nguyễn Du - một trong những tác giả tiêu biểu của nền văn học dân tộc. Đoạn trích “Cảnh ngày xuân” trích Truyện Kiều đã đem đến cho người đọc cảm nhận về bức tranh ngày xuân hiện lên với những nét đẹp tươi mới, tràn đầy sức sống nhất. - Kết bài: Đoạn trích “Cảnh ngày xuân” là một bức tranh xuân trong sáng và tươi đẹp, một bức tranh “thi trung hữu họa”. Người đọc có thể cảm nhận được bức tranh thiên nhiên trong thơ của Nguyễn Du thật đẹp được tạo nên từ hồn thơ nhạy cảm và ngòi bút tài hoa của nhà đại thi hào dân tộc. III. Dàn ý phân tích Cảnh ngày xuân(1) Mở bài Giới thiệu về tác giả Nguyễn Du, tác phẩm Truyện Kiều và nội dung của đoạn trích Cảnh ngày xuân. (2) Thân bài
- Thời gian: “ngày xuân”, “chín chục đã ngoài sáu mươi” - Ý chỉ thời gian trôi qua thật nhanh, đã bước sang tháng thứ ba. - Không gian: “thiều quang” - ánh sáng đẹp đẽ của mùa xuân bao trùm không gian. - Bức tranh thiên nhiên điểm một vài nét nổi bật:
\=> Chỉ vài nét chấm phá, tác giả đã gợi tả bức tranh thiên nhiên đầy sinh động.
- Khung cảnh tết Thanh minh diễn ra với hai phần:
- Không khí lễ hội được diễn ta qua một loạt các từ ngữ:
\=> Khung cảnh lễ hội mang đậm truyền thống văn hóa của dân tộc.
- Thời gian: “Tà tà bóng ngả về tây” - thời điểm kết thúc của một ngày. - Hình ảnh chị em Thúy Kiều: “thơ thẩn dan tay ra về” - lễ hội kết thúc cũng là lúc con người phải trở về với sinh hoạt hằng ngày. - Hai câu cuối: khắc họa cảnh vật trên đường trở về, qua đó bộc lộ tâm trạng nuối tiếc của con người. |
